1, 2. Ինչո՞ւ էր Սամուելը Իսրայելին հավաքել Գաղգաղայի մոտ և ինչո՞ւ էր ուզում ժողովրդին մղել զղջման։

ՄԱՅԻՍ կամ հունիս ամիսն էր։ Չոր եղանակները սկսվել էին։ Ցորենի արտերն արդեն դեղնել էին. հնձի ժամանակն էր։ Տարբեր տեղերից իսրայելացիները եկել էին այստեղ՝ Գաղգաղա։ Նրանց կանչել էր Սամուելը, որը տարիներ շարունակ մարգարե և դատավոր էր Իսրայելում։ Աստծու այս հավատարիմ ծառան նայում էր իր շուրջը հավաքված մարդկանց դեմքերին։ Ժողովուրդը լուռ էր։

² Իսրայելացիները չէին գիտակցում իրավիճակի լրջությունը։ Նրանք ուզում էին, որ Սամուելն իրենց վրա թագավոր նշանակի՝ չհասկանալով, որ այդպիսով մերժում են իրենց Աստծուն՝ որպես Թագավորի, և անարգում են նրան ու նրա մարգարեին։ Կկարողանա՞ր Սամուելն իր խոսքերով հասնել նրանց սրտին, կկարողանա՞ր այնպես անել, որ նրանք զղջային։

3, 4. ա) Ինչո՞ւ Սամուելը նշեց իր պատանեկության տարիների մասին։ բ) Ինչո՞ւ է Սամուելի հավատի օրինակը ուսանելի մեզ համար։

³ Ալեհեր մարգարեն իր տեսքով պատկառանք էր ներշնչում ներկաներին և մղում էր մարդկանց լսելու իրեն։ Նա դիմեց բազմությանը. «Ես ծերացել եմ ու ալեհեր դարձել.... Իմ պատանեկությունից մինչև այս օրը ես ձեր առջևից եմ գնացել» (1 Սամ. 11։14, 15; 12։2)։ Այո՛, Սամուելն արդեն ծեր էր, բայց նրա հիշողության մեջ դեռ վառ էին իր պատանեկության տարիները. այդ ժամանակ կայացրած որոշումները մեծ դեր էին խաղացել նրա ողջ կյանքում։ Նա մանկուց ի վեր հավատարմորեն ու նվիրվածությամբ ծառայել էր Եհովային։

⁴ Տարիներ շարունակ Սամուելը պահել ու զորացրել էր իր հավատը, չնայած որ իր շուրջն ապրում էին մարդիկ, ովքեր իրենց վարքով անարգում էին Աստծուն և ցույց էին տալիս, որ հավատ չունեն նրա հանդեպ։ Մենք նույնպես ապրում ենք ապականված ու անհավատ աշխարհում,  և մեզ համար էլ է դժվար պահպանել մեր հավատը (կարդա՛ Ղուկաս 18։8)։ Ուստի եկեք տեսնենք, թե ինչ կարող ենք սովորել Սամուելի կյանքից։

5, 6. Ինչո՞ւ էր Սամուելի մանկությունը ոչ սովորական, և ինչո՞ւ էին նրա ծնողները վստահ, որ նրա մասին հոգ կտանեն։

⁵ Սամուելը ոչ սովորական մանկություն է ունեցել։ Նրա ծնողները՝ Եղկանան ու Աննան, Եհովային խոստացել էին իրենց փոքրիկին նվիրել նրան։ Սամուելը ողջ կյանքում հատուկ ծառայություն էր մատուցելու Աստծուն. նա ուխտավոր էր լինելու *։ Ուստի կաթից կտրելուց կարճ ժամանակ անց, երբ Սամուելը հավանաբար երեք տարեկան էր կամ փոքր-ինչ ավել, նրան տարան Սելով, որպեսզի ծառայի Եհովայի խորանում։ Սելովը նրանց տնից՝ Ռամայից, ավելի քան 30 կիլոմետր հեռու էր։ Արդյո՞ք դա նշանակում էր, որ ծնողները չէին սիրում փոքրիկին և պարզապես ուզում էին ազատվել նրանից։

