1. ¿Maypin willawanchis hamuq tiempopaq sucedenanta?

TELEVISIONPI noticiakunata qhawaspa, hayk’aqllapas tapukurankichu, ¿imapiraqmi kay pacha rikukunqa? nispa. Qonqayllamantan suceden hatun llakikuykuna, manataqmi pipas yachanmanchu paqarin ima sucedenanta (Santiago 4:14). Jehová Diosmi ichaqa yachan (Isaías 46:10). Ñawpaqmantaraqmi Biblia willaranña hatun llakikuykuna kananta, willallarantaqmi hamuq tiempopi allinkuna sucedenantapas.

2, 3. ¿Imamantan Jesusta tapuranku qatikuqninkuna, ima nispan pay kutichiran?

² Jesucriston willaranña Diospa Reinonmanta, chay kamachikuymi chinkachinqa millay ruwaykunata Hallp’atataq paraisoman tukuchinqa (Lucas 4:43, Edición 1988). Reino hayk’aq chayamunantan Jesusta uyariq runakuna yachayta munaranku. Qatikuqninkunapas tapurankun: “Kutimunaykiña [otaq qayllaykamunaykiña] kashaqtinqa kay tiempopas p’uchukapunanpaqña kashaqtinqa, ¿imakunatan rikusaqku?” nispa (Mateo 24:3). Jesusmi kutichiran, Jehová Diosllan yachan kay millay pacha hayk’aq tukukapunanta, nispa (Mateo 24:36). Ichaqa willaranñan manaraq  Diospa Reinon kay Hallp’aman thak kawsayta apamushaqtin imakuna sucedenanta. Chay willasqanqa kunanmi hunt’akushan.

³ ‘Kay tiempo p’uchukapunanpaqña kasqanta’ yachanapaqqa, ñawpaqta yachasun mana pipas rikusqan hatun maqanakuymanta. Chay hatun maqanakuyqa hanaq pachapin karan, chaypi sucedesqantaqmi ñoqanchismanpas ñak’ariyta apamuwaranchis.

4, 5. a) ¿Iman hanaq pachapi sucederan Jesús kamachikuyta qallariqtin? b) Apocalipsis 12:12 texto nisqan hina, ¿iman sucedenan karan hanaq pachapi hatun maqanakuy tukupusqan qhepaman?

⁴ Jesucriston 1914 watapi hanaq pachapi kamachikuyta qallarisqa, chaytan ñawpaq capitulopi yacharanchis (leey Daniel 7:13, 14). ¿Iman sucederan chay qhepallaman? Biblia willan: “Hanaq pachapi hatun maqanakuy karqan. Miguelmi [Jesuspa huk sutin] angelninkunantin dragón [Satanás] contra maqanakurqan, hinallataq dragonpas angelninkunantin Miguel contra maqanakurqan”, nispa. * Saqran supayninkunantin maqanakuypi atipachikuspa kay Hallp’aman wikch’uykamusqa karanku. Chaymi hunt’aq angelkuna kusikuranku Satanaspas supayninkunapas hanaq pachamanta qarqosqa kasqankumanta. Ichaqa manan runakunaq kusikunanpaqchu karan. Biblian willaranña: “¡Ay, imaynaraqmi kankichis kay pachapi [...] tiyaqkuna! Saqran qankunaman uraykamun, sinchi phiñasqan kashan, tiempoqa pisillaña kananta yachaspa”, nispa (Apocalipsis 12:7, 9, 12).

⁵ Kay Hallp’aman qarqomusqanku raykun Saqra sinchi phiñasqa kaspa runakunata sasachakuykunawan ñak’arichinan karan. Kunanmi chay sasa tiempokunapi tiyashanchis. Chay ‘tiempoqa pisillaña kanan’ karan, Satanaspas  chaytaqa yachanmi. Biblian chay tiempota sutichan ‘tukukuy qaylla p’unchaykuna’, nispa (2 Timoteo 3:1). Diosqa ñan tukuchinqaña kay Hallp’amanta Saqraq pantachiyninta, chayta yachayqa ¡anchatan kusichiwanchis! Bibliaqa willaranñan kay tiempopi imaymana sucedesqanta, kunanqa chaykunamanta yachasun. Chaykuna sucedesqanwanmi yachanchis p’uchukay p’unchaykunapi tiyasqanchista, as pisimantaqmi Diospa Reinon Jehová Diosta munakuqkunapaq sumaq saminchaykunata apamunqa. Ñawpaqta yachasun tiemponchispaq Jesuspa tawa profeciakuna willasqanmanta.

