1, 2. Hlamusela riendzo ra Mariya ni leswi swi endleke leswaku a nga tiphini hi rona.

MARIYA u wu hundzuluxe kahle ndzhwalo wakwe lowu a wu nga tshamanga kahle ehenhla ka mbhongolo. Se a ku hundze tiawara to tala a gade mbhongolo. Emahlweni kakwe, Yosefa a a ri karhi a famba hi ku nonoka egondzweni leri kongomeke emutini wa Betlehema lowu a wu ri ekule swinene. Mariya u tlhele a twa n’wana a tshukatshuka ekhwirini rakwe.

² Mariya a a ri kusuhi ni ku titshunxa; loko Bibele yi hlamusela xiyimo xakwe hi nkarhi wolowo yi tirhisa xiga lexi tolovelekeke lexi nge “a a ri kusuhi ni ku veleka.” (Luka 2:5) Kumbexana loko va ri karhi va hundza masimu, varimi van’wana a va va languta va ri karhi va rima kumbe va byala kutani va tivutisa leswaku ha yini wansati loyi a nga eka xiyimo lexi a teka riendzo. I yini lexi endleke leswaku Mariya a teka riendzo leri ro leha ro ya eBetlehema?

3. Xana Mariya u nyikiwe xiavelo xihi naswona i yini leswi hi nga ta swi dyondza eka yena?

³ Mhaka ya kona yi sungule etin’hwetini to hlayanyana leti hundzeke loko wansati loyi wa Muyuda a kume xiavelo xo hlawuleka lexi nga si tshamaka xi kumiwa hi munhu un’wana emisaveni. A a ta veleka N’wana wa Xikwembu loyi a a ta va Mesiya! (Luka 1:35) Leswi nkarhi wa leswaku a veleka a wu ri ekusuhi, u boheke ku teka riendzo leri. Loko va ri karhi va famba, Mariya u hlangavetane ni swiyimo leswi ringeke ripfumelo rakwe. A hi voneni leswaku i yini leswi n’wi pfuneke leswaku ripfumelo rakwe ri tshama ri tiyile.

4, 5. (a) Ha yini Yosefa na Mariya a va ya eBetlehema? (b) Xileriso xa Khezari xi hetisise vuprofeta byihi?

⁴ Yosefa na Mariya a hi vona ntsena lava a va teke riendzo. Khezari Awugusto a a ha ku lerisa vanhu hinkwavo etikweni leswaku va ya etindhawini leti va velekeriweke eka tona va ya tsarisiwa. Xana Yosefa u endle yini? Mhaka ya kona yi ri: “Ina, Yosefa na yena u tlhandluke a huma eGaleliya, a suka emutini wa Nazareta, a nghena eYudiya, emutini wa Davhida, lowu vuriwaka Betlehema, hikwalaho ka leswi a a ri xirho xa yindlu ni ndyangu wa Davhida.”—Luka 2:1-4.

⁵ A ku nga ri ku kotlana ka swilo ku va Khezari a humese xileriso lexi  hi nkarhi wolowo. Vuprofeta lebyi tsariweke emalembeni ya kwalomu ka 700 lama hundzeke byi profete leswaku Mesiya a a ta velekiwa eBetlehema. A ku ri ni muti lowu vuriwaka Betlehema lowu nga endhawini leyi nga tikhilomitara ta 11 ku suka emutini wa Nazareta. Hambiswiritano, vuprofeta lebyi byi vule hi ku kongoma leswaku Mesiya a a ta velekiwa emutini wa “Betlehema Efurata.” (Hlaya Mikiya 5:2.) Leswaku va fika eximutanini xexo lexi nga eNazareta, vafambi a va teka riendzo ra kwalomu ka tikhilomitara ta 130 hi gondzo leri nga etintshaveni va hundza hi le Samariya. Ximutana xexo xa Betlehema hi laha Yosefa a a lerisiwe ku ya kona, hikuva hi kona laha vakokwa va Hosi Davhida va velekiweke kona, ku nga ndyangu lowu Yosefa na nsati wakwe va humaka eka wona.

