Eya go dikagare

Eya go lelokelelo la dikagare

KGAOLO YA LESOMEHLANO

O Ile a Emela Batho ba Modimo

O Ile a Emela Batho ba Modimo

1-3. (a) Ke ka baka la’ng Esitere a ka ba a ile a tšhošwa ke go tla pele ga monna wa gagwe? (b) Re tlo ahlaahla dipotšišo dife ka Esitere?

ESITERE o ile a leka go iša maswafo fase ge a be a batamela lapeng la mošate kua Shushani. Go be go se bonolo. Dilo tšohle tša ka mošate di be di kgahliša​—diswantšho tša gona tša mebalabala tša lebotong tše di dirilwego ka ditena tše di phadimago tša dipoo tše di nago le maphego, babetši ba mesebe le ditau, dikokwane tša gona tša maswika tša sebopego sa naka le dihlwadieme tše dibotse, gaešita le go ba ga wona godimo ga meboto e megolo kgauswi le Dithaba tša Zagros tšeo dintlha tša tšona di apešitšwego ke lehlwa e bile o ukametše meetse a sekilego a noka ya Choaspes. Ka moka ga tšona di be di hlametšwe go gopotša moeng yo mongwe le yo mongwe ka matla a magolo a monna yoo Esitere a bego a eya go mmona, yena yo a bego a ipitša “kgoši e kgolo.” Le gona e be e le monna wa gagwe.

2 Go tlile bjang gore e be monna wa gagwe? Ahasiwerosi e be e tloga e se mohuta wa monna yoo ngwanenyana le ge e le ofe wa Mojuda a bego a ka letela gore a mo nyale! * Ga se a ka a ekiša mehlala e swanago le ya Aborahama, monna yoo ka boikokobetšo a ilego a amogela taelo ya Modimo ya gore a theetše Sara mosadi wa gagwe. (Gen. 21:12) Kgoši e be e tseba ganyenyane goba e sa tsebe selo ka Jehofa e lego Modimo wa Esitere goba ka Molao wa Gagwe. Lega go le bjalo, Ahasiwerosi o be a tseba molao wa Baperesia, go akaretša le molao woo o bego o iletša selo seo Esitere a bego a tla tloga a se dira. Selo seo e be le eng? Molao o be o re motho le ge e le ofe yoo a bego a tšwelela pele ga kgoši ya Peresia a se a bitšwa ke kgoši o be a swanelwa ke lehu. Esitere o be a se a bitšwa, fela o be a eya go kgoši. Ge a dutše a batamela lapeng la ka gare, moo a bego a tla lebana le sedulo sa bogoši, mohlomongwe o be a ekwa eka o ikiša lehung.​—Bala Esitere 4:11; 5:1.

3 Ke ka baka la’ng Esitere a ile a ipea kotsing yeo? Le gona re ka ithuta’ng tumelong ya mosadi yo yo a kgahlišago? Sa pele, anke re boneng kamoo Esitere a ilego a ba boemong bjoo bjo bo sa tlwaelegago bja go ba mohumagadi wa Peresia.

Setlogo sa Esitere

4. Esitere o be a etšwa kae, gona go tlile bjang gore a dule le wa leloko la gabo e lego Morodekai?

4 Esitere e be e le tšhiwana. Ga re tsebe mo gontši ka batswadi ba gagwe bao ba ilego ba mo reela leina la Hadasa, e lego lentšu la Seheberu bakeng sa “momirite,” e lego sehlašana se sebotse seo se khukhušago matšoba a mašweu. Ge batswadi ba Esitere ba ehwa, yo mongwe wa leloko la gabo e lego monna yo botho yo a bitšwago Morodekai, o ile a kwela ngwana yo bohloko. E be e le kgaetšedi ya gagwe, eupša Morodekai e be e le yo mogolo kudu go yena. O ile a iša Esitere lapeng la gagwe gomme a mo swara bjalo ka morwedi wa gagwe.—Esitere 2:5-7, 15.

Morodekai o be a na le lebaka le le kwagalago la go ikgantšha ka Esitere

5, 6. (a) Morodekai o ile a godiša bjang Esitere? (b) Esitere le Morodekai ba ile ba phela bjang kua Shushani?

