JOSEFA wakali kuyabweenda mukazila kasiya mbi ikatozya muntolongo, kumwi kazwa nkasaalo akaambo kakupya. Anze aantolongo, izuba lyakali kupya kapati mbuli mulilo wamuwondo. Kweelede kuti aciindi eeci wakalibuzyi cakumaninina busena oomo mwaakabede. Aciindi eeco, ntolongo eeyi njeyakali ŋanda yakwe. Masimpe ngakuti, mubusena oobu wakali kulemekwa kapati. Nokuba boobo, wakali mwaange.

Kweelede kuti kanji-kanji wakali kuzinzibala kuyeeya mbwaakali kupona munyika yamalundu yaku Hebroni, ooko nkwaakali kweembelela matanga aambelele aampongo zyabausyi. Wakali amyaka iitandila ku 17 ciindi bausyi ba Jakobo nobakamutuma kubusena bwakali kule, imusinzo iwakamutolela makkilomita manji kuzwa kuŋanda. Aciindi eeci tanaakali kuyeeya kuti inga waba alwaanguluko luli boobo alimwi. Banabokwabo Josefa ibakali amunyono bakamubukila kabajisi makanze aakumujaya pele bakazoomusambala mbuli muzike. Wakatolwa ku Egepita, ooko nkwaakasaanguna kubeleka muŋanda yasilutwe waku Egepita wazina lya Potifara. Josefa wakali kusyomwa kuli simalelaakwe kusikila ciindi naakaletwa muntolongo eeyi akaambo kakutamikizyigwa kujata muka Potifara. *—Matalikilo, zyaandaano 37 alimwi a 39.

Kusikila aciindi eeci, Josefa wakali amyaka iili 28 yakuzyalwa, alimwi wakakkala mubuzike amuntolongo kwamyaka iitandila ku 10. Kuboneka kuti zintu tiizyakamweendela mbuli mbwaakali kuyeeya. Sena wakali kuyakwaangululwa? Sena wakali kuyoobabona alimwi bausyi bacembeede, naa musyoonto wakwe Benjamini ooyo ngwaakali kuyandisisya? Ino wakali kuyookkala ciindi cilamfwu buti muntolongo eeyi?

Sena kuli nomwakalimvwa kale mbuli mbwaakalimvwa Josefa? Zimwi ziindi buumi inga bwaboneka mbuli kuti nzyotulombozya notucili bakubusi tazikonzyi kucitika. Masimpe, bukkale bukatazya bulakonzya kuboneka mbuli kuti tabukamani cakuti cilakatazya kubona naa inga mwalizunda penzi eelyo nokuba kuliyumya. Atubone ncotukonzya kwiiya kulusyomo lwa Josefa.

Josefa wakalizyi kuti Leza wakwe Jehova tanaakamuluba, aboobo cakutadooneka kuzyiba kaambo aaka cakamugwasya kuliyumya. Noliba leelyo naakali muntolongo yakucisi cimbi, Jehova wakajana nzila zyakumulongezya Josefa. Aboobo tubala kuti: “Jehova wakali aa Josefa alimwi wakazumanana kumutondezya luyando lutamani akumupa kuti ajane luzyalo mumeso aamupati wantolongo.” (Matalikilo 39:21-23) Josefa mbwaakali kuyaabubeleka canguzu, Leza wakaba atwaambo twakapa kuti amulongezye. Eelo kaka kweelede kuti wakaumbulizyigwa kuzyiba kuti Jehova wakali anguwe lyoonse!

Sena Jehova wakali kuyanda kuti Josefa kakkede muntolongo lyoonse? Andiza awalo mbwaakali kuyeeya oobo, pele cakutadooneka wakali kwaapailila makani aaya kuli Leza wakwe. Mbubonya mbocakali kucitika zimwi ziindi, bwiinguzi bwakaboola munzila yatakali kuyeeyelwa. Buzuba bumwi kwakali lupyopyongano muntolongo ciindi nokwakaboola basintolongo bobilo—nkokuti basilutwe ibakali kubelekela Farao. Umwi wakali silutwe wamwami iwakali kupanga zinkwa; eelyo umwi wakali silutwe iwakali kutola zyakunywa kumwami.—Matalikilo 40:1-3.