⁶ Ամենևի՛ն։ Փոքրիկին բերելով Սելով՝ ծնողները վստահ էին, որ այնտեղ կխնամեն նրան։ Հեղի քահանայապետն, անշուշտ, հոգ կտաներ այդ մասին, քանի որ փոքրիկ Սամուելը նրա մոտ էր ծառայելու։ Այնտեղ կային նաև կանայք, որոնք աջակցում էին խորանում մատուցվող ծառայությանը՝ որոշ գործեր անելով (Ելք 38։8; Դատ. 11։34–40)։

7, 8. ա) Ինչպե՞ս էին Սամուելի ծնողները ամեն տարի քաջալերում նրան։ բ) Ի՞նչ կարող են ծնողները սովորել Սամուելի ծնողներից։

⁷ Աննան ու Եղկանան երբեք չմոռացան իրենց սիրելի առաջնեկին. չէ՞ որ Սամուելի ծնունդը Աննայի աղոթքի պատասխանն էր։ Նա Աստծուց որդի էր խնդրել և խոստացել էր, որ երեխային կնվիրի նրան, որպեսզի նա ողջ կյանքում սուրբ ծառայություն մատուցի Եհովային։ Ամեն տարի Աննան Սամուելի համար մի նոր վերնահագուստ էր կարում և իր հետ բերում Սելով, որպեսզի որդին այն կրեր ծառայության ժամանակ։ Սամուելն, անշուշտ, շատ էր ուրախանում, երբ տեսնում էր ծնողներին։ Նրանց քաջալերական խոսքերն ու խորհուրդները թարմություն էին պատճառում տղային։ Անկասկած, ամեն անգամ ծնողները վստահեցնում էին նրան, որ այդ սուրբ վայրում Եհովային ծառայելը մեծ առանձնաշնորհում է։

⁸ Աննան ու Եղկանան լավ օրինակ են ծնողների համար։ Այսօր շատերն իրենց ուշադրությունը կենտրոնացնում են երեխաների ֆիզիկական կարիքները հոգալու վրա՝ անտեսելով հոգևորը։ Իսկ Սամուելի ծնողներն առաջին հերթին մտածում էին իրենց երեխայի հոգևոր կարիքների մասին, և դա մեծ ազդեցություն թողեց նրա ողջ կյանքի վրա (կարդա՛ Առակներ 22։6)։

9, 10. ա) Ի՞նչ էր զգում Սամուելը, երբ նայում էր խորանին (տե՛ս նաև ծանոթագրությունը)։ բ) Ի՞նչ պարտականություններ ուներ Սամուելը խորանում, և ինչպե՞ս կարող են այսօր երեխաները ընդօրինակել նրան։

 ⁹ Փորձենք պատկերացնել, թե ինչպես էր փոքրիկ տղան մեծանում բարձր բլուրներով շրջապատված Սելով քաղաքում։ Հավանաբար այդ բլուրների լանջերին զբոսնելիս Սամուելը նայում էր ցած՝ քաղաքին և նրա մի կողմում փռված հարթավայրին, ու նրա սիրտը լցվում էր բերկրանքով ու հպարտությամբ, երբ տեսնում էր Եհովայի խորանը։ Ամբողջ աշխարհում սա մաքուր երկրպագության միակ վայրն էր, որը պատրաստվել էր մոտ 400 տարի առաջ։ Անձամբ Մովսես մարգարեն էր վերահսկել այդ աշխատանքները։ Խորանն իրոք որ սուրբ վայր էր *։

¹⁰ Փոքր հասակից Սամուելը սիրում էր խորանը։ 1 Սամուել 2։18-ում կարդում ենք. «Մանուկ Սամուելը, քաթանե եփուդ հագած, ծառայություն էր անում Եհովայի առաջ»։ Նրա կրած հագուստից կարելի է եզրակացնել, որ նա խորանում օգնում էր քահանաներին, թեև քահանայական դասին չէր պատկանում։ Նրա պարտականության մեջ մտնում էր դեպի խորանի գավիթ տանող դռները ամեն առավոտ բացելը։ Նա նաև սպասավորություն էր անում տարեց Հեղի քահանայապետին։ Սամուելը անչափ թանկ էր համարում իր առանձնաշնորհումը, սակայն կար մի բան, որ ցավ էր պատճառում իր փոքրիկ սրտին. Եհովայի տանը զարհուրելի բաներ էին կատարվում։

