Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Bɔ ni Ooofee Ogbɔ kɛ Miishɛɛ

Bɔ ni Ooofee Ogbɔ kɛ Miishɛɛ

KƐ́ OKAI akɛ wɔsɛɛ lɛ obaagbɔ lɛ, te onuɔ he ohãa tɛŋŋ? Ehãa mɛi komɛi haoɔ, amɛfeɔ yeyeeye, ni amɛsheɔ gbeyei po. Nɔ hewɔ ji akɛ, kɛ́ akɛɛ mɔ ko egbɔ lɛ, bei pii lɛ nɔ ni baa jwɛŋmɔŋ ji, hiɛ ni ekũa, gbɔmɔtso ni bɛ hewalɛ, hiɛ ni kpaa nii anɔ, kɛ hela ni mɔɔ mɔ kpitiokpitio.

Shi anɔkwale sane ji akɛ, esoro bɔ ni mɔ fɛɛ mɔ gbɔɔ ehãa. Mɛi komɛi yɛ ni náaa gbɔmɔtsoŋ kɛ jwɛŋmɔŋ naagba tsɔ yɛ amɛgbɔlɛ beiaŋ. Hiɛ ni atee yɛ tsofafeemɔ mli lɛ hu ehã mɛi komɛi ená tsofai ni baatsa loo ebaaba amɛhelai lɛ ashi. Enɛ hewɔ lɛ, yɛ maji komɛi anɔ lɛ, mɛi awala sɛɛ tsɛɔ ni amɛyɛ gbɔmɔtsoŋ hewalɛ bɔ ni sa.

Shi kɛ́ wɔnáa naagbai yɛ wɔgbɔlɛ beaŋ jio, wɔnáaa naagbai jio lɛ, mɛi babaoo miisumɔ ni amɛgbɔ kɛ miishɛɛ. Te aaafee tɛŋŋ ebalɛ nakai? Ebaanyɛ ebalɛ nakai kɛ́ wɔná jwɛŋmɔ kpakpa yɛ tsakemɔi ni baa wɔgbɔmɔtso lɛ he lɛ he, ni wɔná shwelɛ lɛ akɛ wɔbaanyɛ wɔkpee nakai tsakemɔi lɛ anaa. Bɔ ni afee ni wɔnyɛ wɔfee nakai lɛ, nyɛhãa wɔsusua Biblia mli shishitoo mlai komɛi ahe wɔkwɛa.

LE ONYƐMƆ: ‘Heshibalɔi ni yɔɔ nilee.’ (Abɛi 11:2) Yɛ sane nɛɛ mli lɛ, “heshibalɔi” lɛ baanyɛ akɔ mɛi ni edara yɛ afii amli ni nuɔ shishi akɛ amɛnyɛŋ amɛfee nibii ni amɛfeɔ be ko ni eho lɛ ahe. Charles, ni eye afii 93 ni yɔɔ Brazil lɛ wie akɛ: “Kɛ́ ohi shi otsɛ lɛ, obaagbɔ. Nɔ ko bɛ ni baahã otsɔ oblanyo ekoŋŋ.”

Shi mɔ ni le enyɛmɔ lɛ ehiɛŋ susumɔ ni ejaaa, tamɔ “Mi lɛ migbɔ, ni mihe bɛ sɛɛnamɔ ko dɔŋŋ.” Susumɔ ni tamɔ nɛkɛ lɛ baanyɛ afite mɔ miishɛɛ. Abɛi 24:10 lɛ kɛɔ akɛ: ‘Kɛ́ otɔ biti yɛ haomɔ gbi nɔ lɛ, ohewalɛ nɔ baagbɔ.’ Mɔ ni le enyɛmɔ lɛ kɛ hiɛshikamɔ tsuɔ nii, ni ebɔɔ mɔdɛŋ efeɔ nɔ ni ebaanyɛ yɛ shihilɛ lɛ he.

