Musuq allpa pachapi kawsaqkunapaq Mateo-Apocalipsis bibliaqa 1950 watapim ingles rimaypi qispichisqa karqa, runa siminchikpiñataqmi 2016 watapi. 1961 watapiñataqmi llapanña ingles rimaypiqa qispichisqa karqa. Chaymantapacham 210 masnin rimayniyuq runakuna anchata yanapachikurqaku, chay bibliaqa mana pantayniyuq sumaq ruwasqam ñawpaq qillqakunapa nisqanman hina karqa.

Musuq allpa pachapi kawsaqkunapaq biblia ruwaqkunaqa riqsikunkum runakunapa kunan rimasqankuman hina bibliata ruwanata. Chayraykum qatiqninpi imakuna allichamusqaykumanta willasqaykiku:

• Rimasqanchikman hinalla kananpaq hinaspa chaylla entiendekunanpaq hinalla kananpaq. Mateo 6:10 nisqantam puntataqa niq kanchik “munaychakuynikiyá hamuchun” nispa, chayna nisqanqa manam Dioswanqa allintachu tupaq, aswanqa imatapas hukpata hapikuykuqwanmi. Chayrakum hukta mana entiendekunanpaq chaynataq ima niy munasqan chaylla entiendekunanpaq kunanqa nichkan “qamñayá kamachiwayku” nispa (Mateo 6:10). Chaymantapas Chuya Qellqa bibliapim nin Dios ‘chiqap kuyakuqʼ kasqanta, chayqa sasa entiendenam karqa. Kunanqa nichkan Diosqa ‘imaña kaptinpas ancha kuyakuqmiʼ nispam (Exodo 34:6).

  Diospa atiyninpa yanapakuyninwan imayna kasqanchiktapas kunanqa aswan sumaqtam ruwaramuniku. Puntatam niq kanchik ‘sumaq sunquyuq’ nispa, kunanqa aswan sumaqta entiendekunanpaqmi hinaspa wakinwan mana pantanapaqmi nichkan ‘kuyakuywan imapas ruwaq’ nispa. Ñawpaqta ‘kuyapayakuq’ niqpas kunanqa ‘allin runa’ nichkanñam, ‘iñiyniyuq’ niqpas kunanqa ‘Diospi iñikuq’ nichkanñam (Galatas 5:22, 23).

•   Hebreopi hinaspa griegopi wakin rimaykuna imayna kasqanmanta. Ñawpaqtam griego rimaypi hades niqta “sepultura” nispa churarqaniku, kunanqa aswan sumaqta entiendekunanpaqmi “wañusqakunapa kasqan” nispaña churaramuniku, wakinpiqa tupasqanman hinam “wañuy” niqpas kachkan. Hades niq palabraqa hebreo rimaypim seol nichkan, hades niq palabrawan imayna ruwakusqanman hinam seol niq palabrawanpas chaynallata ruwaramuniku. Chay palabrakunaqa kikin versiculopi mana kaspanpas uray patanpim hinalla kachkan (Job 24:19; Salmos 16:10; Hechos 2:27).

  Hebreo rimaypi nefesh niq palabraqa hinaspa griego rimaypi psykhe niq palabraqa achkamantam riman. Kanmanmi: 1) Runapas, 2) runapa vidanpas, 3) animalpas, 4) imata munaypas hinaspa 5) wañusqa runapas utaq wañusqa animalpas. Chuya Qellqa bibliakunapiqa wakin versiculopim “alma” niq palabra kachkan. Chaymi “alma” niq palabrawan mana allinkunata runakuna entiendesqankurayku Musuq allpa pachapi kawsaqkunapaq bibliapiqa tupasqanman hina ima niy munasqanta churaramuniku, “alma” niq palabraqa wakin versiculopa uray patallanpim kachkan. Chaymantapas “Qaway ‘alma’ niq palabrapa ima ninan kasqanta” niqpim astawan willakuchkan (Genesis 1:20; 2:7; Levitico 19:28; Ezequiel 18:4; Mateo 6:25).