6, 7. ¿Imaynatan maqanakuymanta, yarqaymanta Jesuspa willasqan kunan tiempopi hunt’akushan?

⁶ “Llaqtakunan huk llaqtakuna contra maqanakunqa, suyukunapas suyukuna contran sayarinqa.” (Mateo 24:7.) Kay pachak watakuna pasasqanpin millonninpi runakuna maqanakuykunapi wañuranku. Inglaterra suyumanta historiador nisqa kayta qelqaran: “Siglo XX nisqapi mana hayk’aq wañuchinakusqankuta runakuna wañuchinakuranku. [...] Chay siglopiqa qati-qatillan maqanakuykuna karan, pisi p’unchaykunallan mana maqanakurankuchu”, nispa. Instituto Worldwatch nisqa willaran: “Qallariy siglomanta 1899 watakama maqanakuykunapi  wañusqankumantaqa, [siglo XX] watakunapin kinsa kutita hinaraq maqanakuykunapi wañusqaku”. 1914 watamantapacha pachak millón aswantaraq runakuna wañuranku. Chay maqanakuykunawanmi askha runakuna mana familiayoq qhepakapuranku. Yaqapaschá qanpas chhayna llakipi tarikuranki.

⁷ “Kallanqataqmi askha cheqaskunapi yarqaypas.” (Mateo 24:7.) Yachaqkunan ninku kay kinsa chunka qhepa watakunapi mikhuykuna astawan yapakusqanta. Chaywanpas yarqayqa kashallanmi, manan askha runakunaq hallp’an kanchu mikhuy tarpunankupaq, nitaq qolqenku kanchu mikhuy rantinankupaq. Wakcha suyukunapi waranqa millón runakuna sapa p’unchay pisi qolqellawan kawsanku: huk dolarwan, otaq aswan pisiwan. Yaqa llapankutaqmi sapa p’unchay yarqaymanta muchunku. Organización Mundial de la Salud nisqa willan, pisqa millón wawakuna sapa wata wañusqanta, yaqa llapankun wañunku mana allin mikhusqankumanta.

8, 9. ¿Imaynapin yachanchis Jesuspa profetizasqan pacha chhaphchiykunamanta onqoykunamantapas hunt’akusqanta?

⁸ “Sinchi pacha chhaphchiykunan kanqa.” (Lucas 21:11.) Estados Unidosmanta Servicio Geológico nisqan willan, 19 kutita hina terremotokuna sapa watan pasananta; chaykunan wasikunata raqranman hallp’atapas  kicharinman. Wakin hatun pacha chhaphchiykunaqa yaqa sapa watanmi wasikunata thunichin. Informekunaq willasqanman hina, terremotokuna pasasqanwanmi 1900 watamantapacha iskay millón más runakuna wañuranku. Huk willakuymi nin: “Imaymanataña ciencia ruwan chaypas, yaqa kaqllan runakuna wañushanku”, nispa.

⁹ “Onqoykuna [...] kanqa.” (Lucas 21:11.) Medicina nisqa allintaña ñawparishan runa hanpiypi chaypas, runakunaqa onqoshallanku ñawpa onqoykunawan mosoq onqoykunawanpas. Huk willakuypi nisqan hina, kay qhepa watakunapi iskay chunka reqsisqa onqoykuna astawan mast’arikushan —tuberculosis, paludismo otaq chukchu, cólera nisqa onqoykunapas—, huk onqoykunapaqtaq mana hanpikuna kanchu. Hinaspapas kinsa chunka onqoykunan rikhurimullantaq. Wakinmi wañuyman apan manataqmi kunankama chay onqoykunapaq hanpi kanchu.

10. 2 Timoteo 3:1-5 nisqan hina, ¿imaynan kanku runakuna kay tiempopi?