Corrado, ni eye afii 77 ni yɔɔ Italy lɛ wie akɛ: “Kɛ́ ookudɔ tsɔne kɛmiikwɔ gɔŋ lɛ, oyaa lɛ fiofio koni tsɔne lɛ akagbo.” Anɔkwa, kɛ́ mɔ ko miida yɛ afii amli lɛ, esa akɛ efee tsakemɔi komɛi. Corrado kɛ eŋa efee tsakemɔi yɛ amɛshĩa nitsumɔi amli; amɛto gbɛjianɔ koni nibii ni amɛfeɔ lɛ akahã eetɔ amɛ fe nine yɛ gbi lɛ mli. Marian, ni eye afii 81 ni yɔɔ Brazil lɛ hu hiɛ jwɛŋmɔ ni ja yɛ gbɔlɛ he. Ekɛɛ akɛ: “Mitsuɔ nii bɔ ni mihewalɛ baaŋmɛ mi gbɛ. Kɛ́ miitsu nii lɛ, mijɔɔ mihe yɛ be kɛ beiaŋ. Kɛ́ makane nii loo mabo lala toi lɛ, mitaa shi loo mikãa shi. Mikpɛlɛɔ nɔ akɛ minyɛŋ mafee nibii ni mifeɔ tsutsu lɛ.”

Ŋmɛɛ pɛpɛɛpɛ

ŊMƐƐ PƐPƐƐPƐ: “Nakai nɔŋŋ yei lɛ hu, amɛkɛ atade ni sa kɛ hiɛ ni gboɔ nɔ kɛ jwɛŋmɔ ni sa awula amɛhe.” (1 Timoteo 2:9) “Atade ni sa” ni akɛtsu nii yɛ biɛ lɛ tsɔɔ akɛ esa akɛ aŋmɛ pɛpɛɛpɛ, ni awo nibii ni yɔɔ hiŋmɛi nɔ. Barbara, ni eye afii 74 ni yɔɔ Canada lɛ wie akɛ: “Mibɔɔ mɔdɛŋ akɛ mahã mihe atse ni mafee falefale. Misumɔɔɔ ni mawo atade ni hiɛ egbo kɛ jwɛŋmɔ lɛ akɛ migbɔ; nɔ ko jeee mihe sane.” Fern, ni eye afii 91 ni yɔɔ Brazil lɛ wie akɛ: “Kɛ́ eyɛ mli aahu lɛ miheɔ atade hei koni mihe afee fɛo.” Ni hii ni edara yɛ afii amli hu? Antônio ni eye afii 73 ni yɔɔ Brazil lɛ kɛɛ akɛ: “Mibɔɔ mɔdɛŋ akɛ mahã mihe afee fɛo, ni miwoɔ atade ni he tse be fɛɛ be.” Yɛ nɔ ni kɔɔ gbɔmɔtsoŋ hetsemɔ he lɛ, ekɛɛ akɛ: “Mishɛɔ mitsɛŋ ni mijuɔ mihe daa.”

Nɔ ni tamɔɔɔ nakai lɛ, esa akɛ wɔkwɛ jogbaŋŋ ni wɔkɛ wɔjwɛŋmɔ akama wɔhesaamɔ kɛ wɔpuemɔ nɔ aahu akɛ, wɔkɛ “jwɛŋmɔ ni sa” tsuŋ nii. Bok-im, ni eye afii 69 ni yɔɔ South Korea lɛ hiɛ susumɔ ni ja yɛ atadei ahe. Ekɛɛ akɛ: “Mile jogbaŋŋ akɛ esaaa akɛ miwoɔ atadei komɛi ni miwo be ni miji oblayoo lɛ dɔŋŋ.”

Ná susumɔ ni ja

NÁ SUSUMƆ NI JA: “Nɔnalɔ gbii fɛɛ lɛ, gbii fɔji sɔŋŋ ni; shi mɔ ni tsui enyɔ emli lɛ, daa nɛɛ eeye gbi jurɔ.” (Abɛi 15:15) Be ni odaa yɛ afii amli lɛ, kɛ́ okai nibii ni onyɛɔ ofeɔ tsutsu ko lɛ, ekolɛ ebaahã oná susumɔi gbohii. Naagba bɛ he akɛ obaanu he nakai. Shi miamɔ ohiɛ akɛ, ohãŋ nakai susumɔi gbohii aye onɔ. Kɛ́ ohã ojwɛŋmɔ hi nibii ni eho lɛ anɔ lɛ, ebaahã oye awerɛho, ni ehaŋ onyɛ otsu nibii ni obaanyɛ otsu amrɔ nɛɛ. Joseph, ni eye afii 79 ni yɔɔ Canada lɛ hiɛ susumɔ ni ja, ewie akɛ: “Mibɔɔ mɔdɛŋ mitsuɔ nibii ni manyɛ matsu lɛ, shi migbaaa mihe naa yɛ nibii ni kulɛ mitsuɔ shi amrɔ nɛɛ minyɛɛɛ matsu dɔŋŋ lɛ ahe.”