5 Morodekai le Esitere ba be ba dula moo mošate wa Peresia e le mathopša a Bajuda, moo go ka diregago gore ba be ba swanelwa ke go fela ba lebeletšana le go kgethollwa ka baka la bodumedi bja bona le Molao woo ba bego ba leka go o latela. Eupša ga go pelaelo gore Esitere o ile a tlwaelana kudu le kgaetšedi ya gagwe ka ge a be a mo ruta ka Jehofa, Modimo wa kgaugelo yoo nakong e fetilego a hlakodišitšego batho ba Gagwe mathateng gantši​—gomme o be a sa tlo dira bjalo gape. (Lef. 26:44, 45) Go molaleng gore Esitere le Morodekai ba be ba ratana e bile ba botana.

6 Go bonagala Morodekai a be a šoma e le mohlankedi yo a itšego kua mošate wa Shushani, ka mehla a dula kgorong ya gona gotee le bahlanka ba bangwe ba kgoši. (Esitere 2:19, 21; 3:3) Ga re tsebe gore Esitere o be a dira’ng ge a be a gola, gaešita le ge go bonagala e le mo go kwagalago go bolela gore o be a hlokometše kgaetšedi ya gagwe le lapa la gagwe gabotse, leo mohlomongwe le bego le le karolong e diilago ya motse ka mošola wa noka go tloga mošate. Mohlomongwe o be a thabela go ya borekišetšong kua Shushani, moo barudi ba gauta le ba silifera gotee le barekiši ba bangwe ba bego ba ala dithoto tša bona. Esitere ga se a akanya gore ka letšatši le lengwe o be a tla tlwaela matsaka ao; o be a sa tsebe seo bokamoso bo mo swaretšego sona.

‘O be a Bogega’

7. Ke ka baka la’ng Wasithi a ile a rakwa gore e se sa ba mohumagadi, gona go ile gwa direga’ng ka morago ga moo?

7 Ka letšatši le lengwe, Shushani e be e tletše lesebo mabapi le tšharakano yeo e bego e le lapeng la kgoši. Monyanyeng o mogolo, moo Ahasiwerosi a bego a nea bakgomana ba gagwe dijo tša matsaka le beine, kgoši e ile ya phetha ka gore e bitše mohumagadi wa yona yo mobotse e lego Wasithi, yoo a bego a swere monyanya o mongwe ka thoko le basadi ba bangwe. Eupša Wasithi o ile a gana go tla. E jelwe ke dihlong e bile e galefile, kgoši e ile ya botšiša baeletši ba yona gore Wasithi a otlwe bjang. Go ile gwa direga’ng? O ile rakwa a se sa ba mohumagadi. Bahlanka ba kgoši ba ile ba thoma go tsoma dikgarebe tše dibotse nageng ka moka; kgoši e be e tla kgetha mohumagadi yo mofsa gare ga tšona.​—Esitere 1:1–2:4.

8. (a) Ke ka baka la’ng Morodekai a ka ba a ile a tshwenyega ka Esitere ge a dutše a gola? (b) O nagana gore re ka diriša bjang pono ya Beibele e lekalekanego mabapi le bobotse? (Bona le Diema 31:30.)

8 Re ka akanya Morodekai a fela a gaša Esitere mahlo gomme ka go ikgantšha le ka go tshwenyega ka yena a lemoga gore kgaetšedi ya gagwe e nyenyane e godile le gona e be e le e botse ka tsela e makatšago. Re bala gore: “Mosadi yoo yo mofsa o be a bopegile e bile a bogega.” (Esitere 2:7) Beibele e bolela gore motho yo mobotse le yena o swanetše go ba yo bohlale e bile a be le boikokobetšo. Go sego bjalo, seo se ka tswala boikgogomošo, boikgantšho le dika tše dingwe tše di sa kgahlišego. (Bala Diema 11:22.) Na o kile wa bona gore se ke therešo? Tabeng ya Esitere, na botse bja gagwe bo be bo tla ipontšha e le selo se se holago goba sa go hloka mohola? Go be go tla bonagala ge nako e dutše e eya.

