1. Xana ku nga va ku ri yini lexi endleke leswaku Petro a nga dyi byi rhelela vutomi byakwe hinkwabyo?

PETRO a nge swi rivali leswi nga endleka loko mahlo yakwe ma hlangana ni ya Yesu. Loko a languta Yesu, xana u n’wi vone a hele matimba kumbe a n’wi hlundzukerile? A hi swi tivi; matsalwa lama huhuteriweke yo vula ntsena leswaku “Hosi yi [hundzuluke] yi languta Petro.” (Luka 22:61) Kambe ndlela leyi Yesu a nga n’wi languta ha yona, yi endle leswaku Petro a swi vona leswaku u dyohile. U xiye leswaku u endle leswi Yesu a profeteke ha swona, ku nga leswi Petro a vuleke hi ku phikelela leswaku a nge swi endli—u landzule N’wini wakwe la rhandzekaka. Petro u hele matimba, kumbexana eka swihoxo hinkwaswo leswi a nga tshama a swi endla evuton’wini byakwe, lexi hi xona lexi a xi nga n’wi dyisi byi rhelela.

2. Xana Petro a a fanele a dyondza dyondzo yihi, naswona hi nga vuyeriwa njhani eka leswi n’wi humeleleke?

² Kambe leswi a swi vuli swona leswaku se a swi herile hi Petro. Leswi a a ri wanuna wa ripfumelo, a a ta swi kota ku lulamisa swihoxo swakwe kutani a dyondza yin’wana ya tidyondzo ta nkoka swinene eka Yesu. Dyondzo ya kona i ya ku rivalela. Un’wana ni un’wana wa hina u fanele a yi dyondza dyondzo leyi, kutani a hi kambisiseni ndlela leyi Petro a yi kumeke ha yona dyondzo leyi, leyi nga oloviki.

3, 4. (a) Xana Petro u vutise Yesu xivutiso xihi, naswona Petro a nga ha va a anakanya yini? (b) Xana Yesu u n’wi kombe njhani Petro leswaku a a ngheniwe hi moya lowu a wu andzile hi nkarhi wolowo?

³ Kwalomu ka tin’hweti ta tsevu emahlweni ko va Petro a landzule Yesu, loko a ri ekaya ka vona eKapernawume u tshame a n’wi vutisa a ku: “Hosi, xana makwerhu u ta ndzi dyohela kangani, naswona mina ndzi n’wi rivalela? Ka nkombo ke?” Kumbexana yena a a ehleketa leswaku u swi veke kahle. Phela varhangeri va vukhongeri va le nkarhini wolowo a va dyondzisa leswaku munhu u fanele u n’wi rivalela kanharhu ntsena! Loko Yesu a n’wi hlamula u te: “Ku nga ri Ka nkombo, kambe, Ka 77.”—Mat. 18:21, 22.

⁴ Xana Yesu a a vula leswaku Petro u fanele a tshama a ri eku hlayeleni leswaku munhu u n’wi dyohele kangani? A a nga vuli swona; kambe hi ku n’wi byela leswaku a rivalela munhu ku nga ri ka nkombo kambe ka 77, a a n’wi komba leswaku munhu a nga fanelanga a hlayela leswaku  u n’wi rivalele kangani munhu la n’wi dyoheleke. (1 Kor. 13:4, 5) Yesu u swi veke erivaleni leswaku Petro a a ngheniwe hi moya wa vanhu va le nkarhini wolowo wa ku nga lavi ku rivalela kumbe wa ku hlayela leswaku munhu se u ku dyohele kangani. Hambiswiritano, ku rivalela loku fambisanaka ni milawu ya Xikwembu i ka nkoka swinene.—Hlaya 1 Yohane 1:7-9.

5. Xana hi nga dyondza ku rivalela loko swi te yini?

⁵ Petro a nga kanetananga na yena Yesu. Kambe, xana dyondzo ya Yesu yi swi kotile ku fikelela mbilu ya Petro? Hi nga vona ndlela leyi ku rivalela swi nga swa nkoka ha yona loko hi swi vona leswaku na hina hi lava ku rivaleriwa. Kutani a hi tlheleni hi bula hi swiendlakalo leswi endlekeke emahlweni ka rifu ra Yesu. Enkarhini wolowo wa mangava, ku ni swilo swo tala leswi Petro a swi endleke leswi N’wini wakwe a a fanele a n’wi rivalela eka swona.

