N̄kaiferi emi ekerede Elaine ọdọhọ ete: “Ini n̄kụtde nte nditọ ufọkn̄wed nnyịn ẹnyenede ediwak owo emi ẹsisede se mmọ ẹdọn̄de ke Intanet, mma n̄kere nte, ‘Hau, nditọ emi ẹwọrọ etop ẹkpa!’ Ntịn̄ akpanikọ, ama abiak mi ekpri.”

 Ekpedi etie fi ntre akanam, se iyomde ndineme emi ekeme ndin̄wam fi okûnọ idemfo idiọkesịt emi ekemede ndinam fi esịn ibuot esịn itọn̄ oyom ndiwọrọ etop ke Intanet.

•  Nso mfịna ke ikeme ndisịn idem edieke iyomde ndiwọrọ etop ke Intanet?

•  Ndusụk owo iwọrọke etop nte mmọ ẹsinamde mme owo ẹkere

•  Ndi ndinyene ediwak owo emi ẹsede ẹnyụn̄ ẹmade se ọdọn̄de ke Intanet enen̄ede edi akpan n̄kpọ?

•  Kpeme man udûda n̄kari uwọk inua

 Bible ọdọhọ ke Mme N̄ke 22:1 ke “ọfọn ndimek eti enyịn̄ akan ediwak inyene.” Ntre idiọkke ndiyom ndinyene eti enyịn̄ m̀mê ndiyom mbon en̄wen ẹma fi.

 Edi ndusụk ini, ekeme ndinen̄ede ndọn̄ fi nte mbon en̄wen ẹkpemade fi tutu esịt inemke fi sia mûwọrọke etop. Ndi oro ekeme ndisịn fi ke mfịna? Onya emi edide isua 16 enyịme ke edi ntre onyụn̄ ọdọhọ ete:

 “Mmokụt nte mme owo ẹnamde ata ndisịme n̄kpọ man ẹsụk ẹwọrọ etop. Ke uwụtn̄kpọ, ufọkn̄wed nnyịn edi ufọkenyọn̄, ndien owo ama oto akpa enyọn̄ ọfrọ ediduọ ke isọn̄.”

 Ndusụk owo ẹsifim ndisịme ndisịme n̄kpọ emi mmọ ẹnamde, emi ekemede ndida mmọ ibuot, ẹdọn̄ ke Intanet man mme ubọkn̄ka mmọ ẹkere ke mmọ ẹsat ke isọn̄. Ke uwụtn̄kpọ, ndusụk uyen ẹdọn̄ vidio emi mmọ ẹtade suọp uyetọfọn̄ emi ẹdade kemikal oro ekemede ndibiat owo n̄kpọ ke idem ẹnam! Ikpanaha owo ndomokiet anam utọ n̄kpọ oro.

 Bible ọdọhọ ete: “Ẹkûnam baba n̄kpọ kiet . . . ke n̄kụtidem.”​—Philippi 2:3.

 Kere ise:

•   Ndi enen̄ede afịna fi nte mûwọrọke etop ke Intanet?

•   Ndi emekeme ndinam n̄kpọ emi edinamde fi ọdọn̄ọ m̀mê emi ekemede ndida fi ibuot ke ntak emi oyomde se anamde odụk mme ubọkn̄ka fo enyịn, mmọ ẹnyụn̄ ẹma fi?

 Idịghe kpukpru ini ke mme owo ẹsinam n̄kpọ emi ekemede ndida mmọ ibuot man ẹwọrọ etop. Erica emi edide isua 22 etịn̄ n̄kpọ efen emi mmọ ẹsinamde ete:

 “Mme owo ẹsidọn̄ ediwak ndiye ndise emi mmọ ẹnamde nsio nsio n̄kpọ ye mme akpan ufan mmọ man etie nte ke kpukpru ini mmọ ẹsinyene owo emi mmọ ẹsan̄ade kiet ẹkop inem uwem. Oro esinam mme owo ẹkere ke mmọ ẹnen̄ede ẹwọrọ etop.”