11, 12. ա) Ո՞րն էր Օֆնիի ու Փենեհեսի գլխավոր թերացումը։ բ) Ի՞նչ անօրենություն և անառակություն էին գործում նրանք խորանում (տե՛ս նաև ծանոթագրությունը)։

¹¹ Փոքր հասակում Սամուելը տեսնում էր, թե ինչպես էին Աստծու խորանում ծառայություն մատուցողները անօրենություն և անառակություն գործում։ Նրանց թվում էին Հեղիի երկու որդիները՝ Օֆնին ու Փենեհեսը, որոնց մասին գրված է. «Հեղիի որդիները անպիտան մարդիկ էին. նրանք չէին ընդունում Եհովային» (1 Սամ. 2։12)։ Նրանք անպիտան մարդիկ էին, քանի որ չէին հարգում Եհովային։ Աստծու արդար չափանիշներն ու պահանջները չէին հետաքրքրում քահանայի որդիներին, այդ պատճառով նրանք լուրջ մեղքեր էին գործում։

¹² Աստծու Օրենքում հստակ նշված էր, թե խորանում քահանաներն ինչ պարտականություններ ունեին և թե ինչպես պետք է զոհեր մատուցեին։ Դրանք շատ կարևոր էին, քանի որ  Աստված այդ զոհերի միջոցով էր ներում մարդկանց մեղքերը, նրանց մաքուր էր համարում, օրհնում ու առաջնորդություն տալիս։ Սակայն Օֆնին ու Փենեհեսը դրդում էին մյուս քահանաներին նույնպես անհարգալից վերաբերվելու այդ զոհաբերություններին *։

13, 14. ա) Ինչպե՞ս էր խորանում տիրող անօրենությունը անդրադառնում այնտեղ եկող մարդկանց վրա։ բ) Ինչո՞ւմ էր Հեղին թերանում։

¹³ Կարող ենք պատկերացնել, թե ինչպես էր Սամուելը զարմանքով նայում քահանաներին, որոնք ոտնահարում էին Եհովայի պատվերները և մնում անպատիժ։ Քանի՜ անգամ էր նա տեսել, թե ինչպես են խեղճ ու կրակ մարդիկ գալիս խորան մխիթարվելու և թարմանալու հույսով, սակայն այնտեղից հեռանում հիասթափված, նվաստացած և հուսախաբ։ Իսկ ի՞նչ զգաց նա, երբ իմացավ, որ Օֆնին ու Փենեհեսը, արհամարհելով Եհովայի օրենքը, սեռական հարաբերություններ են ունենում այն կանանց հետ, որոնք ծառայում են խորանի մուտքի մոտ (1 Սամ. 2։22)։ Հավանաբար Սամուելը սպասում էր, որ Հեղին մի բան կձեռնարկի։

¹⁴ Որպես քահանայապետ՝ Հեղին պարտավոր էր հետևելու այն ամենին, ինչ տեղի էր ունենում խորանում, ուստի պետք է լուրջ քայլերի դիմեր անօրենության դեմն առնելու համար։ Նաև որպես հայր՝ պետք է ուղղեր իր որդիներին, քանի որ նրանք հոգևորապես վնասում էին ոչ միայն իրենց, այլև ուրիշներին։ Սակայն Հեղին թերանում էր իր պարտականությունները կատարելու մեջ։ Նա իր որդիներին պարզապես մեղմորեն խրատում էր (կարդա՛ 1 Սամուել 2։23–25)։ Բայց նրանց հարկավոր էր խիստ հանդիմանել, քանի որ մահվան արժանի հանցանք էին գործում։

15. Եհովան ի՞նչ խիստ դատավճիռ հայտնեց Հեղիին, և ինչպե՞ս նրա որդիները արձագանքեցին։