6. Xana Petro u angule njhani loko Yesu a ringeta ku dyondzisa vaapostola malunghana ni ku titsongahata, kambe Yesu u n’wi khome njhani?

⁶ A ku ri madyambu lama nga rivalekiki—vusiku byo hetelela byo va Yesu a hanya emisaveni. Yesu a a ri ni swo tala leswi a a lava ku swi dyondzisa vaapostola vakwe, swo tanihi ku titsongahata. Yesu u va vekele xikombiso hi ku va hlambisa milenge, ku nga ntirho lowu hi ntolovelo a wu averiwa malandza ya xiyimo xa le hansi. Eku sunguleni, Petro u vutise leswaku hikwalaho ka yini Yesu a n’wi hlambisa milenge. Hiloko a ala ku hlambisiwa milenge. Endzhaku ka sweswo, u sindzise Yesu leswaku a nga n’wi hlambisi milenge ntsena kambe a n’wi hlambisa ni mavoko ni nhloko! Yesu a nga n’wi helelanga mbilu, kambe hi moya wo rhula u n’wi hlamusele nkoka wa leswi a a swi endla.—Yoh. 13:1-17.

7, 8. (a) Xana Petro u ye emahlweni a ringa ku lehisa mbilu ka Yesu hi ndlela yihi? (b) Xana Yesu u hambete a kombisa moya wa musa ni wo rivalela hi ndlela yihi?

⁷ Kambe endzhakunyana ka sweswo, Petro u ringe ku lehisa mbilu ka Yesu. Vaapostola va sungule ku phikizana hileswaku i mani lonkulu eka vona naswona Petro na yena a a katseka emhakeni leyi, leyi nyumisaka naswona yi fambisanaka ni ku tikukumuxa. Nilokoswiritano, Yesu hi musa u va lulamisile a tlhela a va bumabumela eka leswinene leswi va nga swi endla; va kombise leswaku va tshembeka eka N’wini wa vona. U tlhele a vula ka ha ri emahlweni leswaku hinkwavo va ta n’wi fularhela. Kambe Petro u arile a vula leswaku hambi ko ba lexi dumaka, u ta namarhela Yesu hambiloko swi boha leswaku a fa. Ku hambana ni sweswo, Yesu u profete leswaku hi vusiku byebyo, Petro a a ta landzula N’wini wakwe kanharhu nkuku wu nga si ringa kambirhi. Petro a nga lo n’wi kaneta ntsena Yesu, kambe u tlhele a tikurisa hi ku vula leswaku yena u ta n’wi namarhela hambiloko vaapostola lavan’wana vo n’wi fularhela!—Mat. 26:31-35; Mar. 14:27-31; Luka 22:24-28; Yoh. 13:36-38.

⁸ Xana leswi swi endle leswaku Yesu a n’wi helela mbilu Petro? Entiyisweni, hambileswi swiyimo a swi tika, Yesu yena a a tshamela ku languta  leswi nga swinene eka vaapostola vakwe lava nga hetisekangiki. Hambileswi a swi tiva leswaku Petro u ta n’wi landzula, U n’wi byele a ku: “Ndzi ku endlele xikombelo leswaku ripfumelo ra wena ri nga heli; loko wena se u vuyile, tiyisa vamakwenu.” (Luka 22:32) Hi marito lawa, Yesu u kombise leswaku a a tiyiseka leswaku Petro u ta xi lulamisa xihoxo xakwe kutani a ya emahlweni ni ntirho wakwe wo tshembeka. Hakunene leyi hi yona ndlela ya musa yo rivalela!

9, 10. (a) Xana Petro u lave ku lulamisiwa hi ndlela yihi entangeni wa Getsemani? (b) Mhaka ya Petro yi nga hi tsundzuxa yini?

