Xeen tiʼ baʼax ku taasik

Xeen tu cuadroil baʼax ku taasik

TSOLNUʼUKOʼOB UTIAʼAL LE FAMILIAʼOBOʼ

Tsikbalnen yéetel a paalal, maʼ a baʼateʼel yéeteloʼob

Tsikbalnen yéetel a paalal, maʼ a baʼateʼel yéeteloʼob

«Le ka tu tsʼáaj 14 jaʼaboʼob tiʼ in hijaeʼ káaj u kʼakʼatnúuktik in tʼaan. Wa kin waʼaliktiʼ ‹koʼoten janal›, letiʼeʼ ku yaʼalik: ‹Ken in wuʼuy wiʼijeneʼ kin janal›. Wa kin kʼáatiktiʼ wa tsʼoʼok u beetik baʼax tin waʼalajtiʼeʼ, letiʼeʼ ku yaʼalik: ‹¡Jay, tsʼoʼok a náaksik in wóol!›. Yaʼab u téeneleʼ ku káajal k-baʼateltʼaan.» (MAKI, JAPÓN) *

Wa yaan a táankelem paalaleʼ yaan u kʼaʼabéettaltech yaʼab paciencia, tumen kex maʼalob taatatsilecheʼ yaan u chiʼibalkúuntkoʼob a pool. * «In hijaeʼ jach ku tʼabken ken in wil maʼ tu yuʼubik in tʼaan», ku yaʼalik Maria, kajaʼan Brasil (14 jaʼaboʼob yaan tiʼ u hija). «Jach kin tsʼíikil yéetel ku joʼopʼol k-paklan aʼalik baʼal t-baatsil.» Carmela, kajaʼan Italiaeʼ, óoliʼ bey xan u yúuchultiʼoʼ. «Mantatsʼ táan in ketlan tʼaan yéetel in hijo —ku yaʼalik—; tu tsʼookeʼ ku kʼalkuba tu cuarto.»

¿Baʼaxten yaan táankelem paalaleʼ bey chéen u kʼáatoʼob baʼateleʼ? ¿Yoʼolal wa u yéet máanoʼoboʼ? Maʼ xaaneʼ beyoʼ. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ le máax yéetel k-bisikbaoʼ jeʼel u beetik u bin utsil wa kʼaas tiʼ toʼoneʼ (Proverbios 13:20; 1 Corintoiloʼob 15:33). Tsʼoʼoleʼ yaʼab tiʼ le náaysaj óolaloʼoboʼ ku beetik u tercotal le paalaloʼoboʼ.

Baʼaleʼ yaan uláakʼ baʼaloʼob ku yúuchul yéetel le paalaloʼoboʼ, wa ka naʼatikeʼ maas maʼ kun talamtal a biskaba tu yéeteloʼob. Koʼox ilik jujunpʼéeliʼ.

KU KʼANTAL U TUUKULOʼOB

Apóstol Pabloeʼ tu tsʼíibtaj: «Tin paalil kaʼacheʼ, kin tʼaan bey paaleʼ, kin tuukul bey paaleʼ yéetel u naʼat paal yaanten; baʼaleʼ beora tsʼoʼok in nojoch máaktalaʼ, tsʼoʼok u xuʼulul in beetik baʼaloʼob jeʼex mejen paalaleʼ» (1 Corintoiloʼob 13:11). Jeʼex tu yaʼalil Pabloeʼ, paal yéetel nojoch máakeʼ maʼ junpʼéeliliʼ bix u tuukuloʼobiʼ. ¿Baʼaxten?