6, 7. (a) Ha yini swi nga ha endlekaka leswaku riendzo ro ya eBetlehema a ri ri ntlhontlho eka Mariya? (b) Leswi Mariya se a a ri nsati wa Yosefa swi swi khumbe njhani swiboho leswi a ta swi endla? (Nakambe vona nhlamuselo ya le hansi.)

⁶ Xana Mariya a a ta seketela xiboho xa Yosefa xo ya eku tsarisiweni? Phela riendzo rero a ri ta n’wi tikela. Swi nga ha endleka leswaku a ka ha ku sungula nguva ya xixikana, kutani kumbexana a ku tshamela ku na swimpfulana tanihi leswi xixika a xi ya eku heleni. Ku tlula kwalaho, xiga lexi nge “u tlhandluke a huma eGaleliya” xa fanela hikuva muti wa Betlehema a wu ri endhawini leyi tlakukeke hi timitara ta 760, kutani xiphemu xo hetelela xa riendzo ra vona a xi ta va lexi karharisaka hileswi ndhawu ya kona a yi ri xiganga. Kumbexana riendzo leri a ri ta va tekela nkarhi wo leha ku tlula lowu tolovelekeke hikuva xiyimo xa Mariya a xi ta lava leswaku a tshamela ku wisa. Loko wansati a ri kusuhi ni ku veleka, a nga ha navela ku tshama ekusuhi ni le kaya, laha ku nga ni ndyangu wa ka vona ni vanghana vakwe lava lunghekeleke ku n’wi pfuna loko a sunguriwa hi switlhavi  swa ku veleka. A swi kanakanisi leswaku a a fanele a va ni xivindzi xo teka riendzo rolero.

⁷ Nilokoswiritano, Luka u tsale leswaku Yosefa u ye “a ya tsarisiwa na Mariya.” U tlhele a vula leswaku Mariya u “hlomiseriwe [Yosefa] hi ku landza xitshembiso.” (Luka 2:4, 5) Leswi Mariya se a a ri nsati wa Yosefa, sweswo a swi ta swi khumba swinene swiboho leswi a a ta swi endla. A a n’wi teka a ri nhloko yakwe etimhakeni ta vugandzeri, a khomelela entirhweni wakwe lowu a nyikiweke hi Xikwembu wa ku va mupfuni wa nuna wakwe hi ku seketela swiboho swakwe. * Kutani mhaka leyi, leyi a yi ta va yi ringe ripfumelo rakwe u yi hlule hi ku tiveka ehansi ka nuna wakwe.

8. (a) Hi wihi nchumu wun’wana lowu nga ha vaka wu susumetele Mariya leswaku a pfumela ku famba na Yosefa eBetlehema? (b) Xana xikombiso xa Mariya i xikhutazo eka vanhu lava tshembekaka hi ndlela yihi?

⁸ Hi wihi nchumu wun’wana lowu nga ha vaka wu susumetele Mariya leswaku a pfumela ku famba na Yosefa? Xana a a byi tiva vuprofeta lebyi vulaka leswaku Mesiya a a ta velekiwa eBetlehema? Bibele a yi swi hlamuseli sweswo. Swi nga ha endleka leswaku a a byi tiva vuprofeta lebyi hikuva a byi tiveka swinene exikarhi ka varhangeri va vukhongeri ni vanhu van’wana hi ku angarhela. (Mat. 2:1-7; Yoh. 7:40-42) Mariya a a ma tiva Matsalwa. (Luka 1:46-55) Kambe ku nga khathariseki leswaku Mariya  u hlawule ku famba hileswi a a yingisa nuna wakwe, xileriso lexi vuriweke hi hulumendhe kumbe ku hetisisa leswi vuriweke hi vuprofeta bya Yehovha—kumbe hikwalaho ka swivangelo sweswo hinkwaswo—u hi vekele xikombiso lexinene. Yehovha u va rhandza swinene vavanuna ni vavasati lava titsongahataka va tlhela va yingisa. Hambileswi namuntlha mfanelo ya ku titsongahata yi tekiwaka yi ri leyi nga pfuniki nchumu, xikombiso xa Mariya xi tshama xi ri xikhutazo eka vanhu lava tshembekaka etindhawini hinkwato.