⁹ Loko Petro a ri entshaveni ya Getsemani, Yesu u n’wi lehisele mbilu ko tala. Yesu a a kombele Petro, Yakobo na Yohane leswaku va tshama va rindzile loko a ha ye eku khongeleni. A a tshikilelekile swinene emintlhavekweni naswona a a lava mpfuno, kambe Petro swin’we ni lava a a ri na vona a va tshamela ku khomiwa hi vurhongo. Kutani Yesu u va byele marito lawa, lama kombisaka ntwela-vusiwana ni ku rivalela, a ku: “Moya wu ni mapfundza, kambe nyama yi tsanile.”—Mar. 14:32-41.

¹⁰ Swi nga si ya kwihi, ku humelele ntshungu wu khome swisana naswona a wu hlome hi mabanga ni michizo. Laha Petro a a fanele a va ni vuxiyaxiya eka leswi a swi endlaka. Kambe hikwalaho ka magugu, Petro u humese banga rakwe kutani a hlasela Malko nandza wa muprista lonkulu, u n’wi hupe nhloko kutani a n’wi tsema ndleve. Hi musa, Yesu u lulamise Petro, a horisa ndleve ya nandza yoloye kutani a hlamusela nawu lowu nga fambisaniki ni madzolonga naswona nawu wolowo hi wona lowu ni namuntlha wu kongomisaka valandzeri Vakwe. (Mat. 26:47-55; Luka 22:47-51; Yoh. 18:10, 11) Hakunene Petro se a a endle swihoxo swo tala leswi lavaka leswaku N’wini wakwe a n’wi rivalela. Mhaka yakwe yi fanele yi hi tsundzuxa leswaku hinkwerhu ha dyoha minkarhi yo tala.” (Hlaya Yakobo 3:2.) Hinkwerhu hi lava leswaku Xikwembu xi hi rivalela siku ni siku. Kambe a ka ha ri ni swihoxo swo tala leswi Petro a a ta swi endla evusikwini byebyo. Leswi a ko va masungulo.

11, 12. (a) Xana Petro u tikombise a ri ni xivindzi hi ndlela yihi endzhaku ka loko Yesu a khomiwile? (b) Xana xikombiso xa Petro xi hambana njhani ni leswi yena a swi vuleke hi yena n’wini?

¹¹ Yesu u vulavule ni ntshungu wolowo kutani a wu byela leswaku loko wu lava yena, wu fanele wu tshika vaapostola vakwe va famba. Petro u lo wu languta ntsena ntshungu wolowo loko wu khoma Yesu, kambe a xi kona lexi a a ta xi endla. Endzhaku ka sweswo u balekile, hilaha vaapostola lavan’wana va endleke hakona.

¹² Kumbexana Petro na Yohane va fike va yima ekusuhi ni yindlu ya khale ka Muprista Lonkulu Anasi, laha Yesu a nga rhanga a yisiwa kona leswaku a ta vutisiwa swivutiso. Loko ntshungu wu famba na Yesu, Petro na Yohane a va ri endzhaku ka wona, kambe a va ri “ekulenyana.” (Mat. 26:58; Yoh. 18:12, 13) Petro a nga ri toya. Phela a swi lava xivindzi ku landzela ntshungu wolowo. A wu hlomile naswona Petro se a vavise un’wana wa vona. Eka xiendlakalo lexi xa Petro, hi vona xikombiso lexinene xa  rirhandzu ra xiviri leri a ri kombiseke, ku nga ku tiyimisela ku va swin’we ni N’wini wakwe.—Mar. 14:31.

13. Xana hi yihi ndlela yin’we leyinene ya ku landzela Kreste?

¹³ Ku fana na Petro, vanhu vo tala namuntlha va swi lava ku landzela xikombiso xa Kreste, kambe sweswo va swi endla va ri “ekulenyana” lerova vanhu van’wana a va swi xiyi. Kambe hilaha Petro a vuleke hakona, ndlela leyinene yo landzela Kreste i ku N’wi namarhela hilaha hi nga kotaka hakona, hi tekelela tindlela Takwe eka swilo hinkwaswo ku nga khathariseki leswaku vuyelo bya kona byi ta va njhani.—Hlaya 1 Petro 2:21.

