Skip to content

Skip to table of contents

 AMWIIYE LUSYOMO LWABO | JOSEFA

“Ino Inga Ndacitila Nzi Cibi Cipati Cili Boobu?”

“Ino Inga Ndacitila Nzi Cibi Cipati Cili Boobu?”

JOSEFA wakamvwa kununkilila kwamaluba-luba alimwi akwazisyango zimwi zyamumaanzi. Aciindi eeci wakali kuyaabweenda ankalaki zyabasambazi, kabakosola mukkuti lya Nile delta. Amweezyeezye mulongo wabamaalumi kabayabweenda ankamela zyabo kumbali aamulonga kabagama kudolopo limwi lyamu Egepita, kumwi kabayaabubona bayuni bauluka. Kweelede kuti Josefa wakakuyeeya ku Hebroni kumunzi nkwazwa ikuli malundu ikulampa makkilomita manji loko; aciindi eeci zintu zyakamucincila.

Amweezyeezye baceta kabalila mumasamu aamukuyu. Kuli Josefa, ambweni mwaambo wabantu ibakali kwiinda wakali kumukatazya kumvwa. Andiza wakali kusola-sola kumvwa mabala aamwi nokuceya. Ambweni wakali kusoleka kwiiya. Aciindi eeci, tanaakali kuyeeya kuti inga wapiluka alimwi kuŋanda.

Josefa wakali mulombwana iwakajisi myaka yakuzyalwa iili 17 naa 18—nokuba boobo, wakayaanya buyumu-yumu ibwakali kukonzya kupa bamaalumi bapati kulibilika. Banabokwabo bakali amunyono kapati cakuti bakaliyandide kumujaya Josefa akaambo kakuti bausyi bakali kumuyanda kapati. Muciindi cakuti bamujaye, bakamusambala kubasambazi. (Matalikilo 37:2, 5, 18-28) Basambazi nobakeenda kwamvwiki zili mbozibede, bakabotelwa ciindi nobakali afwaafwi kusika mudolopo lyakadumide, oomo imwakali kucitilwa makwebo kabajisi makanze aakujana mpindu kwiinda mukusambala Josefa alimwi azintu zyabo ziyandisi. Ino ncinzi cakapa kuti Josefa atatyompwi cakuzwa munzila? Alimwi ncinzi ncotukonzya kucita mazuba aano kutegwa mapenzi aamubuumi atanyonganyi lusyomo lwesu? Tulakonzya kwiiya zinji kuli Josefa.

“JEHOVA WAKALI A JOSEFA”

“Lino Josefa wakatolwa ku Egepita mpoonya muna Egepita wazina lya Potifara mupati wababelesi ba Farao, nkokuti silutwe wabalindizi wakamuula kubana Isimayeli balo ibakamutola kooko.” (Matalikilo 39:1) Mumajwi buyo masyoonto aaya, cibalo camu Bbaibbele cilatugwasya kweezyeezya nsoni nzyaakamvwa ciindi naakasambalwa lwabili. Wakaba cintuuntu buyo! Atweezyeezye kuti Josefa utobela simalelaakwe mupya, nkokuti silutwe wankuta yabana Egepita, kabainda mutuzila twamudolopo imwakali bantu banji alimwi azintoolo zinji, kabatozya kumunzi wa Josefa mupya.

Lyoonse Josefa wakali kukuyeeya kapati kumunzi kwabo. Wakakomenena mumukwasyi watakali kukkala abusena bomwe, imukwasyi iwakali kukkala mumatente akaambo kakulonga-longa kumwi kabalanganya matanga aambelele zyabo. Kubusena oobu bupya, bantu bavwubi bamu Egepita mbuli Potifara, bakali kukkala mumaanda mabotu, aayebeka alimwi aapentedwe. Basikwiiya zyakaindi baamba kuti, bana Egepita bansiku bakali kwaayandisya masena aayebeka, aayakilidwe bwaanda aajisi masamu mabotu aazimvwule alimwi amazyiba aamaanzi oomo mobakali kusyanga maluba alimwi azisyango zimwi zyamumaanzi. Maanda aamwi akalizingulukidwe aamyuunda mibotu, alimwi akalijisi azitungu imwakali kwiinda kawo katontola alimwi maanda aaya akalijisi ŋanda mpati yakulida alimwi amaanda masyoonto aababelesi.