¹⁰ Bibliaqa manan tukukuy p’unchaykunapi imakuna kanallantachu willaran, willallarantaqmi runakuna imayna kanantapas. Apóstol Pablon chaytaqa willaranña: “Tukukuy qaylla  p’unchaykunataqa sasa tiempokunan chayamunqa”, nispa. (leey 2 Timoteo 3:1-5). Pabloq nisqan hina khaynamanmi runakuna tukupunan karan:

• paykuna kikinkuta munakuqkuna

• qolqe sonqokuna

• tayta-mamankuta mana kasuqkuna

• mana reqsikuqkuna

• mana munakuyniyoqkuna

• aychankuq munaynillanta ruwaqkuna

• millay yana alma runakuna

• Dios munakunankutaqa aycha kusichiyllapi puriqkuna

• Dios sonqo runamanmi rikch’akunqakupas, kawsayninkuwantaqmi ichaqa Dios sonqo-kaytapas manan valenchu ninqaku

11. Salmo 92:7 texto nisqan hina, ¿iman sucedenqa millay runakunata?

¹¹ ¿Chhaynachu kanku llaqtaykipi runakuna? Chhaynachá. Hallp’antinpin runakuna chhayna kanku. Chaywanmi rikunchis imatan Dios ruwanqa as pisimanta, Biblia nin: “Millay runakunachus qora hina phutumunku chaypas, tukuy mana chaninta ruwaqkunachus llanllarinku chaypas, wiñaypaq ch’usaqyachisqan kanqaku”, nispa (Salmo 92:7).

12, 13. ¿Imaynapin yachanchis kay ‘p’uchukay tiempopi’ ‘aswan yachay’ mast’arikusqanta?

¹² Bibliaq willasqan hina, kay tukukuy p’unchaykunapin imaymana sasachakuykuna kashan. Ichaqa Jehová Diospa munaynin ruwaqkunapaqmi allinkuna kashan.

¹³ ‘Aswan yachaymi [mast’arikunqa]’, nispan Daniel qelqa willaranña. ¿Hayk’aqmi chay simikuna hunt’akunan karan? ‘P’uchukay tiempopin’ (Daniel 12:4). Jehová Diosmi 1914 watamantapacha munaynin ruway munaqkunata yanaparan Bibliamanta yachaykunata aswan allinta entiendenankupaq. Wakinmi kaykuna: Diospa sutin, Diospa munaynin, Jesucristoq sacrificion, wañupuqkuna imaynapi tarikusqan, kawsariypiwan. Jehová Diospa kamachinkunaqa yachankuñan sumaq kawsaytapas, chaytaqmi Diosta hatunchan. Hinaspapas allintan entienderanku Diospa Reinonmanta, kay Hallp’ata imayna allichanantapas. ¿Imatan ruwashanku chay yachasqankuwan? Chay tapuymi apawanchis tukukuy p’unchaykunapi huk profeciaq hunt’akusqanman.

14. ¿Hayk’a suyukunapi, hayk’a simikunapin Reinomanta allin willakuykunata predicakushan, pikunataq predicashanku?

¹⁴ “Diospa kamachikushasqanmanta [reinomanta] allin willakuykunan kay pachantinpi willasqa kanqa”, chaytan Jesucristo niran ‘tiempo p’uchukapunan’ kasqanmanta willaspa (leey Mateo 24:3, 14, Edición 1988). Teqsimuyuntinpin Reinomanta allin willakuykunata willakushan, imayna kasqanmanta, ima ruwananmanta, saminchayninkunata imayna chaskinamantapas. Chay allin willakuykunan iskay pachak kinsa chunka más suyukunapi willakushan, pachak-pachak simikunapitaqmi willakushanpas. Millonninpin Jehová Diospa testigonkuna “llapa suyukunamanta, ayllukunamanta, llaqtakunamanta, tukuy rimaykunamantawan” Reinomanta allin willakuykunata kusikuywan predicashanku (Apocalipsis 7:9). Hinaspapas, millonninpi yachay munaqkunamanmi mana qolqellapaq Bibliamanta yachachinku. Chay profeciaq hunt’akusqanqa musphanapaqmi,  hinaña cristianokuna “tukuypa cheqnisqan” kananku karan chaypas (Lucas 21:17).