14. Xana Petro a a endla yini hi vusiku lebyi Yesu a a ri eku tengisiweni?

¹⁴ Petro u landzelele ntshungu lowu a wu ri na Yesu kukondza a ya fika eka yin’wana ya tinyangwa letikulu ta tindlu ta le Yerusalema. A ku ri ekaya ka Kayafasi, muprista lonkulu loyi a a fumile naswona a ri ni matimba. Makaya wolawo a ma akiwe eswivaveni naswona emahlweni ka wona a ku ri ni nyangwa. Petro u fikile enyangweni, kambe a nga pfumeleriwanga ku nghena. Yohane loyi a a tivana na muprista lonkulu naswona ana se a ri endzeni ka muti u kombele murindzi wa nyangwa leswaku a pfumelela Petro ku nghena. Swi tikomba onge Petro a a pfa a fambela ekule na Yohane; naswona a nga sindzisanga ku nghena leswaku a ta yima etlhelo ka N’wini wakwe. U fike a tshama exivaveni nivusiku laha a ku ri ni ndzilo naswona mahlonga ni malandza man’wana a ma hundza hi kwalaho, ma ri karhi ma languta loko timbhoni ta mavunwa ti ri karhi ti nghena ti huma hi nkarhi lowu Yesu a ri eku tengisiweni.—Mar. 14:54-57; Yoh. 18:15, 16, 18.

15, 16. Hlamusela ndlela leyi vuprofeta bya Yesu malunghana ni ku landzula kanharhu byi hetisekeke ha yona.

¹⁵ Leswi a ku ri ni ku vonakala ka ndzilo, nandza wa xisati loyi a nga pfumelela Petro leswaku a nghena enyangweni u n’wi vone kahle. A ha n’wi tsundzuka. Leswi a a n’wi sola u te: “Na wena, a wu ri na Yesu wa Mugaleliya!” Leswi Petro a nga swi langutelanga leswi, u landzule Yesu a vula leswaku a nga n’wi tivi naswona u vule leswaku leswi wansati loyi a swi vulaka a nga swi tivi. Kutani u suke kwalaho a ya yima enyangweni, ku endlela leswaku vanhu va nga n’wi tivi, kambe nandza un’wana wa xisati u n’wi vonile ivi a ku: “Wanuna loyi a a ri na Yesu wa Munazareta.” Nakambe a landzula hi xihlambanyo a ku: “A ndzi n’wi tivi munhu loyi!” (Mat. 26:69-72; Mar. 14:66-68) Swi nga ha endleka leswaku Petro u twe nkuku wu ringa endzhaku ka loko a landzule Yesu ra vumbirhi, kambe a pfilunganyeke ngopfu lerova a nga ta swi tsundzuka leswi Yesu a swi vuleke eka tiawara ti nga ri tingani leti a ta ha ku hundza.

¹⁶ Ku hundze nkarhinyana Petro a ri karhi a ringeta ku endla leswaku vanhu nga n’wi tivi. Kambe ntlawa wa vanhu lowu a wu ri etlhelo kakwe exivaveni wu n’wi tshinelerile. Un’wana wa vanhu volavo a ri xaka ra Malko, nandza loyi Petro a nga n’wi vavisa. Kutani u byele Petro a ku: “Ndzi ku vone entangeni u ri na yena, a hi swona ke?” Kambe Petro u endle hinkwaswo leswi a nga swi kotaka ku endlela leswaku va kholwa leswaku a hi yena. Kutani u kale a hlambanya malunghana ni mhaka leyi,  hi ku vula leswaku u fanele a weriwa hi ndzhukano loko ku ri leswaku u vulavula mavunwa. Petro a ri eku kaneteni. U te loko a heta ku vulavula, hiloko nkuku wu ringa naswona loko sweswi wu ringa, a ku ri ra vumbirhi evusikwini byebyo.—Yoh. 18:26, 27; Mar. 14:71, 72.