9. (a) Go diragetše’ng ge bahlanka ba kgoši ba be ba bona Esitere gomme ke ka baka la’ng go arogana ga gagwe le Morodekai go bile thata? (b) Ke ka baka la’ng Morodekai a ile a dumelela Esitere go nyalana le moheitene? (Akaretša le lepokisi.)

9 Bahlanka ba kgoši ba ile ba bona Esitere. Ge ba be ba le lesolong ba ile ba mo tšea go Morodekai gomme ba mo iša mošateng o mogolo ka mošola wa noka. (Esitere 2:8) Go swanetše go ba go bile thata gore batho ba ba babedi ba arogane ka gobane ba be ba le bjalo ka tate le morwedi. Morodekai o be a ka se nyake gore a re mola a godišitše Esitere a tle a nyalwe ke motho le ge e le ofe yo a sa dumelego, gaešita le kgoši, eupša o be a ka se kgone go laola seo. * Esitere o swanetše go ba a ile a theetša keletšo ya Morodekai ka šedi pele a ka tšewa! Ge a be a išwa mošate wa Shushani, o be a ipotšiša dipotšišo tše dintši. O be a letetšwe ke bophelo bja mohuta mang?

O be a Kgahla “Bohle Bao ba Bego ba Mmona”

10, 11. (a) Esitere a ka ba a ile a kgongwa bjang ke bophelo bjo bofsa bjoo a bego a bo phela? (b) Morodekai o ile a bontšha bjang gore o tshwenyegile ka Esitere?

10 Esitere o ile a ikhwetša a phela bophelo bjo a bego a tloga a sa bo tsebe e bile e le bjo bofsa go yena. O be a le gare ga “basadi ba bantši ba bafsa” bao ba bego ba kgobokeditšwe go tšwa kgole le kgauswi Mmušong wa Peresia. Metlwae ya bona, maleme a gabo bona le boemo bja bona bja kgopolo di swanetše go ba di be di fapane kudu. Ka ge ba be ba hlokometšwe ke mohlankedi yo a bitšwago Hekai, basadi ba ba bafsa ba be ba swanetše go thakgwa ka mo go tseneletšego ka ditlolo tša go botsefatša, e lego lenaneo leo le bego le tšea ngwaga leo le akaretšago go šidollwa ka makhura a nkgago bose. (Esitere 2:8, 12) Go phela ka tsela ye go swanetše go ba go ile gwa tšweletša moya o feteletšego wa go tshwenyega ka ponagalo gare ga basadi bao ba bafsa, gotee le boikgantšho le phadišano. Esitere o ile a kgomega bjang?

11 Ga go na motho yoo a bego a tshwenyegile ka Esitere go feta Morodekai. Re bala gore letšatši le letšatši, o be a sepela kgauswi le ntlo ya basadi gomme a leka go kwa kamoo Esitere a phelago ka gona. (Esitere 2:11) Morodekai o swanetše go ba a be a ikgantšha ka Esitere ge motho yo mongwe, mohlomongwe mohlanka wa ka mošate a be a mmotša gore Esitere o phela gabotse. Ka baka la’ng?

12, 13. (a) Esitere o ile a kgahla batho bao a bego a dula le bona bjang? (b) Ke ka baka la’ng Morodekai a ka ba a ile a kgahlwa ke go tseba gore Esitere ga se a utolla gore ke Mojuda?

12 Esitere o ile a kgahla Hekai moo a ilego a mo swara ka botho kudu, a mo nea dikgarebe tše šupago gore di mo hlankele ntlong ya basadi. Le gona pego e re: “Nakong ye ka moka Esitere o be a kgahla bohle bao ba bego ba mmona.” (Esitere 2:9, 15) Na batho bao ba be ba tloga ba kgahlilwe ke botse feela? Aowa, go be go na le se sengwe seo se ba kgahlilego ka Esitere.

Esitere o be a tseba gore boikokobetšo le bohlale di be di le bohlokwa kudu go feta bobotse

13 Ka mohlala, re bala gore: “Esitere o be a se a bolela selo ka setšhaba sa gabo goba metswalo ya gagwe, ka gobane Morodekai o be a mo laetše gore a se bolele selo ka bona.” (Esitere 2:10) Morodekai o be a laetše Esitere gore a se botše batho gore ke Mojuda; ka gobane o be a tseba gore batho ba gabo ba be ba kgethollwa ke batho ba ka bogošing bja Peresia. O be a thabišwa kudu ke go tseba gore ga bjale, gaešita le ge a be a sa bone Esitere, o be a sa dutše a le bohlale e bile a ekwa.

