Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Mɛɛ Sui Nyɔŋmɔ Yɔɔ?

Mɛɛ Sui Nyɔŋmɔ Yɔɔ?

Babaoo ni wɔleɔ mɔ ko sui lɛ, babaoo ni wɔleɔ mɔ lɛ jogbaŋŋ ji no, ni no hãa naanyobɔɔ ni yɔɔ wɔ kɛ lɛ teŋ lɛ mli waa. Nakai nɔŋŋ babaoo ni wɔleɔ Yehowa sui lɛ, babaoo ni wɔleɔ lɛ jogbaŋŋ ji no, ni no hãa naanyobɔɔ ni yɔɔ wɔ kɛ lɛ teŋ lɛ mli waa. Nyɔŋmɔ yɛ sui babaoo ni nɔ bɛ, shi ejwɛ nɛɛ sa kadimɔ waa, nomɛi ji: ehewalɛ, ehiɛshikamɔ, ejalɛsaneyeli, kɛ esuɔmɔ lɛ.

NYƆŊMƆ YƐ HEWALƐ

“Ao, Nuŋtsɔ Ofe Yehowa! Naa! Bo okɛ ohewalɛ kpele lɛ . . . fee ŋwɛi kɛ shikpɔŋ lɛ.”​YEREMIA 32:17.

Anaa Nyɔŋmɔ hewalɛ lɛ yɛ nibii ni ebɔ lɛ amli. Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, kɛ́ hulu miitso waa ni oyadamɔ nɔ lɛ, te onuɔ he tɛŋŋ? Eshãa bo. Anɔkwa, nɔ ni he ni onuɔ lɛ tsɔɔ akɛ, Yehowa kɛ hewalɛ kpele bɔ nibii. Te hulu lɛ naa wa hã tɛŋŋ? Jeŋ shikpalɔi kɛɛ dɔlɛ ni yɔɔ hulu lɛ teŋ tuuntu lɛ naawalɛ aaafee degree Celsius 15,000,000 (degree Fahrenheit 27,000,000). Sɛkɛnsi fɛɛ sɛkɛnsi lɛ, hewalɛ ni jɛɔ hulu lɛ mli lɛ naawalɛ shɛɔ nuklea okplɛmii akpekpei ohai abɔ ni efɛlɛ.

Kɛ́ akɛ hulu lɛ to ŋulamii akpekpe toi akpei abɔ ni yɔɔ lɛ ateŋ babaoo he lɛ, edaaa kwraa. Jeŋ shikpalɔi kɛɛ ŋulamii ni dara waa lɛ ateŋ ekome ni atsɛɔ lɛ UY Scuti lɛ lɛɛmɔ aaafee hulu lɛ lɛɛmɔ toi 1,700. Kɛ́ akɛ UY Scuti lɛ wo he ni hulu lɛ yɔɔ lɛ, ebaahe he ni shikpɔŋ lɛ yɔɔ lɛ, aahu kɛyateke he ni shibɔlemɔ ŋulami ni atsɛɔ lɛ Jupiter lɛ yɔɔ lɛ. Ekolɛ enɛ hãa onuɔ nɔ ni Yeremia wie lɛ shishi jogbaŋŋ akɛ, Yehowa Nyɔŋmɔ kɛ ehewalɛ kpele lɛ fee ŋwɛi kɛ shikpɔŋ lɛ, ni ji je lɛ.