¹⁵ Իրավիճակն այնքան բարդացավ, որ Եհովան մի մարգարե ուղարկեց Հեղիի մոտ, որի անունը չի նշվում Աստվածաշնչում, որ նրան խիստ դատավճիռ հայտնի։ Նա ասաց, որ Հեղիի երկու անօրեն որդիները մեկ օրվա մեջ կմեռնեն և Հեղիի տունը մեծ կորուստ կունենա, մինչև անգամ քահանայությունից կզրկվի, քանի որ նա իր որդիներին Աստծուց ավելի է պատվում։ Այս խիստ նախազգուշացումը որևէ ազդեցություն թողե՞ց Հեղիի և նրա որդիների վրա։ Աստվածաշնչից իմանում ենք, որ նրանց չար սիրտը չփոխվեց (1 Սամ. 2։27–3։1)։

16. ա) Ի՞նչ ենք իմանում Սամուելի հոգևոր առաջադիմության մասին։ բ) Ինչո՞վ է Սամուելի մասին տեղեկությունը ազդեցիկ։

¹⁶ Իսկ ինչպե՞ս էր այդ ամենն ազդում փոքրիկ Սամուելի վրա։ Այս  պատմության մութ էջերում երբեմն լուսավոր տողեր են հայտնվում, երբ կարդում ենք, թե ինչպես էր Սամուելը մեծանում և հոգևորապես առաջադիմում։ Հիշենք, թե ինչ էր գրված 1 Սամուել 2։18-ում։ Այնտեղ կարդում ենք, որ մանուկ Սամուելը հավատարմորեն «ծառայություն էր անում Եհովայի առաջ»։ Նույնիսկ կյանքի այդ վաղ շրջանում նա իր ուշադրությունը կենտրոնացնում էր Եհովային ծառայելու վրա։ Իսկ 21-րդ համարում կարդում ենք. «Մանուկ Սամուելը մեծանում էր Եհովայի մոտ»։ Տարիների ընթացքում Սամուելի փոխհարաբերությունները իր երկնային Հոր հետ ավելի էին ամրանում, և դա ամենահզոր պաշտպանությունն էր նրա համար։

17, 18. ա) Ինչպե՞ս կարող են քրիստոնյա երիտասարդները ընդօրինակել Սամուելին, երբ ականատես են լինում անօրենության։ բ) Ի՞նչն է ցույց տալիս, որ Սամուելը ճիշտ ուղի ընտրեց։

¹⁷ Սամուելը գուցե մտածեր, որ եթե քահանայապետն ու իր որդիները մեղք են գործում, ապա ինքն էլ ինչ ուզի, կարող է անել։ Սակայն այդպիսի արդարացումն ընդունելի չէ, նույնիսկ եթե մեղք գործողները հեղինակություն ունեցող մարդիկ են։ Այսօր շատ երիտասարդ քրիստոնյաներ, հետևելով Սամուելի օրինակին, մեծանում են «Եհովայի մոտ» և մտերիմ փոխհարաբերություններ են զարգացնում նրա հետ՝ չնայած իրենց շրջապատի մարդկանց վատ օրինակին։

¹⁸ Եհովային հավատարիմ մնալու Սամուելի վճռականությունը ի՞նչ ազդեցություն թողեց իր կյանքի վրա։ 1 Սամուել 2։26-ում գրված է. «Այդ ընթացքում մանուկ Սամուելը շարունակում էր մեծանալ և ավելի հաճելի էր դառնում թե՛ Եհովային և թե՛ մարդկանց»։ Այո՛, նա վայելում էր բոլոր նրանց համակրանքը, ում կարծիքն իր մասին իրոք կարևոր էր։ Եհովան շատ թանկ էր գնահատում այս փոքրիկին իր հավատարմության համար։ Անշուշտ, Սամուելը վստահ էր, որ իր Աստվածը վերջ կդնի Սելովում տեղի ունեցող անօրենությանը։ Սակայն նրան գուցե անհանգստացներ այն  հարցը, թե երբ նա կանի դա։ Մի գիշեր պարզ դարձավ այդ հարցի պատասխանը։

