An ngaran han Dios, nga ginrirepresentaran han upat nga Hebreo nga mangarabay (consonant) nga יהוה, mababasa hin haros 7,000 ka beses ha Hebreo nga Kasuratan. Hini nga hubad inin upat nga letra, nga kilala sugad nga Tetragrammaton, iginhubad nga “Jehova.” Ito nga ngaran an pinakaagsob mabasa nga ngaran ha Biblia. Bisan kon an giniyahan nga mga parasurat naggamit hin damu nga titulo ngan mga termino nga naghuhulagway ha Dios, sugad han “Makagarahum-ha-ngatanan,” “Gihitaasi,” ngan “Ginoo,” an Tetragrammaton la an personal nga ngaran nga ira gin-gamit ha pagpakilala ha Dios.

Hi Jehova nga Dios mismo an naggiya ha mga parasurat han Biblia nga gamiton an iya ngaran. Pananglitan, iya gin-giyahan hi propeta Joel ha pagsurat: “An bisan hin-o nga natawag ha ngaran ni Jehova matatalwas.” (Joel 2:32) Gin-giyahan liwat han Dios an usa nga salmista ha pagsurat: “Hinaot mahibaro an katawohan nga ikaw, nga an ngaran amo hi Jehova, ikaw gud la an Gihitaasi ha bug-os nga tuna.” (Salmo 83:18) Ngani, an ngaran han Dios mababasa hin mga 700 ka beses ha libro pa la han Mga Salmo—​usa nga libro han mga siday nga ginkakanta ngan ginbabasa han katawohan han Dios hadto. Kon sugad, kay ano nga an ngaran han Dios waray ha damu nga hubad han Biblia? Kay ano nga gin-gamit hini nga hubad an porma nga “Jehova”? Ngan ano an kahulogan han ngaran han Dios, nga Jehova?

Kay ano nga an ngaran han Dios waray ha damu nga hubad han Biblia? Iba-iba an hinungdan. May mga naghuhunahuna nga an Dios nga Makagarahum-ha-ngatanan diri nagkikinahanglan hin naiiba nga ngaran ha pagpakilala ha iya. An iba baga hin naimpluwensyahan han tradisyon han mga Judio han diri paggamit han ngaran han Dios, bangin tungod han kahadlok nga mapasiparahan ito. An iba naman natoo nga tungod kay waray bisan usa nga nakakasiguro han eksakto nga pagluwas han ngaran han Dios, mas maopay nga gumamit na la hin titulo, sugad han  “Ginoo” o “Dios.” Kondi an sugad nga mga pangatadongan waray basihan tungod han masunod nga mga rason:

• Adton nasiring nga an Dios nga Makagarahum-ha-ngatanan diri nagkikinahanglan hin naiiba nga ngaran nagbabalewaray han ebidensya nga ha kadaan nga mga kopya han iya Pulong, pati na ha mga kopya nga gintipigan tikang pa ha panahon antes han Kristo, mababasa an personal nga ngaran han Dios. Sugad han gin-unabi na, an Dios naggiya nga an iya ngaran igsurat ha iya Pulong hin mga 7,000 ka beses. Matin-aw nga karuyag niya nga hibaroan ngan gamiton naton an iya ngaran.

• An mga parahubad nga nagtanggal han ngaran han Dios tungod han pagtahod ha tradisyon han mga Judio waray makasantop han usa nga importante nga kamatuoran. Bisan kon an pipira nga Judio nga eskriba nagdumiri pagluwas han ngaran han Dios, waray nira ito tanggala ha ira mga kopya han Biblia. Ha kadaan nga linukot nga mga basahon nga naagian ha Qumran, hirani ha Dagat nga Patay, damu ka beses nga mababasa an ngaran han Dios. Iginpakita han pipira nga parahubad han Biblia nga an ngaran han Dios mababasa ha orihinal nga teksto pinaagi ha paggamit han titulo nga “GINOO” ha dagku nga mga letra. Kondi an pakiana, Kay ano nga an mga parahubad waray mag-alang ha pagsaliwan o pagtanggal han ngaran han Dios tikang ha Biblia kon ginkakarawat man nira nga makikita ito hin yinukot ka beses ha Biblia? Hin-o ha ira paghunahuna an naghatag ha ira hin awtoridad nga himoon ito nga pagbag-o? Hira la an makakabaton.