• Quechua rimaqkunapa sunqunman chayananpaq biblia. Quechua Ayacucho rimayninchiktaqa waranqantin runamasinchikkunam rimanku, chaymi wakin palabrakunataqa mana chaynallatachu wakin llaqtakunapiqa rimanku. Chayraykum kay bibliataqa ruwaramuniku chakrapi kaqkunapas hinaspa llaqtapi kaqkunapas chaylla entiendenankupaq hina hinaspa sunqunkuman chayananpaq hina. Chaypaqqa imayna rimasqanku palabrakuna chaynataq wakin llaqtakunapi rimasqanku palabrakunam uray patanpi kachkan, “Palabrakunapa ima ninan” niqpipas sasa entiendena palabrakunapa ima ninan kasqanmi kachkan.

Kay bibliaqa uray patanpi tawa clase willakuyniyuqkunam kachkan:

• “Utaq” Kayqa hebreo, arameo utaq griego rimayta imaynakunata ninapaqmi (Proverbios 27:17, “aswan allin runa” niqpim willakuy kachkan), yaqa chayna nisqanta hinalla ninapaqmi (Genesis 1:2, ‘Diospa atiynin’ niqpim willakuy kachkan), chaynallataq huklaw llaqtakunapi rimasqanku rimaykunatapas churanapaqmi (Exodo 21:7, “rantikuruptinqa” niqpim willakuy kachkan; Levitico 13:46, “yachanan” niqpim willakuy kachkan), utaq imapas hayka llasasqanta chaynataq imapas mayna sayayniyuq kasqanta yachanapaqmi (Exodo 16:16, ‘mati’ niqpim willakuy kachkan; Exodo 25:10, “masnin” niqpim willakuy kachkan).

• “Ichapas kanman” Kayñataqmi mana pantay kaptinqa hukmanpa entiendekusqantapas ninapaq (Genesis 21:6, “ñuqawan kuskachá asikunqa” niqpim willakuy kachkan; Zacarias 14:21, “Canaan” niqpim willakuy kachkan).

• “Hebreo, arameo utaq griego rimaypiqa nichkan” Kayqa palabrakunata huk rimayman cambiasqalla imayna kasqanmi (Genesis 22:14, “Jehova Diosmi churamunqa” niqpim willakuy kachkan; Exodo 3:8, ‘tukuy imapa kanan allpa’ niqpim willakuy kachkan).

• “Kayqa karqa utaq kaypiqa nichkan utaq ichapas karqa” Kaypiqa willakun sutikunapa ima ninan kasqantam (Genesis 3:17, ‘Adam’ niqpim willakuy kachkan; Exodo 15:23, “Mara” niqpim willakuy kachkan), chaynataq huk willakuykunatapas (Deuteronomio 15:1, “mañankichikchu” niqpim willakuy kachkan; Numeros 34:11, “Kineret” niqpim willakuy kachkan).

 Kay bibliapa qallariyninpim kachkan “¿Imakunamantam Diospa palabran yachachin?” niq, chaypim kachkan bibliapi ancha riqsisqa yachachikuykuna. Apocalipsis qillqapa qatiqninpiñataqmi kachkan “Bibliapi librokunamanta willakuykuna” niq, “Textokunata tarinapaq” niq hinaspa “Palabrakunapa ima ninan” niq. Chaypiqa bibliapi wakin rimaykunapa ima ninan kasqantam aswan sumaqta willakuchkan. “A yachachikuy” niqñataqmi achkaman rakikun: “Imakunata yuyarispa biblia ruwanamanta”, “ Kay bibliapa imayna ruwasqa kasqan”, “Imaynata biblia kunankama hinalla kasqanmanta”, “Hebreo qillqakunapi Diospa sutin”, “Griego qillqakunapi Diospa sutin”, “Judapi hinaspa Israelpi kamachiqkuna hinaspa Diosmanta willakuqkuna” chaynataq “Kay pachapi Jesus kasqanmanta” niqkunaman. “B yachachikuy” niqpiñataqmi kachkan mapakuna, dibujokuna hinaspa sapaq yanapakuykuna bibliamanta aswan sumaqta yachanapaq.

Biblia leeqkuna sapa qillqakunapi imamanta willakusqanta yachanankupaqmi sapa capitulopi willakuykuna kachkan, chaynataq ima versiculopi maskanapaqpas. Kay bibliapiqa wakin palabrakunapim kachkan taksa letrachakuna chayna kaqlla versiculokunata huklawkunapi tarinapaq.