Mɛɛ gbɛ nɔ wɔnáa Nyɔŋmɔ hewalɛ lɛ he sɛɛ? Nyɔŋmɔ adebɔɔ nibii ni wɔnaa tamɔ hulu lɛ kɛ nibii krokomɛi ni yɔɔ shikpɔŋ lɛ nɔ lɛ fɛɛ waa wɔ ni wɔhiɔ wala mli. Agbɛnɛ hu, Nyɔŋmɔ kɛ ehewalɛ lɛ yeɔ ebuaa adesai akɛ aŋkroaŋkroi. Yɛ mɛɛ gbɛ nɔ? Yɛ klɛŋklɛŋ afii 100 lɛ mli lɛ, Nyɔŋmɔ hã Yesu hewalɛ ni ekɛfee nibii ni yɔɔ naakpɛɛ diɛŋtsɛ. Biblia lɛ kɛɔ akɛ: “Shwilafoi miina nii agbɛnɛ, ni obubuafoi miinyiɛ, ni aahã kpitiyelɔi ahe miitse, ni toimulɔi miinu nii, ni aatee gbohii ashi.” (Mateo 11:5) Ni ŋmɛnɛ hu? Biblia lɛ kɛɛ: “Ehãa mɔ ni etɔ lɛ lɛ hewalɛ,” ni ekɛfata he akɛ: “Mɛi ni kɛ amɛhiɛ fɔ̃ɔ Yehowa nɔ lɛ baaná hewalɛ ekoŋŋ.” (Yesaia 40:29, 31) Nyɔŋmɔ baanyɛ ehã wɔ “hewalɛ ni fa kɛteke nɔ” koni wɔnyɛ wɔtsu naagbai ahe nii loo wɔkpee naa. (2 Korintobii 4:7) Ekã shi faŋŋ akɛ, oosumɔ ni okɛ Nyɔŋmɔ ni sumɔɔ wɔ aahu akɛ, ekɛ ehewalɛ kpele lɛ yeɔ ebuaa wɔ lɛ abɔ naanyo.

NYƆŊMƆ HIƐ KÃ SHI

“Ao Yehowa, onitsumɔi lɛ fa diɛŋtsɛ! Hiɛshikamɔ mli ojɛ ofee amɛ fɛɛ.”​LALA 104:24.

Babaoo ni wɔkaseɔ nibii ni Nyɔŋmɔ ebɔ lɛ ahe nii lɛ, babaoo ni wɔnaa kpɛɔ wɔhe yɛ ehiɛshikamɔ lɛ he. Anɔkwa, jeŋ shikpalɔi komɛi yɛ ni kwɛɔ nibii ni Yehowa ebɔ lɛ anɔ, bɔ ni afee ni amɛya amɛhiɛ yɛ nibii ni amɛfee lɛ amli. Enɛ eye ebua amɛ ni amɛfee nibii bibii tamɔ kamerai, kɛ nibii wuji tamɔ kɔɔyɔŋ lɛji.

Adesa hiŋmɛi lɛ ji adebɔɔ nibii ni yɔɔ naakpɛɛ waa lɛ ateŋ eko

Nibii ni Nyɔŋmɔ ebɔ lɛ ateŋ nɔ ni fe fɛɛ ni hãa wɔnaa akɛ ehiɛ kã shi ji adesa gbɔmɔtso lɛ. Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, susumɔ bɔ ni feɔ ni bi daa yɛ emami musuŋ lɛ he okwɛ. Kɛ́ yoo ko ŋɔ hɔ nɔŋŋ lɛ, belɛ nifeemɔ nɛɛ eje shishi. Wala yibii ni jɛɔ nuu mli ni kɛ yoo nɔ yakpeɔ lɛ tsɔɔ wala yibii kome. Saji fɛɛ ni baahã bi lɛ atsɔ gbɔmɔ lɛ yɛ wala yibii kome nɛɛ mli. Nakai wala yibii kome lɛ mli jaraa efeɔ wala yibii babaoo ni je amɛhe. Shi yɛ be ni sa mli lɛ, wala yibii nɛɛ amli jaraa ni amɛtsɔmɔɔ wala yibii srɔtoisrɔtoi ohai abɔ tamɔ lá wala yibii, fã wala yibii, kɛ wu wala yibii. Etsɛɛɛ nɔŋŋ kɛkɛ lɛ gbɔmɔtso lɛ he nɔ fɛɛ nɔ eje kpo, kɛkɛ lɛ amɛbɔi nitsumɔ. Yɛ nyɔji nɛɛhu pɛ mli lɛ, nakai wala yibii kome lɛ daa ebatsɔɔ abifao ni yɔɔ wala yibii akpekpei toi akpei abɔ. Hiɛshikamɔ ni yɔɔ nifeemɔ tamɔ nɛkɛ mli lɛ hãa mɛi babaoo kpɛlɛɔ nɔ ni Biblia ŋmalɔ ko wie lɛ nɔ akɛ: “Mijieɔ oyi ejaakɛ ofee mi yɛ gbɛ ni yɔɔ gbeyei kɛ naakpɛɛ nɔ.”​—Lala 139:14.