14. Bafsa ba ka ekiša bjang mohlala wa Esitere lehono?

14 Lehono bafsa le bona ba ka thabiša batswadi ba bona le bahlokomedi ba bona. Ge batswadi ba bona ba sa ba bone​—gaešita le ge ba na le batho bao ba sa tšeelego dilo godimo, bao ba gobogilego boitshwarong goba ba sehlogo—​ba ka gana ditutuetšo tše mpe gomme ba kgomarela ditekanyetšo tšeo ba tsebago gore di lokile. Ge ba dira bjalo, go swana le Esitere, ba thabiša pelo ya Tatago bona wa legodimong.​—Bala Diema 27:11.

15, 16. (a) Ke’ng seo se ilego sa dira gore Esitere a ratwe ke kgoši? (b) Ke ka baka la’ng go ka ba go bile thata gore Esitere a tlwaelane le diphetogo tša bophelong bja gagwe?

15 Ge go fihla nako ya gore Esitere a išwe go kgoši, go ile gwa thwe a ikgethele dilo le ge e le dife tšeo a bego a nagana gore a ka di nyaka, mohlomongwe gore a ipotsefatše le go feta. Lega go le bjalo, ka boikokobetšo o ile a kgopela feela se Hekai a mo laetšego sona. (Esitere 2:15) Mohlomongwe o ile a lemoga gore ga se bobotse feela bjoo bo ka kgahlago kgoši; o be a tseba gore moya wa boipoetšo le wa boikokobetšo o be o se wa ata ka lapeng leo. Na o be a nepile?

16 Pego e araba ka gore: “Kgoši ya rata Esitere go feta basadi ba bangwe ka moka, moo a ilego a hwetša kgaugelo le botho pele ga yona go feta dikgarebe tše dingwe ka moka. E ile ya mo rweša tuku ya ka bogošing hlogong ya gagwe ke moka ya mo dira mohumagadi legatong la Wasithi.” (Esitere 2:17) Ngwanenyana yo yo a ikokobeditšego wa Mojuda o swanetše go ba a ile a thatafalelwa ke go tlwaelana le phetogo ye bophelong bja gagwe​—e be e le mohumagadi yo mofsa, e le mosadi wa kgoši e matla kudu lefaseng ka nako yeo! Na boemo bja gagwe bjo bofsa bo ile bja mo hlakanya hlogo, bja mo dira gore a ikgogomoše? Le gatee!

17. (a) Esitere o ile a dula a ekwa tatagwe wa mogodiši bjang? (b) Ke ka baka la’ng mohlala wa Esitere e le wa bohlokwa go rena lehono?

17 Esitere o ile a dula a ekwa tatagwe wa mogodiši, e lego Morodekai. O ile a dira gore tswalano ya gagwe le Bajuda e dule e sa tsebje. Go feta moo, ge Morodekai a be a utolla maanomabe ao a bego a rerilwe a go bolaya Ahasiwerosi, Esitere ka go bontšha go kwa o ile a lemoša kgoši gomme leano leo la folotša. (Esitere 2:20-23) Le gona o ile a bontšha tumelo go Modimo wa gagwe ka go bontšha moya wa boikokobetšo le wa go kwa. Ruri mohlala wa Esitere o bohlokwa lehono ka ge batho ba bantši ba sa bone go kwa go le bohlokwa, go e na le moo go se kwe le borabele di atile kudu! Eupša batho bao ba nago le tumelo ya kgonthe ba tšeela go kwa godimo, go swana le Esitere.

Tumelo ya Esitere e a Lekwa

18. (a) Ke ka baka la’ng Morodekai a ile a gana go khunamela Hamani? (Bona le mongwalo wa tlase.) (b) Banna le basadi ba tumelo ba ekiša mohlala wa Morodekai bjang lehono?