17, 18. (a) Xana Petro u endle yini endzhaku ka loko a xiye ndlela leyi a khomiseke N’wini wakwe tingana ha yona? (b) Xana Petro a nga ha va a tibyele yini?

¹⁷ Hi nkarhi wolowo, Yesu a ri erikupakupeni a langute exivaveni. Hilaha swi hlamuseriweke hakona eku sunguleni ka xihloko lexi, u hatlane na Petro hi mahlo. Hi nkarhi wolowo Petro u xiye ndlela leyi a khomiseke N’wini wakwe tingana ha yona. U lo namba a huma exivaveni a ri karhi a tisola swinene. Loko a ri karhi a famba emagondzweni ya muti, a voningeriwa hi n’weti lowu vangamaka. Hiloko mahlo yakwe ma tala mihloti. Ni ku voninga ka n’weti a nga ha ku voni. U hele matimba ivi a rila hi xiviti.—Mar. 14:72; Luka 22:61, 62.

¹⁸ Endzhaku ka loko munhu a swi vonile leswaku xihoxo xakwe xi kule ku fikela kwihi, swi nga ha olova leswaku a gimeta hileswaku a xi nge rivaleriwi. Swi nga ha endleka leswaku Petro na yena a titwa hi ndlela yoleyo. Xana a a ta rivaleriwa?

19. Xana Petro a nga va a titwe njhani hi xiendlo xakwe, kambe hi swi tiva njhani leswaku a nga pfumelelanga ku tsana kakwe ku n’wi heta matimba?

¹⁹ Wa nga ehleketa hi ku vava loku Petro a ku twa loko dyambu ri sungula ku huma nimixo ni ndlela leyi a titweke ha yona loko swiendlakalo swa siku rero swi ya emahlweni. Swi nga ha endleka leswaku u tisorile swinene loko Yesu a fa hi nhlikanhi wa siku rero endzhaku ka loko a xanisiwe tiawara to hlayanyana! Kumbexana nkarhi na nkarhi loko Petro a ehleketa hi mhaka leyi, a tisola swinene hi ku ehleketa leswaku u engetele ku vava loku N’wini wakwe a ku tweke hi siku rakwe ro hetelela tanihi munhu. Hambileswi a a tsanile, a nga pfumelanga leswaku ku tsana kakwe ku n’wi heta matimba. Leswi ha swi tiva hikuva endzhakunyana ka nkarhi hi n’wi vona a ri swin’we ni vaapostola lavan’wana. (Luka 24:33) A swi kanakanisi leswaku vaapostola hinkwavo va tisorile hikwalaho ka leswi va nga swi endla hi vusiku lebyi a byi nga olovi eka Yesu naswona loko va hlangana, va chavelelanile.

20. Xana hi nga dyondza yini eka Petro loko a ri eka xiyimo lexinene?

²⁰ Lexi i xin’wana xa swiboho swa vutlhari lexi Petro a nga xi endla. Loko nandza wa Xikwembu a wa, lexi nga xa nkoka a hi leswi a nga wisa xiswona, kambe i matimba lawa a nga na wona yo tlhela a pfuka a lulamisa timhaka. (Hlaya Swivuriso 24:16.) Petro u kombise ripfumelo ra xiviri hi ku ya hlangana swin’we ni vaapostola hambileswi a a ha tshikilelekile. Kutani loko munhu a ri ni gome kumbe a tisola, ku tihambanisa ni van’wana swi nga n’wi vangela khombo. (Swiv. 18:1) Ndlela ya vutlhari  i ku tshama ekusuhi ni vagandzeri-kulobye leswaku a ta hlakarhela hi tlhelo ra moya.—Hev. 10:24, 25.