 Silutwe wabalindizi wakapa Josefa mukuli wakulanganya baalumi bobilo aaba ibakajisi zyuuno zyaatala. * Bumwi buzuba, boonse bobilo bakalota ziloto zigambya. Ciindi Josefa naakabalanga mafwumofwumo, wakazyiba kuti kuli cakalubide. Aboobo wakababuzya kuti: “Ino nkaambo nzi masyu aanu ncaauside sunu?” (Matalikilo 40:3-7) Andiza akaambo kakuti Josefa wakali amoyo mubotu, cakapa kuti baanguluke kumwaambila izyakali kubapenzya mumyoyo yabo. Josefa tanaakazyi izyakali kubapenzya, pele mubandi ooyo wakali kuyoopa kuti kube kucinca kupati mubuumi bwakwe. Sena nokwakaba mubandi uuli woonse ikuti Josefa naatakabweza ntaamu yakutondezya kuti ulababikkila maano bamwi? Ntaamu njaakabweza ilakonzya kutupa kulibuzya kuti, ‘Sena ndilatondezya lusyomo muli Leza kwiinda mukubabikkila maano bantu bamwi?’

Baalumi aaba bobilo bakapandulula kuti bakalilibilikide akaambo kaziloto zyabo zigambya—alimwi akaambo kakuti tiibakajisi muntu iwakali kukonzya kubapandulwida ncozyaamba. Bana Egepita bakali kuzibikkila maano kapati ziloto alimwi bakali kubasyoma kapati bantu ibakali kulyaamba kuti balakonzya kuzipandulula. Bamaalumi aaba bobilo tiibakazyi kuti ziloto zyabo zyakazwa kuli Leza wa Josefa, Jehova. Pele Josefa wakalizyi. Wakabaambila kuti: “Sena tali Leza uupandulula ziloto? Amundaambile nzyomwalota.” (Matalikilo 40:8) Majwi aa Josefa aciyandika mazuba aano kuli basikwiiya Bbaibbele basungu. Nocali cibotu ikuti bakombi boonse nobali kutondezya muuya ngweena ooyu wakulicesya. Tweelede kulicesya alimwi akusyoma Leza ciindi notuyandaula bupanduluzi buluzi bwajwi lyakwe.—1 Batesalonika 2:13; Jakobo 4:6.

Silutwe uutola zyakunywa kumwami nguwakasaanguna kuunka. Wakamwaambila Josefa ciloto cijatikizya musaansa iwakajisi mitabi yotatwe iyakali kuzyala misaansa. Misaansa eeyo yakabizwa, mpoonya silutwe uutola zyakunywa kumwami wakabweza misaansa akwiisinina munkapu ya Farao. Mpoonya-mpoonya Josefa wakabuzyiba bupanduluzi bwaciloto eeci. Aalumbwe Jehova iwakamugwasya. Eelyo Josefa wakamwaambila silutwe uutola zyakunywa kumwami kuti mitabi yotatwe yamisaansa yakali kwiiminina mazuba otatwe; mumazuba aayo, Farao wakali kuyoopilusya silutwe ooyu acuuno ncaakajisi kusaanguna. Josefa naakabona kuti silutwe uutola zyakunywa kumwami wamukkala moyo, wakayungizya kwaamba kuti: “Ndalomba ukanditondezye luyando lutamani akwaambila Farao kujatikizya ndime.” Josefa wakamupandulwida kuti wakasambalwa buya kuzwa kwabo alimwi wakaangwa kakunyina kaambo.—Matalikilo 40:9-15.

Kakkomene kumvwa mulumbe mubotu ngwaakatambula silutwe uutola zyakunywa kumwami, sikupanga zinkwa awalo wakalomba Josefa kuti amupandulwide ncocaamba ciloto cakwe oomo mwaakabona zisuwo izyakajisi zinkwa alimwi abayuni kabalya mucisuwo cimwi  ncaakatwikkide. Abwalo bupanduluzi bwaciloto eeci bwakapegwa kuli Josefa. Pele bupanduluzi oobo bwakali kuusisya kuli sikupanga zinkwa. Josefa wakati: “Mboobu bupanduluzi bwaciloto eeci: Zisuwo zyotatwe zyaamba mazuba otatwe. Kwainda buyo mazuba otatwe, Farao uyookukosola mutwe akukwaanzika acisamu, eelyo bayuni bayakuulya mubili wako.” (Matalikilo 40:16-19) Mbubonya mbuli babelesi ba Leza boonse, cabusicamba Josefa wakauyubununa mulumbe wa Leza, nkokuti mulumbe mubotu alimwi amulumbe walubeta lwakali kulangilwa.—Isaya 61:2.

Nokwakainda mazuba otatwe, nzyaakaamba Josefa zyakacitika ncobeni. Farao wakacita pobwe lyakusekelela kuzyalwa kwakwe—eeli pobwe tiilyakali kucitwa ababelesi ba Leza ibakali kupona lyansiku—alimwi wakaamba zyalubeta lwababelesi bakwe bobilo. Sikupanga zinkwa wakajaigwa mbubonya Josefa mbwaakaambide, eelyo sikutola zyakunywa kumwami wakapilusyigwa kucuuno cakwe ncaakajisi kusaanguna. Pele cuusisya ncakuti, mwaalumi ooyu uutabikkili maano wakamuluba Josefa.—Matalikilo 40:20-23.