19, 20. ա) Ի՞նչ տեղի ունեցավ մի օր խորանում։ բ) Ինչպե՞ս Սամուելն իմացավ, թե ով է իրեն ձայն տալիս, և ինչպե՞ս էր նա վերաբերվում Հեղիին։

¹⁹ Լուսադեմին, երբ խորանում դեռ առկայծում էր ճրագակալի լույսը, լռության մեջ Սամուելը մի ձայն լսեց։ Ինչ-որ մեկը իրեն էր կանչում։ Նա մտածեց, թե կանչողը Հեղին է, որն արդեն ծեր էր և լավ չէր տեսնում։ Սամուելը վեր կացավ ու հավանաբար ոտաբոբիկ «վազեց Հեղիի մոտ»՝ իմանալու, թե նա ինչ է ուզում։ Սամուելը հարգանքով էր վերաբերվում Հեղիին և բարի էր նրա հանդեպ, քանի որ վերջինս Եհովայի կողմից նշանակված քահանայապետն էր՝ չնայած իր գործած մեղքերին (1 Սամ. 3։2–5)։

²⁰ Սամուելն արթնացրեց Հեղիին՝ ասելով. «Այստե՛ղ եմ, կանչե՞լ ես ինձ»։ Բայց Հեղին ասաց. «Չեմ կանչել։ Գնա պառկիր»։ Նույն բանը կրկնվեց մի քանի անգամ։ Հետո Հեղին հասկացավ, որ Եհովան էր Սամուելին կանչում։ Այդ ժամանակներում հազվադեպ էր Աստծու կողմից տեսիլք կամ մարգարեություն տրվում, և պարզ է, թե ինչու։ Սակայն Եհովան դարձյալ սկսեց խոսել մարդկանց հետ, այս անգամ՝ փոքրիկ Սամուելի միջոցով։ Ուստի Հեղին տղային սովորեցրեց, թե ինչ պատասխանի, երբ հաջորդ անգամ լսի այդ ձայնը։ Սամուելը այդպես էլ արեց։ Շատ չանցած՝ նա դարձյալ լսեց այդ ձայնը, որ կանչում էր. «Սամուե՛լ, Սամուե՛լ»։ Տղան պատասխանեց. «Խոսի՛ր, քո ծառան լսում է» (1 Սամ. 3։1, 5–10)։

21. Ինչպե՞ս կարող ենք այսօր լսել Եհովային, և ինչո՞ւ արժե դա անել։

²¹ Վերջապես Սելովում եղավ մեկը, ով արժանի էր լսելու Եհովայի ձայնը։ Այդ փոքրիկ տղան լսեց և հնազանդվեց Աստծուն մինչև կյանքի վերջ։ Իսկ դո՞ւ։ Պետք չէ սպասել, որ մի օր գիշերով Աստված ձայն տա ու խոսի մեզ հետ։ Այսօր նա մեզ հետ խոսում է Աստվածաշնչի միջոցով։ Որքան շատ լսենք Աստծուն և հնազանդվենք նրա ձայնին, այնքան ավելի կզորանա մեր հավատը։ Այդպես զորացավ Սամուելի հավատը։

22, 23. ա) Ինչպե՞ս կատարվեց Սամուելի հայտնած Աստծու դատավճիռը։ բ) Ժամանակի ընթացքում ի՞նչ ճանաչում ձեռք բերեց Սամուելը։

²² Այդ դեպքը Սամուելի կյանքում մեծ նշանակություն ունեցավ։ Նա սկսեց ավելի մոտիկից ճանաչել Եհովային, դարձավ նրա մարգարեն ու խոսնակը։ Սկզբում նա վախենում էր Հեղիին Եհովայի խոսքերը հայտնելուց. քահանայապետի ընտանիքի դեմ ասված մարգարեությունը շուտով իրականանալու էր։ Բայց հետո Սամուելը համարձակությամբ լցվեց ու Եհովայի բոլոր խոսքերը պատմեց Հեղիին։ Նա էլ խոնարհությամբ ընդունեց Աստծու դատավճիռը։ Որոշ ժամանակ անց ամեն ինչ կատարվեց այնպես, ինչպես Եհովան ասել էր։ Երբ Իսրայելը դուրս եկավ փղշտացիների դեմ պատերազմելու, Օֆնին ու Փենեհեսը մեկ օրվա մեջ մարտի դաշտում ընկան։ Հեղին նույնպես այդ օրը մահացավ, երբ  լուր բերին, որ Եհովայի տապանակը թշնամու ձեռքն է ընկել (1 Սամ. 3։10–18; 4։1–18)։