Sena Josefa wakazinyomenena zintu eezyi? Kuboneka kuti tanaakazinyomenena pe. Muciindi caboobo, kweelede kuti wakalimvwa kulendelelwa kapati. Tanaakauzyi mwaambo wabana Egepita, nsamino yabo akulibamba alimwi kwiinda zyoonse tanaakabuzyi bukombi bwabo. Bakali kukomba cidyobe-dyobe cabaleza batalivwulili, bakali kukomba mizimu akucita masalamuzi, alimwi bakali kunonezyegwa amakani aajatikizya lufwu akusyoma kuti muntu ulazumanana  kupona afwa. Nokuba boobo, kuli cintu comwe cakapa kuti Josefa atatyompwi cakumaninina. Cibalo camu Bbaibbele caamba kuti: “Jehova wakali a Josefa.” (Matalikilo 39:2) Josefa wakamwaambila Jehova zyoonse zyakali mumoyo wakwe. Bbaibbele lyaamba kuti “Jehova ulaafwaafwi abaabo boonse bamwiita.” (Intembauzyo 145:18) Ino muunzila nzi zimwi Josefa mwaakaswena kuli Leza?

Mulombwana ooyu tanaakatyompwa alimwi wakazumanana kubeleka canguzu kweelana ambwaakali kukonzya. Aboobo wakapa kuti Jehova amulongezye alimwi tiilyakalampa simalelaakwe mupya wakamukkomanina. Potifara wakabona kuti muzike wakwe ooyu mulombwana wakalilongezyedwe a Jehova, Leza wabantu ba Josefa, alimwi zilongezyo eezyo zyakapa kuti kube kuzwidilila kapati muŋanda yamuna Egepita ooyu. Mukuya kwaciindi, Josefa wakatalika kukkomaninwa asimalelaakwe, kusikila Potifara naakamupa zintu zyoonse zyaaŋanda kuti zibe mumaanza aakwe.—Matalikilo 39:3-6.

Josefa wakasiya cikozyanyo cibotu kubakubusi boonse ibabelekela Leza mazuba aano. Mucikozyanyo, ciindi bakubusi nobali kucikolo, ziindi zimwi balakonzya kulijana mubukkale bweenzu, muli bantu bacita zintu ziindene anzyobasyoma, mbuli kucita zyamasalamuzi alimwi abukkale oomo bantu mobabikkila maano kucita zintu zitagwasyi. Ikuti muli mubukkale buli boobo, amuyeeye kuti Jehova kunyina naacinca pe. (Jakobo 1:17) Ucizumanana kubagwasya aabo boonse bazumanana kusyomeka kulinguwe alimwi ibazumanana kubeleka canguzu kutegwa bamukkomanisye. Ulabalongezya kapati bantu bali boobo alimwi uyoocita mbubwenya oobo akulindinywe.

Kusikila waawa, cibalo citwaambila kuti, Josefa wakali kuyaabukomena akusima. Mukubusi ooyu wakazooba mwaalumi “uuzyandamene alimwi uujisi ciwa cibotu.” Majwi aaya atondezya kuti kwakali kulangilwa kucitika ntenda, nkaambo cipego cakuba aciwa cibotu kanji-kanji cipa kuyandwa abantu bamwi alimwi cipa kumenenwa mate munzila iiteelede.