Kwakainda myaka yobilo iikkwene. (Matalikilo 41:1) Eelo kaka kweelede kuti Josefa wakacimwa kapati! Ambweni bulangizi bwakwe bwakayuma kapati ciindi Jehova naakamugwasya kupandulula ziloto zigambya nzyaakalota sikutola zyakunywa kumwami alimwi asikupanga zinkwa. Kuzwa waawo, buzuba abuzuba Josefa wakali kulangila kuti andiza ulaangununwa—pele kwakajanika kuti zintu muntolongo zyakazumanana kuba mbuli lyoonse. Kuboneka kuti Josefa cakamukatazya kapati kuzumanana kuliyumya mumyaka eeyo yobilo. Nokuba boobo, tanaakaleka kumusyoma Leza wakwe Jehova. Muciindi cakutyompwa, makanze aakwe akali aakuliyumya, alimwi buya wakaliyumya muciindi coonse eeci cikatazya.—Jakobo 1:4.

Mumazuba aano aakatazya, sena kuli muntu naba omwe akati kesu utayandiki kuba abube oobu bwakuliyumya? Kutegwa tuliyumye mumasukusyo aamubuumi aatamani, tuyandika kugwasyigwa a Leza kutegwa tuzumanane kukkazika moyo alimwi akuba aluumuno lwamumizeezo. Mbubwenya mbwaakagwasya Josefa, andiswe ulakonzya kutugwasya kulwana kutyompwa akuzumanana kujatisya bulangizi bwesu.—Baroma 12:12; 15:13.

Kweelede kuti sikutola zyakunywa kumwami wakamuluba Josefa, pele Jehova kunyina naakamuluba pe. Buzuba bumwi masiku, Leza wakatumina Farao ziloto zyobilo zitalubiki. Muciloto cakusaanguna, mwami wakabona ŋombe zineneede zili ciloba kazizwa mu Mulonga wa Nile, mpoonya kwakaboola azimbi zili ciloba zibi alimwi zikokede. Ŋombe zikokede zyakalya ŋombe zineneede. Kumane Farao wakalota kuti wabona makunka aamaila aasimide alimwi mabotu kapati kaazwa acisiko comwe. Pele kwakazwa aambi aali ciloba, aanyanide aakaumpwa amuwo uupya, eelyo akamena yaayo aasimide alimwi mabotu kapati. Farao wakabuka mafwumofwumo kapengede kapati mumoyo akaambo kaziloto eezyo, aboobo wakaita basongo bakwe boonse alimwi abapaizi basimasalamuzi kutegwa bamupandulwide ncozyaamba. Pele boonse bakaalilwa. (Matalikilo 41:1-8) Tatuzyi naa zyakabagambya kapati ziloto eezyo naa bakaamba ziindene. Ncotuzyi ncakuti, Farao wakatyompwa—nokuba boobo wakacili kuyandisisya kuti abuzyibe bupanduluzi bwaziloto eezyi zigambya.

Mukuya kwaciindi, sikutola zyakunywa kumwami wakamuyeeya Josefa. Manjezyeezya aakwe akamupenzya, eelyo wakaambila Farao kujatikizya mukubusi umwi uugambya uuli muntolongo ooyo iwakamupandulwida ciloto cakwe alimwi aciloto casikupanga zinkwa myaka yobilo yainda. Mpoonya aawo, Farao wakatuma bantu kuntolongo kuti bakamwiite Josefa.—Matalikilo 41: 9-13.

Amuyeeye buyo mbwaakalimvwa Josefa ciindi aabo mbaakatuma Farao nobakaboola kumwaambila kuti mwami ulamwiita. Cakufwambaana wakacinca zisani zyakwe akugela malezu—andiza wakagela amasusu aakumutwe oonse, nkaambo eeci ncecakali cilengwa cabana Egepita. Cakutadooneka wakapaila kuzwa aansi aamoyo kutegwa Jehova amulongezye mumubandi ooyu! Kakutanainda ciindi cilamfwu wakaunka munkuta yamwami yeebeka, akwiima kumbele lyamwami. Tubala kuti: “Eelyo Farao wakati kuli Josefa: ‘Ndalota ciloto, pele taakwe naba omwe uukonzya kucipandulula. Lino ndamvwa kujatikizya nduwe kuti naa waambilwa ciloto ulakonzya kucipandulula.’” Bwiinguzi bwa Josefa alimwi bwakatondezya kuti wakali kulicesya alimwi wakali alusyomo muli Leza wakwe nkaambo wakati: “Ikutali ndime pe! Leza nguutiipandulule makani mabotu aajatikizya nduwe omwami Farao.”—Matalikilo 41:14-16.