Nikanemɔ kɛ nikasemɔ hu baanyɛ ahã oná susumɔ ni ja, ni ole nibii pii. No hewɔ lɛ, bɔɔ mɔdɛŋ fɛɛ ni obaanyɛ ni okane nii koni okase nibii hei. Ernesto, ni eye afii 74 ni yɔɔ Philippines lɛ yaa wojiatoohe ni eyakaneɔ woji ni mli ŋɔɔŋɔi. Ewie akɛ: “Minyaa saji ni yɔɔ miishɛɛ ni aŋmala lɛ akanemɔ he lolo.” Lennart, ni eye afii 75 ni yɔɔ Sweden lɛ bɔ mɔdɛŋ ekase wiemɔ hee.

Feemɔ mɛi ejurɔ

FEEMƆ MƐI EJURƆ: “Nyɛhãa, ni mɛi baahã nyɛ.” (Luka 6:38) Hã efee osu akɛ obaaná be ohã mɛi, ni ofee mɛi gbɔ hu. Enɛ baahã otsui anyɔ omli, ni ebaahã oná miishɛɛ. Hosa, ni eye afii 85 ni yɔɔ Brazil lɛ bɔɔ mɔdɛŋ akɛ ebaaye ebua mɛi, eyɛ mli akɛ ebɛ gbɔmɔtsoŋ hewalɛ tsɔ. Ekɛɛ akɛ: “Mitswaa minanemɛi ni bɛ hewalɛ loo amɛnijiaŋ eje wui lɛ, ni miŋmaa amɛ wolo. Bei komɛi lɛ, mikeɔ amɛ nii. Mihoɔ nɔ ko fioo loo mifeɔ daaŋjiemɔ nɔ ko mihãa mɛi ni bɛ hewalɛ lɛ.”

Kɛ́ ohãa mɔ nɔ lɛ, mɛi krokomɛi hu kaseɔ. Jan, ni eye afii 66 ni yɔɔ Sweden lɛ kɛɛ akɛ: “Kɛ́ ojieɔ suɔmɔ kpo otsɔɔ mɛi lɛ, amɛsumɔɔ osane.” Kɛ́ mɔ ko feɔ mɛi ejurɔ lɛ, ehãa mɛi náa miishɛɛ, ni amɛjieɔ hiɛsɔɔ kpo.

JIEMƆ NAANYOBƆƆ SU KPO: “Mɔ ni tseɔ ehe kɛjeɔ mɛi ahe lɛ, lɛ pɛ enɔ mli efoɔ, ni jalɛ sane ko bɛ ni abaawie ni ebaaŋɔ nɔ.” (Abɛi 18:1, Ga Biblia hee) Eyɛ mli akɛ bei komɛi lɛ obaasumɔ ni otse ohe moŋ, shi kaahã efee osu. Innocent, ni eye afii 72 ni yɔɔ Nigeria lɛ sumɔɔ ni ekɛ mɛi abɔ be fɛɛ be. Ewie akɛ: “Mikɛ mɛi ni eye afii srɔtoi bɔɔ, ni enɛ hãa mináa miishɛɛ waa.” Börje, ni eye afii 85 ni yɔɔ Sweden lɛ wie akɛ: “Mibɔɔ mɔdɛŋ akɛ mikɛ oblahii kɛ oblayei baabɔ. Bɔ ni amɛyɔɔ gbɔmɔtsoŋ hewalɛ lɛ hãa minuɔ he tamɔ nɔ ni miyɛ miblahiaŋ lolo.” Fɔ̃ɔ onanemɛi nine ni amɛbasara bo yɛ be kɛ beiaŋ. Han-sik, ni eye afii 72 ni yɔɔ South Korea lɛ wie akɛ: “Mi kɛ miŋa fɔ̃ɔ wɔnanemɛi—onukpai kɛ oblahii kɛ oblayei—nine kɛhã henaabuamɔ loo gbɛkɛ niyeli.”