Muka Potifara wakamunyomenena mukubusi Josefa iwakali kusyomeka

“KUNYINA NAAKAZUMINA”

Josefa wakali kusyomeka kapati, pele muka Potifara tanaakali kusyomeka pe. Tubala kuti: “Mukaintu wasimalelaakwe wakatalika kumumenena mate Josefa akumwaambila kuti: ‘Koona andime.’” (Matalikilo 39:7) Sena Josefa wakazumina kuti acite kweelana ambwaakali kuyanda mukaintu ooyu iwatakali kukomba Leza wakasimpe? Kunyina Bbaibbele nolitwaambila kuti Josefa tanaakajisi luunyaunya oolo bakubusi banji ndobajisi naa ikuti mukaintu ooyu tanaakajisi ciwa cibotu walo iwakakwetwe kumuntu muvwubi alimwi mupati wababelesi uulaampuwo. Sena Josefa wakayeeya kuti simalelaakwe takonzyi kuzyiba? Sena wakasunkwa kuyeeya bubotu mbwaakali kuyoojana kwiinda mukucita mucito ooyu wakutalilemeka?

 Mubwini tatukonzyi kuzyiba zyoonse nzyaakali kuyeeya Josefa. Pele tulijisi bumboni butondezya zyakali mumoyo wakwe. Izyakali mumoyo wakwe zilatondezyegwa kwiinda mumajwi ngaakaamba naakati: “Bona! Simalelaangu tacilibiliki kulanganya zintu zyamuŋanda yakwe pe, nkaambo wakandipa kuti kandizilanganya zyoonse. Taakwe mupati kwiinda ndime muno muŋanda, alimwi ulindipede zintu zyoonse ccita buyo nduwe olikke, nkaambo uli mukaintu wakwe. Aboobo, ino inga ndacitila nzi cibi cipati cili boobu akubisizya Leza?” (Matalikilo 39:8, 9) Amweezyeezye mulombwana ooyu kaamba majwi aaya cakusinizya. Cakamucisa Josefa kuyeeya bubi bupati mukaintu ooyu mbwaakali kuyanda kuti acite anguwe. Nkaambo nzi?

Kweelana ambwaakaamba Josefa, simalelaakwe wakali kumusyoma. Potifara wakaaba zintu zyoonse zyamuŋanda yakwe mumaanza aa Josefa, kunyina ncaakamukasya pe, pele buyo mukaintu wakwe. Sena Josefa wakakuubyaubya kusyomwa ooku? Peepe. Pele kuli cintu acimwi ncaakabona kuti cilasesemya: ikubisizya Jehova Leza. Josefa wakaiya zinji kubazyali bakwe kujatikizya Leza mbwalubona lukwatano alimwi akusyomeka. Jehova wakatalisya cikwati cakusaanguna alimwi wakaamba cakusalazya mbwalimvwa kujatikizya makani aaya. Mwaalumi amukaintu bakeelede kukakatila kuli umwi amweenzinyina akuba “mubili omwe.” (Matalikilo 2:24) Aabo ibakali kunoosotoka mulawo ooyu bakali kulangilwa kusubulwa a Leza. Mucikozyanyo, bamaalumi ibakali kuyanda kusofwaazya mukaintu wa Abrahamu, walo iwakali kwiita Josefa kuti muzyukululwa, alimwi amukaintu wa Izaka, banyinakulu Josefa bakatiinjile muntenda. (Matalikilo 20:1-3; 26:7-11) Josefa wakalaazyi kabotu makani aaya alimwi wakalikanzide kwaatobela.