• Adton nasiring nga diri sadang gamiton an ngaran han Dios tungod kay diri hinbabaroan an eksakto nga pagluwas hito diri nag-aalang paggamit han ngaran nga Jesus. Kondi iba gud an pagluwas han siyahan-siglo nga mga disipulo ha ngaran ni Jesus kay ha pagluwas hito han kadam-an nga Kristiano yana. Ha Judio nga mga Kristiano, an ngaran nga Jesus posible gud nga ginluwas nga Ye·shuʹa‛. Ngan an titulo nga “Kristo” ginluwas nga Ma·shiʹach, o “Mesias.” An mga Kristiano nga Griego an yinaknan nagtawag ha iya nga I·e·sousʹ Khri·stosʹ, ngan an mga Kristiano nga Latin an yinaknan nagtawag ha iya nga Ieʹsus Chriʹstus. Ha paggiya han Dios, an Griego nga hubad han ngaran ni Jesus iginrekord ha Biblia, nga nagpapakita nga an siyahan-siglo nga mga Kristiano naggamit han porma han ngaran nga komon ha ira yinaknan. Ha pariho nga paagi, an New World Bible Translation Committee natoo nga makatadunganon an paggamit han porma nga “Jehova,” bisan kon diri ito an eksakto nga pagluwas han ngaran han Dios ha kadaan nga Hebreo.

Kay ano nga gin-gamit han Bag-o nga Kalibotan nga Hubad an porma nga “Jehova”? Ha Ingles, an upat nga letra han Tetragrammaton (יהוה) ginrirepresentaran han mga mangarabay nga YHWH. Pariho ha ngatanan nga sinurat nga pulong ha kadaan nga Hebreo, an Tetragrammaton waray mga tiringgan (vowel). Han ginagamit pa an kadaan nga Hebreo  kada adlaw, masayon la para ha mga magbarasa an pagbutang hin angayan nga mga tiringgan.

Mga 1,000 ka tuig katapos makompleto an Hebreo nga Kasuratan, an Judio nga mga eskolar naghimo hin mga marka nga iginbubutang ha mga mangarabay basi mahibaroan kon ano nga mga tiringgan an gagamiton kon nagbabasa han Hebreo. Pero hito nga panahon, damu nga Judio an may-ada patootoo nga sayop luwason ha daku nga tingog an personal nga ngaran han Dios, salit naggamit hira hin kasaliwan nga mga pulong. Tungod hito, nagawas nga han ginkopya nira an Tetragrammaton, igintampo nira an mga tiringgan han kasaliwan nga mga pulong dida ha upat nga mangarabay nga nagrirepresentar han ngaran han Dios. Salit an mga manuskrito nga may-ada hito nga mga marka diri nakakabulig ha paghibaro kon paonan-o orihinal nga ginluluwas ito nga ngaran ha Hebreo. May mga natoo nga ginluluwas ito hin “Yahweh,” pero may lain naman nga mga pagluwas nga iginsusuhestyon an iba. Ha usa nga Dead Sea Scroll nga may bahin han Levitico ha Griego nga yinaknan, Iao an transliterasyon han ngaran han Dios. Labot hito nga porma, an Griego nga mga parasurat ha kadaan nga panahon nagsuhestyon liwat han mga pagluwas nga Iae, I·a·beʹ, ngan I·a·ou·eʹ. Kondi waray rason nga igpirit ini, kay diri kita maaram kon paonan-o ginluwas han mga surugoon han Dios ha kadaan nga panahon ini nga ngaran ha Hebreo. (Genesis 13:4; Exodo 3:15) Pero maaram kita nga pauroutro nga gin-gamit han Dios an iya ngaran ha pakigkomunikar ha iya katawohan, gintawag nira hiya hito nga ngaran, ngan agsob nira ito gamiton ha pakiistorya ha iba.—Exodo 6:2; 1 Hadi 8:23; Salmo 99:9.