9, 10. (a) Xana Mariya na Yosefa va nga ha va a va anakanyisisa ha yini loko va ri ekusuhi ni ku fika eBetlehema? (b) Ha yini Yosefa na Mariya va boheke ku tshama lomu va yeke kona?

⁹ Mariya u fanele a tsakile loko a vona muti wa Betlehema a ha ta hi le kule. Loko va ri karhi va tlhandluka tintshava, va hundza mirhi ya mitlhwari, ku nga yin’wana ya mirhi leyi a ku ri yo hetelela ku tshoveriwa, Mariya na Yosefa va nga ha va va anakanyisise hi matimu ya ximutana xolexo. Hilaha Mikiya a nga vula hakona, muti wa Betlehema Efurata a wu ri wutsongo ngopfu leswaku wu nga hlayiwa ni miti yin’wana ya Yuda; kambe eka wona ku velekiwe Bowasi, Nawomi naswona endzhaku ka malembe ku velekiwe Davhida, hinkwaswo sweswo swi humelele eka malembe yo tlula gidi lama hundzeke.

¹⁰ Mariya na Yosefa va kume ximutana xolexo xi tele hi vanhu. Van’wana lava a va tele ku ta tsarisa va rhange va fika, kutani a ku ri hava kamara ro rhurhela vapfhumba. * A swo boha leswaku va tshama kwalaho vusiku byolebyo. Hi nga vona ndlela leyi Yosefa a a karhateke ha yona loko a ri karhi a vona nsati wakwe a twa ku vava swinene loku a nga si tshamaka a ku twa evuton’wini byakwe hinkwabyo, loku hi nkarhi wolowo a ku ya ku nyanya. Yoleyo a yi ri ndhawu leyi nga fanelekiki ku va wansati la nga ni switlhavi swa ku veleka a va eka yona.

11. (a) Ha yini vavasati hinkwavo va nga n’wi twelaka vusiwana Mariya? (b) Xana Yesu a a ri “mativula” hi ndlela yihi?

¹¹ Vavasati hinkwavo va nga n’wi twela-vusiwana Mariya. Eka malembe ya kwalomu ka 4 000 lama hundzeke, Yehovha u profete leswaku vavasati hinkwavo a va ta va ni switlhavi loko va veleka hikwalaho ka xidyoho lexi va tswariweke na xona. (Gen. 3:16) Ku hava vumbhoni lebyi ringanyetaka leswaku Mariya a nga vanga na swona switlhavi swoleswo. Luka a nga vulavulanga hi ta switlhavi swa ku veleka leswi Mariya a veke na swona kambe u te: “A veleka n’wana wakwe wa jaha, wa mativula.” (Luka 2:7) Mariya u veleke “mativula” yakwe—ku nga n’wana wo sungula eka vana vakwe hinkwavo lava swi nga ha endlekaka leswaku a va ri nkombo. (Mar. 6:3) Kambe n’wana loyi a a nga ta fana na vona vana lavan’wana. A a nga ri mativula ya yena ntsena kambe a a ri “mativula ya ntumbuluko hinkwawo,” N’wana la tswariweke a ri swakwe wa Yehovha Xikwembu!—Kol. 1:15.

12. Xana Mariya u n’wi late kwihi n’wana, naswona xana sweswo swi hambane hi ndlela yihi ni mintlangu ni swifaniso leswi kombisaka ku velekiwa ka Yesu?