 Cara emi edide isua 15 ọdọhọ ke ndusụk mme owo ẹsidọn̄ n̄kpọ emi edide nsu ke Intanet man mme owo ẹkere ke mmimọ idịghe mfi. Enye ọdọhọ ete:

 “Mmesikụt nte mme owo ẹtiede ke ufọk mmọ ẹsio ndise edi ẹnam ndise oro etie nte mmọ ẹdu ke itie usọrọ.”

 Matthew emi edide isua 22 etịn̄ nte imọ ikanamde mbiet n̄kpọ oro ete:

 “Mma nsio ndise kiet nnyụn̄ n̄wet ke n̄kosio ke Obot Everest, ke ini edide akananam ntọhọ ikpat ke Asia!”

 Bible ọdọhọ ete: ‘Iyom ndinam akpanikọ ke kpukpru n̄kpọ.’​—Mme Hebrew 13:18.

 Kere ise:

•   Ndi emesidọn̄ mme n̄kpọ emi mîdịghe akpanikọ ke Intanet man ọwọrọ etop?

•    Ndi mme ndise emi esidọn̄de ke Intanet ye mme n̄kpọ emi esiwetde do ẹnam ẹnen̄ede ẹdiọn̄ọ utọ owo emi afo edide, se amade, ye se asuade?

 Ediwak mbon emi ẹsiyomde ndiwọrọ etop ke Intanet ẹsinam nsio nsio n̄kpọ man mbon emi ẹdisede ẹdinyụn̄ ẹmade se mmọ ẹdọn̄de do ẹwak nte ntan. Matthew emi iketịn̄de iban̄a ama esinam ukem n̄kpọ oro. Enye ọdọhọ ete:

 “Mma nsibụp mme owo, ‘Owo ifan̄ isise se esidọn̄de ke Intanet?’ m̀mê ‘Nso idi n̄wakn̄kan ibat mme owo emi ẹkemade se afo esịnde ke Intanet?’ Mme owo ẹkpedọn̄ n̄kpọ, mma nsikese edide mmọdiọn̄ọ mmọ m̀mê ndiọn̄ọke. N̄kesinam ntre man ediwak owo ẹtiene ẹse okịm. Ama ọdọn̄ mi ndiwọrọ etop, ndien se ikanamde enen̄ede ọdiọk edi se mme owo ẹkesidọn̄de ke Intanet.”

 Maria emi edide isua 25 ọdọhọ ke ndusụk owo ẹsida ibat mme owo emi ẹsede ẹnyụn̄ ẹmade se mmọ ẹdọn̄de ke Intanet ẹbiere m̀mê mmimọ imedi n̄kpọ. Enye ọdọhọ ete:

 “Edieke eyenan̄wan esịnde ndise esie ke Intanet ndien ediwak owo imaha, enye eyekere ke ọwọrọ imọ ibiet nsịmbo ebọk. Ifọnke owo anam idemesie utọ n̄kpọ oro, edi se ediwak owo ẹsinamde idemmọ edi oro. Mmọ ẹma ẹnam ntre, mmọ ẹdikabade ẹfiomo idemmọ, idịghe owo ofiomo mmọ.”

 Bible ọdọhọ ete: “Ẹyak nnyịn ikûtan̄ idem, ikûmia mbuba ye kiet eken, ikûsịn kiet eken enyịn.”​—Galatia 5:26.

 Kere ise:

•   Ndi afo ndidọn̄ n̄kpọ ke Intanet ndinyụn̄ nse se mbon en̄wen ẹdọn̄de anam fi odomo idem ye mme owo?

•    Nso ibehe fi ikan? Ndi edi ndinyene ediwak owo emi ẹsisede se ọdọn̄de ke Intanet, m̀mê edi ndinyene mme ufan emi okụtde ke enyịn, emi ẹmade fi?