Jehova ulabayanda bantu balicesya alimwi basyomeka, aboobo tacigambyi kuti Leza wakapa Josefa bupanduluzi oobo mbobakaalilwa kupa basongo alimwi abapaizi. Josefa wakaamba kuti ziloto zya Farao zyobilo zyakajisi bupanduluzi bomwe buyo. Aboobo kwiinda mukuziinduluka, Jehova wakali kwaamba kuti makani aaya “waasinizya”—inzya akali kuyoozuzikizigwa ncobeni. Ŋombe zineneede alimwi amakunka aamaila mabotu ziiminina  myaka iili ciloba yabutebuzi butalivwulili mu Egepita, kakuli ŋombe zikokede alimwi amakunka aamaila aanyanide akali kwiiminina myaka iili ciloba yanzala. Kwakali kuyooba nzala iitaambiki mucisi eeci.—Matalikilo 41:25-32.

Farao wakazyiba kuti bupanduluzi bwaziloto mbwaakapa Josefa bwakaliluzi. Pele ino ncinzi cakeelede kucitwa? Josefa wakaamba ntaamu yakeelede kubwezegwa. Farao wakeelede kuyandaula muntu “uucenjede alimwi musongo” kuti alanganye mulimo wakuyobolola zyakulya mumatala mumyaka iili ciloba yabutebuzi bunji, mpoonya akwaabila cakulya eeco kubantu babulide mumyaka eeyo yanzala iyakali kulangilwa. (Matalikilo 41:33-36) Luzyibo alimwi abusongo mbwaakajisi Josefa bwakamupa kuti ayelele kupegwa mulimo ooyo, pele tanaakalisumpula pe. Kulicesya kuli boobo kwakamupa kutalisumpula; lusyomo lwakwe lwakamugwasya kubona kuti kulisumpula nkubi. Ikuti katujisi lusyomo lwini-lwini muli Jehova, inga tiikwayandika kutalika kuyandisisya zyuuno zyaatala naa kulisumpula. Ikuti twacita oobo, tunooli muluumuno alimwi zyoonse tuyoozisiya mumaanza aa Leza!

Farao ababelesi bakwe bakabona busongo mbwaakajisi Josefa mumuzeezo ngwaakapa. Kuyungizya waawo, mwami wakazyiba kuti Leza wa Josefa nguwakali kumugwasya Josefa kwaamba majwi aaya aabusongo. Mboobu Farao mbwaakaambila babelesi munkuta yamwami: “Sena kuli muntu uumbi uuli mbuli yooyu uukonzya kujanwa uujisi muuya wa Leza?” Kumane wakaambila Josefa kuti: “Mbwaanga Leza wakupa kuzyiba zintu zyoonse eezyi, kunyina uumbi uucenjede alimwi musongo mbuli nduwe. Yebo kukugama ndonduwe uunoolanganya ŋanda yangu, alimwi bantu bangu boonse banookumvwida cakumaninina. Kulikke kucuuno cangu cabwami nkondiyooba mupati kukwiinda.”—Matalikilo 41:38-41.

Farao wakacita kweelana ambwaakaamba. Kalitanalampa Josefa wakasamikwa zisani zibotu kapati. Eelyo Farao wakamupa nweenwe yakwe yangolida yakusimbya, nkalaki yabwami, alimwi akumupa nguzu zyakuyaabweendeenda mucisi kutegwa acite kweelana amakanze aakwe. (Matalikilo 41:42-44) Muciindi buyo cisyoonto, Josefa wakazwa muntolongo akuya kuŋanda yamwami ooko nkwaakabikkwa kuba mweendelezi wabili kuzwa kuli Farao. Eelo kaka cilisalede kuti lusyomo lwa Josefa muli Jehova Leza lwakalelekwa! Jehova wakakubona kutalulama koonse ikwakacitikila mubelesi wakwe mumyaka yoonse eeyo. Wakaamana mapenzi ngaakajisi muciindi ceelede alimwi munzila iinda kubota. Jehova tanaakabikkila buyo maano kumana mapenzi aa Josefa, pele alimwi wakali kuyanda kufwutula cisi cabana Israyeli mumazuba aakumbele. Mucibalo citobela cazibalo eezyi zitobelene tuyoobona mbocakacitika eeci.

Ikuti mwalijana mubukkale bukatazya, ambweni mujisi penzi lyazumanana kwamyaka minji, mutatyompwi pe. Amuyeeye Josefa. Akaambo kakuti kunyina naakaleka kuba aluzyalo, kulicesya, kuliyumya alimwi akuba alusyomo, cakapa kuti kumamanino Jehova amuleleke.