15. a) ¿Tukukuy p’unchaykunapiñachu kashanchis, ima rayku chhaynata kutichinki? b) ¿Iman sucedenqa ‘p’uchukaypi’ Jehová Diospa contranpi sayariqkunata Diospa Reinonta kasukuqkunatapas?

¹⁵ ¿Manachu kunan p’unchaypi Bibliamanta profeciakunaq hunt’akusqan rikuchisunki tukukuy qaylla p’unchaykunapi kasqanchista? Kay allin willakuykunan predicakunqa Jehová Diospa munasqankama, chayñan “p’uchukayqa chayamunqa” (Mateo 24:14). Diosmi tukuchinqa kay Hallp’api millay ruwaykunata chaytan sutichakun ‘p’uchukay’, nispa. Diosmi Jesuswan angelninkunapiwan wañuchinqa pay contra sayariq runakunata (2 Tesalonicenses 1:6-9). Satanaspas supayninkunapas manañan runakunata q’otunqakuñachu. Chay qhepamantaq Diospa Reinon kasukuq runakunapaq askha saminchaykunata apamunqa (Apocalipsis 20:1-3; 21:3-5).

16. ¿Imakunatan ruwanayki?

¹⁶ Ñataq Satanaspa munaychakusqan tukupushanña chayqa, sapankanchismi tapukunanchis: “¿Imatan ruwanay?” nispa. Jehová Diosmantan yachashanalla, ñoqanchismanta ima munasqantapas (Juan 17:3). Tukuy sonqoykiwan Bibliata estudiay. Jehová Diosta yupaychaqkunaq huñunakuyninpi huñunakushallay (leey Hebreos 10:24, 25). Diospa yachay qosqanmanta yachashallay, kawsayniykitataq allichay Diosta kusichinaykipaq (Santiago 4:8).

17. ¿Ima raykun qonqayllamanta chayamunqa millay runakunaq wañuynin?

¹⁷ Jesusmi willaranña yaqa llapa runakuna tukukuy qaylla p’unchaykunapi kasqanchista mana reparanankuta. Millay runakunaq wañuyninmi qonqayllamanta chayamunqa mana pipas suyashaqtin, imaynan suwakuq runa tutapi hamun hinata (leey 1 Tesalonicenses 5:2). Jesusmi anyaran: “Imaynan Noepa p’unchayninkunapi karqan, chay hinallataqmi Runaq Churin hamuqtinpas kanqa. Runakunata manaraq  unu millp’ushaqtinmi, mikhusharqanku, ukyasharqanku, casarakusharqanku, casaranankupaq rimanakusharqanku Noepa arcaman haykusqan p’unchaykama, manataq imatapas repararqankuchu millp’uq unu chayamuspa llapanta millp’unankama. Chay hinallataqmi Runaq Churin hamuqtinpas kanqa”, nispa (Mateo 24:37-39).

18. ¿Jesuspa ima anyasqantan kasukunanchis?

¹⁸ Chay raykun Jesús anyaran: “Cuidakuychis qankuna kikiykichista, paqtataq sonqoykichis rumiyanman viciokunawan, machaywan, kay kawsaypa llakichikuyninwan, chaytaq Runaq Churin kutimunan p’unchay qonqaylla hap’isunkichisman. Seq’ona waskha hinan chayamunqa kay pachantinpi lliw kawsaqkunapaq. Chay hinaqa, tuta-p’unchay Diosmanta mañakuspa rikch’ashaychis, tukuy chay hamuqkunamanta ayqenaykichispaq, hinaspa Runaq Churinpa qayllanpi rikhurinaykichispaq”, nispa (Lucas 21:34-36). Chay nisqantaqa kasukunanchismi. ¿Ima rayku? Jehová Diosta “Runaq Churin” Jesucristotapas kasukuqkunaqa pakaykusqan kanqaku Satanaspa kamachikuynin tukupuqtin. Hinaspapas qayllaykamuq sumaq mosoq pachapin wiñaypaq tiyanqaku (Juan 3:16; 2 Pedro 3:13).