Mɛɛ gbɛ nɔ wɔnáa Nyɔŋmɔ hiɛshikamɔ lɛ he sɛɛ? Bɔlɔ lɛ le nɔ ni baahã wɔná miishɛɛ. Akɛni enilee kɛ eniiashishinumɔ lɛ mli kwɔ waa hewɔ lɛ, ebaanyɛ etsɔ e-Wiemɔ, ni ji Biblia lɛ nɔ ewo wɔ ŋaa ni hi. Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, ekɛɔ wɔ akɛ: “Nyɛyaa nɔ . . . nyɛkɛkea nyɛhe tswaa.” (Kolosebii 3:13) Ani ŋaawoo nɛɛ hi? Hɛɛ. Niiamlitaomɔ ehã ana akɛ, kɛ́ mɔ ko kɛ mɛi ahe keɔ amɛ lɛ, enyɛɔ ewɔɔ jogbaŋŋ, ni enáaa BP hu. Agbɛnɛ hu, ebaanyɛ ewa mɔ lɛ ni ekaná jwɛŋmɔŋ naagba, kɛ helai krokomɛi hu. Nyɔŋmɔ tamɔ naanyo ko ni hiɛ kã shi, ni susuɔ mɔ he, ni woɔ mɔ ŋaa kpakpa be fɛɛ be. (2 Timoteo 3:16, 17) Ani osumɔŋ ni oná naanyo ni tamɔ nɛkɛ?

NYƆŊMƆ YEƆ JALƐ SANE

“Yehowa sumɔɔ jalɛ sane.”​LALA 37:28.

Nyɔŋmɔ feɔ nɔ ni ja be fɛɛ be. Anɔkwa, “ebaŋ lɛ kɔkɔɔkɔ akɛ anɔkwa Nyɔŋmɔ lɛ baafee nɔ fɔŋ, aloo akɛ, Ofe lɛ baafee nɔ ni ejaaa!” (Hiob 34:10) Lalatsɛ lɛ tsɔɔ akɛ, Yehowa kojomɔi lɛ ja. Ewie akɛ: “Obaakojo majimaji lɛ yɛ jalɛ naa.” (Lala 67:4) Akɛni “Yehowa lɛ, enaa tsui lɛ mli” hewɔ lɛ, mɔ ko mɔ ko nyɛŋ ekɛ nɔ ko atee lɛ; be fɛɛ be lɛ enaa anɔkwale lɛ ni ekojoɔ yɛ gbɛ ni ja nɔ. (1 Samuel 16:7) Agbɛnɛ hu, Nyɔŋmɔ le jalɛ sane ni ayeee kɛ juu kɛ fɔ̃ ni yaa nɔ yɛ shikpɔŋ lɛ nɔ lɛ fɛɛ, ni ewo shi akɛ etsɛŋ, “mɛi fɔji lɛ, abaafolɔ amɛ kɛbaaje shikpɔŋ lɛ nɔ.”​—Abɛi 2:22.

Shi Nyɔŋmɔ jeee kojolɔ ni yitsoŋ wa ni be fɛɛ be lɛ, eetao egbala mɛi atoi. Kɛ́ esa akɛ ena mɔbɔ lɛ, enaa mɔbɔ. Biblia lɛ kɛɔ akɛ: “Yehowa lɛ, mɔbɔnalɔ kɛ musuŋtsɔlɔ ji lɛ,” ni enaa efɔŋfeelɔi po mɔbɔ kɛ́ amɛtsake amɛtsui lɛɛlɛŋ. Ani jeee jalɛsaneyeli diɛŋtsɛ nɛ?​—Lala 103:8; 2 Petro 3:9.