 ¹² Rungula ra Luka ri engetela vuxokoxoko lebyi tivekaka swinene: “A n’wi phutsela hi malapi ya tinguvu ivi a n’wi lata exidyelweni.” (Luka 2:7) Mintlangu ni swifaniso leswi kombisaka ku velekiwa ka Yesu swi hundzeleta mhaka leyi hi ku kombisa Yesu a ri loyi a twerisaka vusiwana. Kambe xiya leswi entiyisweni swi humeleleke. Xidyelo i nchumu lowu swifuwo swi dyelaka eka wona. Xisweswo ndyangu lowu wu tshame exitaleni xa tihanci, ku nga ndhawu leyi swi nga kanakanisiki leswaku hi nkarhi wolowo a yi tekiwa yi ri leyi nga basangiki ni leyi nga ni risema, hilaha swi nga hakona ninamuntlha. Xana va kona vatswari lava a va ta hlawula ndhawu yoleyo leswaku n’wana wa vona a velekiwa eka yona loko a ku ri ni ndhawu yin’wana yo antswa leyi va nga yaka eka yona? Vatswari vo tala va navelela vana va vona leswinene. Swi le rivaleni leswaku Mariya na Yosefa a va ta lava ndhawu leyinene ngopfu leswaku N’wana wa Xikwembu a ta velekeriwa eka yona!

13. (a) Xana Mariya na Yosefa va endle hinkwaswo leswi va nga swi kotaka hi ndlela yihi? (b) Xana vatswari lava tlhariheke va nga hlakulela njhani ku teka swilo swa nkoka ku fana na Yosefa na Mariya?

¹³ Hambiswiritano, a va helanga matimba leswi va nga yi kumangiki ndhawu leyinene yo rhurheriwa eka yona; va endle hinkwaswo leswi va nga swi kotaka leswaku n’wana a velekeriwa kwalaho. Hi xikombiso, xiya leswaku Mariya hi yena la khathaleleke ricece, a ri phutsela hi malapi ya tinguvu leswaku ri kufumela kutani a ri lata exidyelweni leswaku ri etlela, a a tiyiseka leswaku ri sirhelelekile. Mariya a a nga ta pfumelela ku vilela hi xiyimo xakwe xa nkarhi wolowo swi n’wi sivela ku khathalela n’wana wakwe hilaha a nga swi kotaka hakona. Yena na Yosefa a va swi tiva leswaku nchumu wa nkoka swinene lowu a va ta n’wi endlela wona n’wana wa vona a ku ri ku n’wi pfuna leswaku a gandzela Xikwembu. (Hlaya Deteronoma 6:6-8.) Namuntlha vatswari vo tlhariha va swi teka swi ri swa nkoka swinene ku pfuna vana va vona leswaku va gandzela Xikwembu loko va ri karhi va kula hambileswi vanhu namuntlha va nga riki na mhaka na xona.

14, 15. (a) Ha yini varisi a va swi langutele hi mahlo-ngati ku vona n’wana? (b) Xana varisi va endle yini hi leswi va swi voneke exidyelweni?

¹⁴ Hi xitshuketa ku ve ni ngundzungundzu leyi kavanyeteke ku rhula loku a ku ri kona. Hi ku hatlisa varisi va ye exitaleni xa tihanci va lava ku vona ndyangu wolowo, ngopfu-ngopfu n’wana. Vavanuna volavo a va tsake swinene naswona ni swikandza swa vona a swi kombisa ntsako. A va huma hi le tintshaveni laha a va rindze mintlhambi ya vona. * Varisi va byele vatswari volavo hi nchumu wo tsakisa lowu a va ha ku wu vona ni  ku wu twa. Loko va ri entshaveni nivusiku, ku humelele ntsumi eka vona hi xitshuketa. Ku vangama ka Yehovha ku va voningela matlhelo hinkwawo, kutani ntsumi yi va byela leswaku Kreste kumbe Mesiya a a ha ku velekiwa eBetlehema. A va ta kuma n’wana a etlele exidyelweni a phutseriwe hi tinguvu ta malapi. Kutani ku endleke ni nchumu wo hlamarisa swinene—ku humelele tintsumi to tala ti yimbelela risimu ro dzunisa Yehovha!—Luka 2:8-14.