21. Xana Petro u twe mahungu wahi hileswi a hlengeletane ni vamakwavo vakwe va moya?

²¹ Leswi a a ri ni vamakwerhu vakwe va moya, Petro u kote ku twa mhaka leyi tsemaka nhlana ya leswaku ntsumbu wa Yesu wu susiwile eka sirha-bako. Kutani Yohane na Petro va tsutsumele eka sirha-bako leri Yesu a lahliwe eka rona ri tlhela ri pfariwa hi ribye. Leswi Yohane a ku ri yena lontsongo, hi yena a nga rhanga a fika. Loko a fika u kume leswaku ribye ri susiwile kutani a sungula ku kanakana. Kambe Petro a nga kanakananga. Hambileswi a hefemulela ehenhla hikwalaho ko tsutsuma, u fike a nghena eka sirha-bako. Kambe a ku nga ri na nchumu!—Yoh. 20:3-9.

22. I yini leswi endleke leswaku ku hlunama ni ku kanakana loku Petro a ri na kona ku nyamalala?

²² Xana Petro a a tshemba leswaku Yesu u pfuxiwile? Eku sunguleni a nga tshembi, hambileswi vavasati vo tshembeka va nga vula leswaku tintsumi ti humelele eka vona ti va byela leswaku Yesu u pfuxiwile eka lava feke. (Luka 23:55–24:11) Kambe loko siku rero ri fika emakumu, ku kanakana loku a ri na kona se a ku nyamalarile. Sweswi Yesu se a ri xivumbiwa xa moya lexi nga ni matimba! U humelele eka vaapostola vakwe. Kambe ku na leswi Yesu a nga rhanga a swi endla loko a nga si humelela eka vona. Hi siku rero vaapostola va te: “Entiyisweni Hosi yi pfuxiwile naswona yi tlhele yi humelela eka Simoni!” (Luka 24:34) Hi ku famba ka nkarhi muapostola Pawulo na yena u tsale hi siku rero leri nga rivalekiki leri Yesu a ‘humeleleke ha rona eka Khefasi, ivi a humelela eka lava 12.’ (1 Kor. 15:5) Khefasi na Simoni i mavito man’wana ya Petro. Hi siku rero Yesu u rhange a humelela eka Petro a ri swakwe.

23. Ha yini Vakreste lava nga ha endlaka swihoxo leswikulu va fanele va tsundzuka mhaka ya Petro?

²³ Bibele a yi hi byeli leswaku ku endleke yini loko Yesu na Petro va hlangana. Kambe hi mahlo ya mianakanyo hi nga vona ndlela leyi Petro a titweke ha yona loko a tlhela a vona Hosi yakwe leyi rhandzekaka, ni ku kuma lunghelo ro yi byela ndlela leyi a tweke ku vava ha yona ni ndlela leyi a tisolaka ha yona. Nchumu lowu a a wu lava ku tlula hinkwaswo a ku ri ku rivaleriwa. Xana u kona loyi a nga kanakanaka mhaka ya leswaku Yesu u n’wi rivalerile? Namuntlha Vakreste lava welaka exidyohweni va fanele va tsundzuka mhaka ya Petro. A hi fanelanga hi gimeta hileswaku Xikwembu a xi nge he hi rivaleli. Yesu u kombise rirhandzu ra Tata wakwe hilaha ku hetisekeke naswona Tata wakwe hi yena loyi a nga ta “rivalela hi ndlela leyikulu.”—Esa. 55:7.

24, 25. (a) Hlamusela leswi endlekeke eka Petro hi vusiku lebyi a a phasa tinhlampfi eLwandle ra Galeliya. (b) Xana Petro u angule njhani eka singita leri Yesu a ri endleke nimpundzu hi siku leri landzelaka?

²⁴ Yesu u byele vaapostola vakwe leswaku va ya eGaleliya, laha a ta tlhela a ya hlangana na vona. Loko va fika, Petro u suke a ya phasa tinhlampfi  eLwandle ra Galeliya. Vaapostola van’wana va fambe na yena. Petro u tlhele a tikuma a ri etiveni leri a a tala ku va eka rona loko a nga si va muapostola. Pongo ra swikepe, magandlati ya lwandle ni tinkoka leti a a ti khomile, a ku ri swilo leswi a a swi toloverile. Hi vusiku byebyo a va phasanga nchumu.—Mat. 26:32; Yoh. 21:1-3.