Muka Potifara tanaakaakkomanina makani ngaakamvwa. Amuciyeeyele buyo, muzike kumukaka mukaintu ooyu, kaamba koongelezya kwakwe kuti “cibi cipati”! Nokuba boobo, mukaintu ooyu wakazumanana cakuti kulimvwa akulisumpula kwakwe kwakamupa kuti cimucise kumoyo akukanza kuti amusungilizye Josefa kuti azumine. Aboobo wakatondezya muuya ngwaakajisi Saatani ciindi naakasunka Jesu. Misunko ya Saatani yakabaaba buyo, alimwi muciindi cakuti aleke buyo, Saatani wakalindila “kusikila aciindi cimbi ceelede.” (Luka 4:13) Aboobo bantu basyomeka beelede kuti kabapakamene ncobeni. Oobo Josefa mbwaakacita. Nokuba kuti bukkale oobu bwakazumanana “buzuba abuzuba,” kunyina naakacinca mizeezo pe. Tubala kuti: “Kunyina naakazumina.” (Matalikilo 39:10) Nokuba boobo, muka Potifara wakalikanzide kumusungilizya.

Muka Potifara wakasala ciindi cibotu babelesi boonse nobakali anze aaŋanda. Wakalizyi kuti Josefa ulanjila muŋanda kutegwa acite milimo yakwe. Naakanjila muŋanda, muka Potifara wakasoleka kumujata. Wakacijata cikobela cakwe akumukombelezya kamamanino akwaamba kuti: “Koona andime!” Josefa wakabweza ntaamu cakufwambaana. Wakasupuka akuzwa afwaafwi anguwe—pele muka Potifara wakacijata cikobela cakwe. Mpoonya Josefa wakacisamununa akucisiya mumaanza aakwe. Eelyo wakatija!—Matalikilo 39:11, 12.

Mwaapostolo Paulo ulatuyeezya lulayo lwakasololelwa amuuya lwakuti: “Amubutije bwaamu!” (1 Bakorinto 6:18) Eelo kaka ncikozyanyo cibotu ncaakapa ku Banakristo boonse bakasimpe! Ambweni inga katupona aabantu batabikkili maano kumilawo ya Leza, pele eeci tacaambi kuti andiswe tweelede kucita zibi nzyobacita balo. Nokuba kuti nciyumu, tweelede kuzitantamuka zintu zibi.

Bukkale bwa Josefa bwakalikatazyide kapati. Muka Potifara wakali kuyanda kujola cibi. Aboobo mpoonya-mpoonya wakatalika kukwiila akwiita babelesi bamwi kuti baboole muŋanda. Wakatamikizya Josefa kuti wakali kuyanda kumujata akoona anguwe pele wakatija naakabona kuti wakwiila. Muka Potifara wakacibamba cisani kusikila mulumaakwe naakasika. Ciindi Potifara naakapiluka kuŋanda, wakaamba bubeji mbubonya akuyungizya kwaamba kuti mulumaakwe nguwakalubizya kuleta muzwakule ooyu muŋanda yabo. Ino ncinzi ncaakacita Potifara? Tubala kuti: “Wakanyema kapati”! Wakabweza Josefa akumutola kuntolongo kutegwa aangwe.—Matalikilo 39:13-20.

“BAKAANGA MAULU AAKWE MUZILIBA”

Tatuzyi zinji kujatikizya mbozyakabede ntolongo zyabana Egepita ciindi eeco. Basikwiiya zyakaindi bakajana matongo imwakali masena aayo—ngazi ziyumu imwakali ntolongo zyaansi. Mukuya kwaciindi, Josefa wakaita busena oobu abbala lyaamba “cilindi,” ibbala litondezya kuti mbusena butakwe mumuni alimwi butakwe bulangizi. (Matalikilo 40:15, majwi aamunsi). Mubbuku lya Intembauzyo tubala kuti Josefa wakapegwa cisubulo acimbi noliti: “Bakaanga maulu aakwe muziliba; Nsingo yakwe bakainjizya munsimbi.” (Intembauzyo 105:17, 18) Zimwi ziindi bana Egepita bakali kubikka baange muzyaanzyo izyakali kwaanga maanza  kusyule lyabo; bamwi bakali kwaangwa nsimbi munsingo. Eelo kaka Josefa wakapenga kapati kusubulwa munzila iili boobu—kakuli kunyina mulandu ngwaakacita iwakeelede cisubulo cili boobu!