18 Monna yo a bitšwago Hamani o ile a newa maemo a phagamego kgorong ya Ahasiwerosi. Kgoši e ile ya dira Hamani tonakgolo, ya mo dira moeletši wa yona yo mogolo le go mmea maemong a bobedi a bolaodi mmušong. Kgoši e ile ya ba ya laela gore bohle bao ba bonago mohlankedi yo ba swanetše go mo khunamela. (Esitere 3:1-4) Molao woo o ile wa bea Morodekai bothateng. O be a nyaka go kwa kgoši eupša e sego ge e ba seo se be se tla dira gore a se hlomphe Modimo. Hamani e be e le Moagaga. Go bonagala seo se bolela gore e be e le setlogolo sa Agaga, kgoši ya Moamaleke yeo e ilego ya bolawa ke Samuele moporofeta wa Modimo. (1 Sam. 15:33) Baamaleke ba be ba le kgopo kudu moo e lego gore ba be ba itirile manaba a Jehofa le Baisiraele. Setšhaba sa Baamaleke se be se ahlotšwe ke Modimo. * (Doit. 25:19) Mojuda yo a botegago o be a ka khunamela bjang Moamaleke? Morodekai o be a ka se ke. O ile a gana go mo khunamela. Go fihla le lehono, banna le basadi ba tumelo ba ile ba bea maphelo a bona kotsing e le gore ba kgomarele molao wo wa motheo: “Modimo ke mmuši yo re swanetšego go mo kwa go e na le go kwa batho.”​—Dit. 5:29.

19. Hamani o be a nyaka go dira’ng gomme o ile a tutuetša kgoši bjang?

19 Hamani o be a galefile. Eupša o be a sa nyake go hwetša tsela ya go bolaya Morodekai feela. O be a nyaka le go fediša batho ba gabo Morodekai ka moka! Hamani o ile a bolela le kgoši, a bolela Bajuda gampe. A sa bolele gore ke bomang, o ile a bontšha gore ke batho ba sego bohlokwa, setšhaba “seo se gašanego gare ga merafo.” Se sebe le go feta ke gore o ile a re ba be ba sa kwe melao ya kgoši; ka go re’alo, e be e le marabele a kotsi. O ile a šišinya gore o tla nea kgoši tšhelete e ntši kudu gore a lefe ditshenyagalelo tša go bolaya Bajuda ka moka mmušong. * Kgoši Ahasiwerosi o ile a nea Hamani palamonwana ya gagwe gore a tiišetše taelo le ge e le efe yeo a bego a e nagana.​—Esitere 3:5-10.

20, 21. (a) Tsebišo ya Hamani e ile ya kgoma bjang Bajuda ka moka ba Mmušong wa Peresia go akaretša le Morodekai? (b) Morodekai o ile a lopa Esitere go dira’ng?

20 Go se go ye kae ke ge baromiwa ba kitima ba nametše dipere ba eya dikarolong ka moka tša mmušo wo o mogolo, ba iša kahlolo ya go bolaya Bajuda. Akanya kamoo tsebišo yeo e ilego ya ba kgoma ka gona ge e be e fihla Jerusalema yeo e bego e le kgole, moo mašaledi a Bajuda ao a bego a boile bothopša Babilona a bego a katana le go tsošološa motse wo o bego o sa dutše o se na morako wa go o šireletša. Ge Morodekai a be a ekwa ditaba tše tše di tšhošago, mohlomongwe o ile a nagana ka bona le ka bagwera ba gagwe gotee le meloko ya gabo kua Shushani. A nyamile, o ile a gagola diaparo tša gagwe, a apara mokotla a itšhela ka molora hlogong gomme a lla ka go hlaboša a le gare ga motse. Lega go le bjalo, Hamani o be a dutše le kgoši ba enwa, a sa tshwenywe ke manyami ao a bego a a baketše Bajuda le bagwera ba bona kua Shushani.​—Bala Esitere 3:12–4:1.

21 Morodekai o be a tseba gore o swanetše go tšea kgato. Eupša o be a tla dira’ng? Esitere o ile a kwa ka manyami a gagwe gomme a mo romela diaparo, eupša Morodekai o ile a gana go homotšega. Mohlomongwe e be e le kgale a ipotšiša gore go tlile bjang gore Modimo wa gagwe, Jehofa, a dumelele gore a amogwe Esitere yo a rategago gomme a dirwe mohumagadi wa mmuši wa moheitene. Ga bjale go be go bonagala lebaka leo le tšwelela. Morodekai o ile a romela mohumagadi molaetša, a lopa Esitere gore a ba lopele go kgoši, a emele “setšhaba sa gabo.”​—Esitere 4:4-8.