²⁵ Loko vurhonga byi tsuvuka, munhu un’wana u va huwelele a ri eribuweni a va lerisa leswaku va hoxa tinkoka ta vona eka tlhelo lerin’wana ra xikepe. Va endle tano kutani va phasa tinhlampfi ta 153! Petro a a n’wi tiva munhu loyi a nga va lerisa ku endla tano. U tlulele ematini kutani a hlambela a ya eka yena. Loko va ri eribuweni Yesu u va nyike  nhlampfi leyi nga oxiwa hi makala. Mianakanyo ya Yesu a yi ri eka Petro.—Yoh. 21:4-14.

26, 27. (a) Hi rihi lunghelo leri Yesu a ri nyikeke Petro ku ringana minkarhi yinharhu? (b) Yesu u swi kombise njhani leswaku u n’wi rivalele hi ku helela Petro?

²⁶ Yesu u vutise Petro loko a rhandza Hosi yakwe “ku tlula leswi”—a a kombetela eka tinhlampfi leti a va ti phasile. Xana ndlela leyi Petro a wu rhandza ha yona ntirho wo phasa tinhlampfi a yi ringana ni ndlela leyi a n’wi rhandzaka ha yona Yesu? Tanihi leswi Petro a landzuleke Hosi yakwe kanharhu, sweswi Yesu a lava leswaku a vula kanharhu emahlweni ka vaapostola lavan’wana ku kombisa leswaku hakunene wa n’wi rhandza. Endzhaku ka loko Petro a vurile, Yesu u n’wi byele ndlela leyi a a fanele a ri kombisa ha yona rirhandzu rero: sweswo a ta swi endla hi ku rhangisa ntirho wo kwetsima eka swilo hinkwaswo, a phamela ni ku risa ntlhambi wa Kreste, lowu ku nga valandzeri vakwe vo tshembeka.—Luka 22:32; Yoh. 21:15-17.

²⁷ Kutani Yesu u tiyisekise leswaku Petro a a ha ri wa nkoka eka yena ni le ka Tata wakwe. Petro a a ta hetisisa xiphemu xa nkoka evandlheni leri kongomisiwaka hi Kreste. Hakunene leswi swi kombisa leswaku Yesu u rivalela hilaha ku heleleke! A swi kanakanisi leswaku Petro u ti tlangele swinene tintswalo leti a kombiweke tona.

28. Xana Petro u fane na ribye hi ndlela yihi hilaha vito rakwe ri vulaka hakona?

²⁸ Petro u hetisise ntirho wakwe hi ku tshembeka ku ringana malembe yo tala. U tiyise vamakwerhu vakwe hilaha Yesu a n’wi leriseke hakona emahlweni ka rifu Rakwe. U titsongahatile naswona a lehisa mbilu loko a ri karhi a risa ni ku phamela valandzeri va Kreste. Wanuna la vuriwaka Simoni u hanye hi ku landza vito leri Yesu a n’wi thyeke rona—Petro kumbe Ribye—hi ku va xikombiso lexinene evandlheni. Vumbhoni byo tala malunghana ni mhaka leyi byi kumeka eka mapapila mambirhi lawa Petro a ma tsaleke, naswona i man’wana ya tibuku ta nkoka swinene eBibeleni. Mapapila wolawo ma swi veka erivaleni leswaku Petro a nga yi rivalanga dyondzo leyi a yi dyondzeke eka Yesu malunghana ni ku rivalela.—Hlaya 1 Petro 3:8, 9; 4:8.

29. Xana hi nga ri tekelela njhani ripfumelo ra Petro ni tintswalo ta N’wini wakwe?

²⁹ Onge na hina hi nga dyondza dyondzo leyi fanaka emhakeni leyi. Xana siku ni siku ha khongela hi kombela Xikwembu leswaku xi hi rivalela swidyoho swa hina? Xana ha wu amukela ndzivalelo wolowo swin’we ni matimba ya wona yo hi basisa? Xana ha va rivalela vanhu lava hi dyohelaka? Loko hi endla tano, hi ta va hi tekelela ripfumelo ra Petro swin’we ni tintswalo ta N’wini wakwe.