Kon sugad, kay ano nga gin-gamit hini nga hubad an porma nga “Jehova”? Tungod kay ito nga porma han ngaran han Dios maiha na nga ginagamit ha Ingles nga yinaknan.

An siyahan nga hubad han personal nga ngaran han Dios ha Ingles nga Biblia mababasa ha hubad ni William Tyndale han Pentateuch han 1530. Gin-gamit niya an porma nga “Iehouah.” Paglabay han panahon, nagbag-o an Ingles nga yinaknan, ngan ginhimo nga moderno an ispeling  han ngaran han Dios. Pananglitan, han 1612, gin-gamit ni Henry Ainsworth an porma nga “Iehovah” ha iya bug-os nga hubad han libro han Mga Salmo. Ngan han 1639, han ginrebisa ito ngan gin-imprinta kaupod han Pentateuch, gin-gamit an porma nga “Jehovah.” Han 1901, an mga naghubad han American Standard Version nga Biblia naggamit han porma nga “Jehovah” ha mga teksto diin mababasa an ngaran han Dios ha Hebreo nga teksto.

Iginsaysay han gintatahod nga eskolar ha Biblia nga hi Joseph Bryant Rotherham kon kay ano nga “Jehovah” an iya gin-gamit ngan diri “Yahweh” ha iya libro nga Studies in the Psalms han 1911. Nagsiring hiya nga karuyag niya gamiton an usa nga “porma han ngaran nga mas pamilyar (ngan kinakarawat) ha kadam-an nga magbarasa han Biblia.” Han 1930, sugad liwat hito an punto han eskolar nga hi A. F. Kirkpatrick may kalabotan ha paggamit han porma nga “Jehovah.” Hiya nagsiring: “Nangangatadongan an moderno nga mga eksperto ha gramatika nga sadang ito basahon nga Yahveh o Yahaveh; pero an JEHOVAH baga hin maiha na gud nga ginagamit ha Ingles nga yinaknan, ngan an importante gud diri an eksakto nga pagluwas kondi an pagkilala nga usa ito nga Personal nga Ngaran, diri la usa nga titulo pariho han ‘Ginoo.’”

Ano an kahulogan han ngaran nga Jehova? Ha Hebreo, an ngaran nga Jehova nagtikang ha berbo (verb) nga nangangahulogan nga “magin.” Salit an New World Bible Translation Committee natoo nga an ngaran han Dios nangangahulogan nga “Hiya Nagpapahinabo nga Magin.” Iba-iba an opinyon han mga eskolar, salit diri kita makakasiring nga ini gud an kahulogan. Kondi ini nga kahulogan haom gud ha papel ni Jehova sugad nga Maglalarang han ngatanan nga butang ngan Paratuman han iya katuyoan. Diri la kay ginpahinabo niya nga umeksister an pisikal nga uniberso ngan an intelihente nga mga linarang, kondi samtang nalabay an panahon, padayon nga ginpapahinabo niya nga matuman an iya kaburut-on ngan katuyoan.

Salit an kahulogan han ngaran nga Jehova diri la limitado ha berbo nga mababasa ha Exodo 3:14, nga nasiring: “Ako Magigin Kon Ano an Akon Pilion nga Magin” o “Ako Magigin Bisan Ano nga Ako Magigin.” Ito nga mga pulong diri naghahatag han bug-os nga kahulogan han ngaran han Dios. Lugod, iginpapakita hito nga mga pulong an usa nga bahin han personalidad han Dios, nga hiya nagigin kon ano an ginkikinahanglan ha tagsa nga kahimtang basi matuman an iya katuyoan. Salit bisan kon an ngaran nga Jehova mahimo mag-upod hini nga ideya, diri la ito limitado ha kon ano an iya ginpipili nga magin. An iya ngaran nangangahulogan liwat nga ginpapahinabo niya nga an iya mga linarang magin bisan ano nga ginkikinahanglan basi matuman an iya katuyoan.