22. Ke ka baka la’ng Esitere a be a tšhaba go tšwelela pele ga monna wa gagwe yo e lego kgoši? (Bona le mongwalo wa tlase.)

22 Esitere o swanetše go ba a ile a tshwenyega kudu ge a ekwa ditaba tšeo. O be a le tekong e kgolo kudu ya tumelo. O be a tšhogile, ka ge seo se ile sa bonagala gabotse ge a be a araba Morodekai. O ile a gopotša Morodekai ka molao wa kgoši. Ge motho a be a ka tšwelela pele ga kgoši a se a bitšwa, o be a ahlolelwa lehu. Motho yoo o be a ka phologa ge feela kgoši e be e ka mo šupa ka molamo wa gauta. Na Esitere o be a na le lebaka le ge e le lefe la go letela kgaugelo yeo, kudukudu ka baka la seo se wetšego Wasithi ge a be a gana go kwa taelo ya kgoši ya gore a itšweletše pele ga yona? O ile a botša Morodekai gore kgoši e be e tšere matšatši a 30 e se ya mmitša gore a tlo e bona! Go se bitšwe moo go ile gwa dira gore a ipotšiše ge e ba a be a se sa ratwa ke kgoši. *​—Esitere 4:9-11.

23. (a) Morodekai o ile a matlafatša tumelo ya Esitere ka mantšu afe? (b) Ke ka baka la’ng re swanetše go ekiša mohlala wa Morodekai?

23 Morodekai o ile a fetola ka go tia gore a matlafatše tumelo ya Esitere. O ile a mo kgonthišetša gore ge a be a ka palelwa ke go tšea kgato, phološo ya Bajuda e be e tla tšwa mothopong o mongwe. Eupša o be a ka letela bjang gore a phologe ge tlaišo e be e šetše e thomile? Morodekai mo o ile a bontšha tumelo e tseneletšego go Jehofa, yoo le ka mohla a bego a ka se dumelele setšhaba sa Gagwe se fedišwa gomme dikholofetšo tša Gagwe tša se phethagale. (Josh. 23:14) Ke moka Morodekai o ile a botšiša Esitere gore: “Go tseba mang gore e be e le wona morero wa gore o fihlelele tlhompho ya bogošing?” (Esitere 4:12-14) Na ga se ra swanela go ekiša Morodekai? O be a botile Modimo wa gagwe, Jehofa, ka mo go feletšego. Na le rena re a mmota?​—Die. 3:5, 6.

Tumelo ya Esitere e be e le Matla go Feta go Boifa Lehu

24. Esitere o ile a bontšha bjang tumelo le sebete?

24 Go be go fihlile nako ya gore Esitere a dire phetho. O ile a kgopela Morodekai gore a botše magagabo gore le ona a ikone dijo ka matšatši a mararo, gomme a phetha molaetša wa gagwe ka mantšu a bonolo ao a bontšhago tumelo le sebete ao a ilego a dula a gopolwa go fihla le lehono, a rego: “Ge e ba ke swanetše go hwa, gona ke tla hwa.” (Esitere 4:15-17) O swanetše go ba a ile a rapela ka mo go tseneletšego matšatšing ao a mararo go feta kamoo a bego a kile a rapela ka gona bophelong bja gagwe. Lega go le bjalo, mafelelong nako e ile ya fihla. O ile a apara diaparo tša gagwe tše dibotse kudu tša ka bogošing gomme a dira sohle seo a ka se kgonago gore a kgahliše kgoši. Ke moka o ile a ya go kgoši.