Jiemɔ naanyobɔɔ su kpo

Mɛi ni le naanyo feemɔ lɛ kɛ mɛi gbaa sane. Shi jeee mɔ kome pɛ gbaa sane, no hewɔ lɛ kɛ́ okɛ mɛi miigba sane lɛ, bo sɔŋŋ kaawie. Fó mɛi krokomɛi anɔ mli. Helena, ni eye afii 71 ni yɔɔ Mozambique lɛ wie akɛ: “Mikɛ mɔ fɛɛ mɔ bɔɔ naanyo, ni mikɛ woo hãa mɛi krokomɛi. Miboɔ amɛ toi koni mana nɔ ni amɛsusuɔ kɛ nɔ ni amɛsumɔɔ.” José, ni eye afii 73 ni yɔɔ Brazil lɛ kɛɛ akɛ: “Mɔ fɛɛ mɔ sumɔɔ ni ekɛ mɛi ni boɔ mɔ toi lɛ abɔ—mɛi ni naa mɔbɔ ni susuɔ mɔ he, mɛi ni kɛ yijiemɔ ni sa hãa, kɛ mɛi ni he yɔɔ miishɛɛ.”

Kɛ́ oojie osusumɔi akpo lɛ, hã ‘ŋoo ahi owiemɔ’ mli. (Kolosebii 4:6) Okɛ hiɛshikamɔ awie, ni okɛ wiemɔi ni woɔ mɔ hewalɛ atsu nii.

JIEMƆ HIƐSƆƆ KPO: “Nyɛfea nyɛhe mɛi ni le shidaa.” (Kolosebii 3:15) Kɛ́ afee nɔ ko ahã bo lɛ, jiemɔ hiɛsɔɔ kpo. Kɛ́ wɔdaa shi yɛ nibii ni afeɔ ahãa wɔ lɛ ahe lɛ, wekukpaa kpakpa hiɔ wɔkɛ mɛi ateŋ. Marie-Paule, ni eye afii 74 ni yɔɔ Canada lɛ wie akɛ: “Nyɛsɛɛ nɛɛ, mi kɛ miwu fã kɛyahi he kroko. Wɔná nanemɛi pii baye amɛbua wɔ. Wɔlé bɔ ni wɔbaada amɛshi wɔhã. Wɔŋmala amɛ woji kɛda amɛ shi, ni kɛjɛ no beiaŋ kɛbaa nɛɛ wɔfɔ̃ɔ amɛteŋ mɛi komɛi nine kɛbaa wɔshĩa lɛ kɛhã niyeli.” Nyɛmimɛi kɛ amɛtsɔne woɔ Jae-won, ni eye afii 76 ni yɔɔ South Korea lɛ kɛyaa Maŋtsɛyeli Asa lɛ nɔ, ni amɛkɛ lɛ baa shĩa, ni enɛ hãa enáa miishɛɛ. Ekɛɛ akɛ: “Mihiɛ sɔɔ yelikɛbuamɔ nɛɛ aahu akɛ, mihãa shika fioo ni akɛhe pɛtro. Bei komɛi lɛ mikeɔ amɛ nii, ni miŋmaa amɛ wolo kɛdaa amɛ shi.”

Nɔ ni fe fɛɛ lɛ, esa akɛ ohiɛ asɔ akɛ oyɛ wala mli. Nilelɔ Maŋtsɛ Solomon kaiɔ wɔ akɛ: “Gbee ni hiɛ kã lɛ ehi fe jata ni egbo.” (Jajelɔ 9:4) Hɛɛ, kɛ́ wɔná jwɛŋmɔ ni ja, ni wɔbɔ mɔdɛŋ akɛ wɔbaatsake wɔhe wɔwo shihilɛ lɛ mli lɛ, wɔbaagbɔ kɛ miishɛɛ.

Jiemɔ hiɛsɔɔ kpo