Mɛɛ gbɛ nɔ wɔnáa Nyɔŋmɔ jalɛsaneyeli lɛ he sɛɛ? Bɔfo Petro kɛɛ akɛ: “Nyɔŋmɔ kwɛɛɛ mɛi ahiɛiaŋ, shi moŋ, yɛ jeŋmaŋ fɛɛ jeŋmaŋ mli lɛ, mɔ ni sheɔ lɛ gbeyei ni efeɔ nɔ ni ja lɛ, lɛ ji mɔ ni enáa ehe miishɛɛ.” (Bɔfoi 10:34, 35) Wɔnáa Nyɔŋmɔ jalɛsaneyeli lɛ he sɛɛ, ejaakɛ ekwɛɛɛ hiɛiaŋ. Ekɔɔɔ he eko wɔhewolonɔ su, maŋ nɔ ni wɔjɛ, skul abɔ ni wɔtee, loo mɛi ni wɔji lɛ, ebaanyɛ ekpɛlɛ wɔ nɔ akɛ ejálɔi.

Nyɔŋmɔ kwɛɛɛ hiɛiaŋ, no hewɔ lɛ ekɔɔɔ he eko wɔhewolonɔ su loo mɛi ni wɔji lɛ, wɔbaanyɛ wɔná enɛ he sɛɛ

Akɛni Nyɔŋmɔ miisumɔ ni wɔna bɔ ni eyeɔ jalɛ sane ehãa, ni wɔná he sɛɛ hu hewɔ lɛ, ehã wɔ henilee. Biblia lɛ tsɔɔ akɛ, henilee ji mla ko ni ‘aŋma yɛ wɔtsuii amli’ ni ‘yeɔ odase’ kɛji nɔ ko ni wɔfee lɛ hi loo ehiii. (Romabii 2:15) Mɛɛ gbɛ nɔ wɔnáa he sɛɛ? Kɛ́ wɔtsɔse wɔhenilee lɛ jogbaŋŋ lɛ, ebaanyɛ ehã wɔtsi wɔhe kɛje nifeemɔi ni baanyɛ aye wɔ awui, loo nifeemɔi ni ehiii ahe. Ni kɛ́ wɔtɔ̃ lɛ, ebaanyɛ etsirɛ wɔ ni wɔtsake wɔtsui, ni wɔjaje wɔgbɛi. Anɔkwa, kɛ́ wɔna bɔ ni Nyɔŋmɔ yeɔ jalɛ sane ehãa lɛ, ebaawa wɔ, ni ebaahã wɔtsi wɔbɛŋkɛ lɛ kpaakpa!

NYƆŊMƆ LƐ, SUƆMƆ JI LƐ

“Nyɔŋmɔ lɛ, suɔmɔ ji lɛ.”​1 YOHANE 4:8.

Nyɔŋmɔ yɛ hewalɛ, ehiɛ kã shi, ni eyeɔ jalɛ sane, shi Biblia lɛ ekɛɛɛ akɛ Nyɔŋmɔ lɛ hewalɛ, hiɛshikamɔ, loo jalɛsaneyeli ji lɛ. Ekɛɔ akɛ suɔmɔ ji lɛ. Mɛni hewɔ? Ejaakɛ abaanyɛ akɛɛ yɛ anɔkwale mli akɛ, Nyɔŋmɔ hewalɛ lɛ hãa enyɛɔ efeɔ nɔ ko, ni ejalɛsaneyeli kɛ ehiɛshikamɔ lɛ kudɔɔ enifeemɔi. Shi nɔ ni kanyaa Yehowa ni efeɔ nɔ ko ji esuɔmɔ lɛ. Nɔ fɛɛ nɔ ni efeɔ lɛ, suɔmɔ ji nɔ ni hãa efeɔ.