Esitere o ile a bea bophelo bja gagwe kotsing e le gore a phološe batho ba Modimo

25. Hlalosa seo se diragetšego ge Esitere a be a tšwelela pele ga monna wa gagwe.

25 Go etša ge go hlalositšwe mathomong a kgaolo ye, Esitere o ile a ya kgorong ya kgoši. Re ka akanya feela ka dikgopolo tša go tshwenyega le dithapelo tšeo di sa kgaotšego tšeo di bego di le monaganong le pelong ya gagwe. O ile a tsena lapeng, moo a bego a kgona go bona Ahasiwerosi a le sedulong sa gagwe sa bogoši. Mohlomongwe o ile a leka go bala ponagalo ya sefahlego sa gagwe​—sefahlego seo se bego se bonagala se le gare ga moriri wa gagwe o kotilwego gabotse le o tataganego ka go lekanela gotee le maledu a gagwe ao a kotilwego ka go lekanela. Ge e ba a ile a swanelwa ke go leta, o swanetše go ba a ile a kwa eka nako yeo ga e fihle. Eupša nako e ile ya feta gomme monna wa gagwe a mmona. Monna wa gagwe o be a tloga a maketše, eupša o ile a thabela go mmona. O ile a mo šupa ka molamo wa gagwe wa gauta!​—Esitere 5:1, 2.

26. Ke ka baka la’ng go nyakega gore Bakriste ba therešo ba be le sebete sa go swana le sa Esitere gomme ke ka baka la’ng a e be e le mathomomayo a mošomo wa gagwe?

26 Kgoši e be e tlo theetša Esitere. O be a emetše Modimo wa gagwe le batho ba gabo, gomme a dula e le mohlala o mobotse wa tumelo go bahlanka ba Modimo ka moka. Bakriste ba therešo lehono ba tšeela godimo mehlala e bjalo. Jesu o itše balatedi ba gagwe ba therešo ba tla tsebja ka lerato la bona la boikgafo. (Bala Johane 13:34, 35.) Gantši go bontšha lerato la mohuta wo go nyaka gore motho a be le sebete sa go swana le sa Esitere. Le ge a be a emetše batho ba Modimo letšatšing leo, a e be e fo ba mathomomayo. O be a tla kgodiša kgoši bjang gore moeletši wa gagwe yo a rategago e lego Hamani, e be e le mologamaanomabe yo kgopo? O be a tla thuša bjang go phološa setšhaba sa gabo? Re tla ahlaahla dipotšišo tše kgaolong e latelago.

^ ser. 2 Gantši go naganwa gore Ahasiwerosi e be e le Xerxes wa Pele, yo a bušitšego Mmušong wa Peresia mathomong a lekgolo la bohlano la nywaga B.C.E.

^ ser. 9 Bona lepokisi leo le rego: “Dipotšišo Mabapi le Esitere,” leo le lego go Kgaolo 16.

^ ser. 18 Hamani a ka no ba a be a le gare ga Baamaleke ba mafelelo, ka ge “mašaledi” a bona a be a fedišitšwe morago kua mehleng ya Kgoši Hesekia.​—1 Dikor. 4:43.

^ ser. 19 Hamani o ile a ntšha ditalente tša silifera tše 10 000, tšeo lehono di lekanago le diranta tše dimilione tše makgolo. Ge e ba Ahasiwerosi e be e le Xerxes wa Pele, tšhelete yeo Hamani a bego a mo holofetša yona e ka no ba e ile ya ipiletša go yena. Xerxes o be a nyaka tšhelete e ntši go phethagatša ntwa yeo e lego kgale a e letetše ya go lwa le Bagerika eupša e ilego ya feleletša ka masetlapelo.

^ ser. 22 Xerxes wa Pele o be a tsebja ka go ba yo a sa tsepamago maikwelong e bile a le bogale. Radihistori wa Mogerika Herodotus o ile a ngwala mehlala e mengwe ya ntweng ya Xerxes kgahlanong le Gerika. Kgoši e ile ya laela gore go kgomaganywe dikepe gore go dirwe leporogo la go phatša noka ya Hellespont. Ge ledimo le senya leporogo leo, Xerxes o ile a laela gore boradientšineare ba kgaolwe dihlogo a ba a dira gore banna ba gagwe ba dire eka ba otla Hellespont ka go itia meetse ge thogako e balelwa godimo. Lesolong lona leo, ge monna yo mongwe wa mohumi a be a kgopela gore morwa wa gagwe a se tsenywe mašoleng, Xerxes o ile a dira gore morwa yoo a ripše ka bogare gomme mmele wa gagwe wa fegwa gore e be temošo.