²³ Տարիների ընթացքում մարդիկ Սամուելին ճանաչեցին որպես Աստծու կողմից ընտրված հավատարիմ մարգարեի։ Աստվածաշնչում նրա մասին կարդում ենք. «Եհովան նրա հետ էր, ու նրա ասած խոսքերից ոչ մեկը գետին չընկավ» (կարդա՛ 1 Սամուել 3։19)։

24. Ժամանակի ընթացքում ի՞նչ որոշեցին իսրայելացիները, և ինչո՞ւ էր դա մեծ մեղք։

²⁴ Արդյո՞ք իսրայելացիները հետևեցին Սամուելի առաջնորդությանը ու դարձան հավատարիմ և հոգևորապես հասուն մարդիկ։ Ո՛չ։ Որոշ ժամանակ անց նրանք որոշեցին, որ իրենց ավելին է պետք, քան մի մարգարե, որը կդատեր իրենց։ Նրանք ցանկացան մյուս ազգերի պես թագավոր ունենալ։ Եհովայի խոսքերին հետևելով՝ Սամուելը համաձայնվեց կատարել նրանց ցանկությունը։ Այդ պատճառով նա ժողովրդին կանչեց Գաղգաղա։ Բայց նա պետք է ցույց տար իսրայելացիներին, որ նրանք, այդպիսի պահանջ ներկայացնելով, մեծ մեղք են գործում։ Նրանք ոչ թե մարգարեին էին մերժում, որն ընդամենը մարդ էր, այլ մերժում էին Եհովային՝ իրենց Աստծուն։

25, 26. Ինչպե՞ս Սամուելն օգնեց ժողովրդին հասկանալու, թե որքան լուրջ էր Եհովայի դեմ գործած նրանց մեղքը։

²⁵ Ի՞նչ էր ասելու նա իսրայելացիներին։ Սկզբում տարեց մարգարեն հիշեցրեց մարդկանց իր հավատարիմ կյանքի ընթացքը։ Այնուհետև «Սամուելը Եհովային կանչեց»։ Նա խնդրեց Եհովային, որ որոտ ու անձրև բերի երկրի վրա (1 Սամ. 12։17, 18)։

²⁶ Որոտ ու անձրև՞։ Հնձի ժամանակ՝ չոր եղանակին, անձրև՞ էր տեղալու։ Դա չլսված բան էր։ Ոմանք գուցե չհավատացին իրենց լսածին և ծաղրանքով վերաբերվեցին մարգարեի խոսքին, սակայն դա երկար չտևեց։ Երկինքը հանկարծ ծածկվեց մութ ամպերով։ Արտերում ցորենի հասկերը քամուց սկսեցին հողմակոծ լինել։ Որոտի թնդյունը խլացրեց բոլոր ձայները, և տեղատարափ անձրև սկսվեց։ Ժողովուրդը սաստիկ վախեցավ Եհովայից ու Սամուելից։ Նրանք հասկացան, թե որքան լուրջ էր իրենց մեղքը (1 Սամ. 12։18, 19)։

27. Ինչպե՞ս է Եհովան վերաբերվում այն մարդկանց, ովքեր ընդօրինակում են Սամուելի հավատը։

²⁷ Այո՛, Սամուելի Աստվածը հասավ այդ ապստամբ ժողովրդի սրտին։ Սամուելն իր ողջ կյանքի ընթացքում՝ մանուկ հասակից մինչև ծերություն, հավատաց Աստծուն, և Աստված վարձատրեց նրան։ Եհովան չի փոխվել։ Այսօր էլ նա օգնում է նրանց, ովքեր Սամուելի պես ամուր հավատ ունեն։ Ուստի եկեք ընդօրինակենք այս հավատարիմ մարդուն։