Eyɛ mli akɛ nɔ ko nɔ ko he ehiaaa Yehowa moŋ, shi suɔmɔ ni eyɔɔ lɛ tsirɛ lɛ ni ebɔ ŋwɛibɔfoi kɛ adesai, koni amɛná esuɔmɔ lɛ he sɛɛ. Akɛni efooo lɛ pɛ enɔ mli hewɔ lɛ, efee shikpɔŋ lɛ jogbaŋŋ ehã adesai koni amɛhi nɔ akɛ amɛshĩa. Ni eyaa nɔ ejieɔ suɔmɔ kpo etsɔɔ adesai fɛɛ ejaakɛ “ehãa ehulu teɔ shi yɛ mɛi fɔji kɛ mɛi kpakpai fɛɛ anɔ, ni ehãa nugbɔ nɛɔ shwieɔ jalɔi kɛ mɛi ni ejaaa fɛɛ anɔ.”​—Mateo 5:45.

Agbɛnɛ hu, “Yehowa musuŋ tsɔɔ lɛ waa, ni enaa mɔbɔ hu.” (Yakobo 5:11) Ejieɔ suɔmɔ kpo etsɔɔ mɛi ni jɛɔ amɛtsuiŋ amɛfeɔ nibii ni tsɔɔ akɛ amɛmiitao amɛle lɛ ni amɛtsi amɛbɛŋkɛ lɛ lɛ. Nyɔŋmɔ gbalaa ejwɛŋmɔ kɛyaa mɛi nɛɛ anɔ akɛ aŋkroaŋkroi. Anɔkwa, “ekɛ wɔteŋ mɔ fɛɛ mɔ teŋ jekɛɛɛ.”​—Bɔfoi 17:27.

Mɛɛ gbɛ nɔ wɔnáa Nyɔŋmɔ suɔmɔ lɛ he sɛɛ? Kɛ́ hulu lɛ miinyɔ shi lɛ, efeɔ wɔ fɛo waa. Kɛ́ abifao ko miiŋmɔ lɛ, wɔnáa miishɛ. Wɔnyaa suɔmɔ ni yɔɔ wɔ kɛ wɔwekunyo ko ni bɛŋkɛ kpaakpa lɛ teŋ lɛ he. Ekolɛ nibii nɛɛ ahe ehiaaa tsɔ, shi amɛhãa wɔnáa miishɛɛ waa.

Wɔnáa Nyɔŋmɔ suɔmɔ lɛ he sɛɛ yɛ gbɛ kroko nɔ, no ji, sɔlemɔ. Biblia lɛ kɛɔ wɔ akɛ: “Nyɛkayea nyɛtsui yɛ nɔ ko nɔ ko he, shi moŋ yɛ nɔ fɛɛ nɔ mli lɛ, nyɛtsɔa sɔlemɔ, kɛ fai ni akɛ hiɛdɔɔ kpaa, kɛ shidaa nɔ nyɛhãa Nyɔŋmɔ alea nyɛnibimɔi lɛ.” Nyɔŋmɔ tamɔ tsɛ ni yɔɔ suɔmɔ, no hewɔ lɛ eesumɔ ni kɛ́ wɔhao waa lɛ, wɔba eŋɔɔ ni eye ebua wɔ. Kɛkɛ lɛ, Yehowa ni jieɔ suɔmɔ kpo, ni efooo lɛ pɛ enɔ mli lɛ baahã wɔ “Nyɔŋmɔ toiŋjɔlɛ ni fe niiashishinumɔi fɛɛ lɛ.”​—Filipibii 4:6, 7.

Ani Nyɔŋmɔ sui titrii ni ji, ehewalɛ, ehiɛshikamɔ, ejalɛsaneyeli, kɛ esuɔmɔ lɛ ahe ni wɔsusu fioo lɛ ehã ole lɛ jogbaŋŋ fe tsutsu lɛ? Bɔ ni afee ni ole lɛ babaoo lɛ, ofainɛ tsa nikanemɔ lɛ nɔ koni ona nibii ni efee kɛ nibii ni etsɛŋ ebaafee ehã bo.

MƐƐ SUI NYƆŊMƆ YƆƆ? Yehowa yɛ hewalɛ, ehiɛ kã shi, ni eyeɔ jalɛ sane kwraa fe mɔ fɛɛ mɔ. Shi esu ni wɔnyaa he fe fɛɛ ji suɔmɔ