¹⁵ A swi hlamarisi leswi vavanuna volavo lava titsongahataka va nambeke va ku milenge yimbirhi va ya eBetlehema! Va fanele va tsake swinene ku vona ricece leri a ra ha ku velekiwa ri etlele exidyelweni hilaha ntsumi yi va byeleke hakona. A va tshamanga na yona mhaka leyi yo tsakisa. “Va vule marito lawa . . . Kutani hinkwavo lava va swi tweke va hlamarisiw[e] hi swilo leswi varisi va va byeleke swona.” (Luka 2:17, 18) A swi kanakanisi leswaku varhangeri va vukhongeri va le minkarhini yoleyo a va va tekela ehansi varisi. Kambe swi le rivaleni leswaku Yehovha a a va teka va ri va nkoka vavanuna volavo vo tshembeka ni lava titsongahataka. Kambe, xana riendzo leri ri n’wi khumbe njhani Mariya?

16. Xana Mariya u swi kombise njhani leswaku a a tlharihile naswona i yini xa nkoka lexi endleke leswaku a va ni ripfumelo leri tiyeke?

¹⁶ Hambileswi Mariya a a karhele hikwalaho ka leswi a a ha ku veleka, u yingise hinkwaswo leswi va n’wi byeleke swona. U tlhele a endla swin’wana: “Mariya a hlayisa marito lawa hinkwawo, a anakanyisisa ha wona embilwini yakwe.” (Luka 2:19) Hakunene wansati loyi a a tlharihile. A a swi tiva leswaku mhaka leyi vuriweke hi ntsumi a yi ri ya nkoka swinene. Yehovha Xikwembu a a lava leswaku Mariya a tiva leswaku n’wana wakwe i mani ni ndlela a a ri wa nkoka ha yona. Kutani a nga lo ma yingisa ntsena marito wolawo. U ma hlayise embilwini yakwe leswaku a ta tshamela ku anakanyisisa ha wona minkarhi hinkwayo. Leswi hi swona leswi endleke leswaku Mariya a va ni ripfumelo leri tiyeke leri a ri kombiseke evuton’wini byakwe hinkwabyo.—Hlaya Vaheveru 11:1.

17. Hi nga xi tekelela njhani xikombiso xa Mariya loko swi ta eka timhaka leti nga ta nkoka?

¹⁷ Xana u ta landzela xikombiso xa Mariya? Yehovha u tate matluka ya Rito rakwe hi timhaka leti nga ta nkoka. Hambiswiritano, timhaka teto ti nge hi vuyerisi loko hi nga rhangi hi ku ti tekela enhlokweni. Sweswo hi nga swi endla hi ku hlaya Bibele nkarhi na nkarhi, hi nga yi hlayi tanihi buku leyi tsariweke hi vanhu ntsena kambe tanihi Rito ra Xikwembu leri huhuteriweke. (2 Tim. 3:16) Kutani ku fana na Mariya, hi fanele hi nghenisa timhaka teto ta Xikwembu etimbilwini ta hina ivi hi dzikisa mianakanyo ya hina eka tona. Loko hi anakanyisisa hi leswi hi swi hlayaka eBibeleni ni tindlela leti hi nga yi tirhisaka ha yona ndzayo ya Yehovha hilaha ku heleleke, hi ta tiyisa ripfumelo ra hina.

18. (a) Xana Mariya na Yosefa va yingise Nawu wa Muxe hi ku endla yini loko Yesu a ha ri ricece? (b) Xana gandzelo leri Yosefa na Mariya va ri nyikeleke etempeleni ri kombisa yini hi xiyimo xa vona xa timali?