Kuyungizya waawo, kuli azimbi zyakamucitikila. Cibalo caamba kuti Josefa “wakazumanana kukkala muntolongo.” Wakakkala mubusena oobu bubi kapati kwamyaaka iili mbwiibede! * Aciindi eeci Josefa kunyina naakazyi kuti buzuba bumwi uyoozwa. Mazuba mbwaakali kuyaabuya, limwi mvwiki, mane limwi myezi, ino ncinzi cakamugwasya Josefa kuti atatyompwi cakumaninina akubula bulangizi?

Bbaibbele litupa bwiinguzi oobu busyomeka noliti: “Jehova wakali aa Josefa alimwi wakazumanana kumutondezya luyando lutamani.” (Matalikilo 39:21) Taakwe bulambo, taakwe nsimbi, taakwe ntolongo zyaansi izikonzya kulesya Jehova kutondezya luyando lwakwe kubabelesi bakwe. (Baroma 8:38, 39) Tulakonzya kweezyeezya Josefa kabaambila mapenzi aakwe bausyi bakujulu mumupailo, eelyo akutambula luumuno alimwi akukkalikana mumizeezo kwalo kukonzya kuzwa buyo kuli “Leza siluumbulizyo loonse.” (2 Bakorinto 1:3, 4; Bafilipi 4:6, 7) Ino ncinzi acimbi Jehova ncaakamucitila Josefa? Tubala kuti wakazumanana kumugwasya Josefa “akumupa kuti ajane luzyalo mumeso aamupati wantolongo.”

Cakutadooneka, baange bakali kupegwa milimo yakucita. Alimwi Josefa wakacita cintu acimwi cakapa kuti Jehova amuleleke. Wakabeleka canguzu kucita milimo yoonse njaakapegwa alimwi zyoonse zyacaala wakazisiya mumaanza aa Jehova. Kwiinda mukulelekwa a Jehova, Josefa wakatalika kusyomwa alimwi akulemekwa mbubonya mbocakabede kacili muŋanda ya Potifara. Tubala kuti: “Aboobo mupati wantolongo wakabikka Josefa kuti kalanganya basintolongo boonse ibakali muŋanda yabaange, azintu zyoonse nzyobakali kucita ooko, ngonguwe iwakali kuzyeendelezya. Mupati wantolongo kunyina mulimo uuli woonse ngwaakacili kubeleka ooyo iwakali mumaanza aa Josefa, nkaambo Jehova wakali a Josefa alimwi Jehova wakapa kuti kufwumbwa zintu nzyaakali kucita kazwidilila.” (Matalikilo 39:22, 23) Eelo kaka cakamukulwaizya Josefa kuzyiba kuti Jehova wakali kumulanganya!

Josefa wakabeleka canguzu muntolongo alimwi Jehova wakamuleleka

Zintu mubuumi zilakonzya kutuyumina akucinca cakutayeeyela, nokuba kucitikilwa zintu zitaluleme, pele tulakonzya kwiiya ciiyo kuzwa kulusyomo lwa Josefa. Ikuti twazumanana kupaila kuli Jehova akuzumanana kusyomeka kumilawo yakwe alimwi akubeleka canguzu kucita ziluleme mumeso aakwe, uyootuleleka. Izyakacitikila Josefa zitondezya kuti Jehova wakalijisi zileleko zinji izyakali kumulindila Josefa, mbubonya mbotutiibone muzibalo zyakumbele.

^ par. 23 Bbaibbele litondezya kuti Josefa wakajisi myaka iitandila ku 17 naa 18 ciindi naakaunka kuŋanda ya Potifara alimwi akuti wakakkala ndiza kwamyaka misyoonto buyo nkukonya ooko kusikila naakaba mwaalumi. Ciindi naakazwa muntolongo wakajisi myaka iili 30.—Matalikilo 37:2; 39:6; 41:46.