¹⁸ Hi siku ra vunhungu n’wana a velekiwile, Mariya na Yosefa va n’wi yimbisile hi ku landza Nawu wa Muxe, va n’wi thya vito ra Yesu hilaha va lerisiweke hakona. (Luka 1:31) Kutani hi siku ra vu-40, va suke na yena eBetlehema va ya etempeleni le Yerusalema leyi a yi nga ri ekule swinene ivi va nyikela magandzelo ya ku tibasisa, magugurhwana mambirhi kumbe swituvana swimbirhi leswi Nawu a wu pfumelela swisiwana leswaku swi nyikela ha swona. Loko va kota ku nyikela hi swin’wana leswi nga ehansi ka xinyimpfana ni gugurhwana, sweswo a swi nga fanelanga swi va khomisa tingana emahlweni ka vatswari lava koteke ku nyikela ha swona. Kahle-kahle va khutaziwe swinene loko va ri kwale.—Luka 2:21-24.      

19. (a) Xana Simiyoni u n’wi byele njhani Mariya marito man’wana lama engetelekeke leswaku a ma hlayisa embilwini yakwe? (b) Xana Ana u endle yini endzhaku ka loko a vone Yesu?

¹⁹ Mukhalabye la vuriwaka Simiyoni u ye eka vona kutani a byela Mariya marito man’wana lama engetelekeke leswaku a ma hlayisa embilwini yakwe. A a tshembisiwe leswaku a a ta vona Mesiya emahlweni ko va a fa naswona moya lowo kwetsima wa Yehovha wu n’wi kombe leswaku n’wana yoloye ku nga Yesu a a ri Muponisi loyi a ku profetiwe ha yena. Nakambe Simiyoni u lemukise Mariya leswaku a a ta twa ku vava siku rin’wana. U vule leswaku a a ta twa onge u tlhaviwa hi banga ro leha. (Luka  2:25-35) Marito wolawo yo chavisa ma nga ha va ma pfune Mariya leswaku a tiyisela loko nkarhi wolowo wa mangava wu fikile endzhaku ka malembe ya 30. Endzhaku ka loko Yesu a voniwe hi Simiyoni, muprofeta wa xisati Ana na yena u n’wi vonile naswona u sungule ku vulavula hi yena eka munhu un’wana ni un’wana loyi a a ri ni ntshembo wa ku kutsuriwa ka Yerusalema.—Hlaya Luka 2:36-38.

20. Xana ku yisa Yesu etempeleni a ku ri xiboho lexinene hi ndlela yihi?

²⁰ Hakunene Yosefa na Mariya va endle kahle hi ku yisa n’wana wa vona etempeleni ya Yehovha eYerusalema! Xisweswo, xiendlakalo xexo xi pfulele n’wana wa vona ndlela yo tshamela ku ya etempeleni ya Yehovha vutomi byakwe hinkwabyo. Loko va ri kwalaho va endle hinkwaswo leswi va nga swi kotaka entirhweni wa Xikwembu naswona va leteriwile va tlhela va khutaziwa. A swi kanakanisi leswaku Mariya u suke etempeleni siku rero ripfumelo rakwe ri tiyisiwile naswona mbilu yakwe yi tele hi timhaka ta nkoka leti a a ta anakanyisisa ha tona ni ku ti byela van’wana.

21. Xana hi nga tiyiseka njhani leswaku ripfumelo ra hina ri ta tiya swinene ku fana ni ra Mariya?

²¹ Swa tsakisa ku vona vatswari va landzela xikombiso xexo. Vatswari lava nga Timbhoni ta Yehovha va famba ni vana va vona eminhlanganweni ya Vukreste nkarhi na nkarhi. Vatswari volavo va endla hinkwaswo leswi va nga swi kotaka leswaku va khutaza vapfumeri-kulobye. Va huma eminhlanganweni leyi ya Vukreste va tiyile eripfumelweni, va tsakile naswona va ri ni swilo swo tala leswinene leswi va nga swi byelaka van’wana. Swa tsakisa swinene ku tihlanganisa na vona! Loko hi endla tano, ripfumelo ra hina ri ta tiya swinene ku fana ni ra Mariya.