Utiaʼal juntúul paaleʼ baʼal booxeʼ boox, baʼal sakeʼ sak. Baʼaleʼ juntúul nojoch máakeʼ u suukileʼ ku naʼatik tak le baʼaxoʼob maʼ jach chíikaʼan u yilaʼaloʼoboʼ, yéetel ken u chʼaʼtukult wa baʼaxeʼ maas yaʼab baʼax ku chʼaʼik en cuenta. Jeʼex wa nukaʼaj u beet wa baʼaxeʼ táanileʼ ku tuklik bix kun ilbil tumen u maasil. Chéen baʼaleʼ le táankelem paalaloʼoboʼ táan u kankoʼob tuukul beyoʼ.

Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ le táankelem paalaloʼoboʼ unaj u kanik «u máansik u tuukuloʼob», u yantal u naʼatoʼob (Proverbios 1:4). Ku yaʼalik xaneʼ tiʼ tuláakal le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ unaj u meyaj le ‹páajtalil yaantiʼob utiaʼal u tuukuloʼoboʼ› (Romailoʼob 12:1, 2; Hebreoʼob 5:14). Baʼaleʼ yaan horaeʼ yoʼolal le páajtalilaʼ le táankelmoʼoboʼ jeʼel u baʼateltʼaanoʼob ta wéeteleʼ, tak yoʼolal baʼaloʼob maʼ jach nuuktakiʼ. Maʼ xaan xaneʼ jeʼel u yaʼalikoʼob baʼaloʼob eʼesik maʼ jach kʼanchajak u naʼatoʼobeʼ (Proverbios 14:12). Ken úuchuk beyoʼ, ¿bix jeʼel a tsolik u nuʼuk tiʼob tu lugar a baʼateltʼaan tu yéeteloʼobeʼ?

BEET LELAʼ: Kʼaʼajaktecheʼ le táankelem paaloʼ káajal ku beetik u kʼantal u tuukul. Le oʼolaleʼ maʼ xaaneʼ kaʼakaʼteʼ tsʼoʼok u kʼexpajal bix u yilik wa baʼax. Utiaʼal a naʼatik jach baʼax ku tuklikeʼ, yáaxeʼ aʼal kiʼimak a wóol ikil táan u bin u kʼantal u tuukul. Maʼ xaaneʼ beyaʼ: «U jaajileʼ, paal, jach yaan a naʼat, chéen maʼ jach acuerdoen yéetel le baʼax ka waʼalikoʼ». Tsʼoʼoleʼ áant utiaʼal u kaʼa tukult le baʼax táan u yaʼalikoʼ. Jeʼel u páajtal a waʼaliktiʼeʼ: «A tuklikeʼ ¿maʼalob wa le baʼax ka waʼalik kex jeʼel baʼalak ka úuchkeʼ?». Chéen ken a wileʼ tsʼoʼok u chʼaʼtuklik u beetik baʼax maas maʼalob.

Kʼaʼajs lelaʼ: le ken tʼaanakech yéetel a paaleʼ maʼ a tuklik wa tiʼ teech yaan u tsʼook tʼaanil. Kex ka a wil bey maʼ tu yuʼubikecheʼ maʼ xaaneʼ jeʼel u tuklik tu beel le baʼax ta tsikbalteʼexoʼ. Chéen ken a wileʼ táan u tuukul jeʼex ta waʼalajtiʼoʼ, yéetel jeʼel tak u yaʼalikeʼ tu juunal tu chʼaʼtuklaj u beetik beyoʼ.

«Yaan kʼiineʼ kin sakachtʼaan yéetel in hijo yoʼolal jeʼel baʼaxakeʼ, tak chéen ikil in waʼaliktiʼ maʼ u sen xuʼuxupik wa baʼax, wa maʼ u náaksik u yóol u yíitsʼin. Baʼaleʼ yaan horaeʼ kin wilkeʼ chéen u kʼáat ka in waʼaltiʼ kin naʼatik baʼax ku tuklik; u kʼáat ka in waʼaltiʼ: ‹Aan, bey anik túunoʼ› wa ‹bey túun a tuklik techoʼ›. Wa ka in waʼaltiʼ kaʼach junpʼéel baʼal beyaʼ míin yaʼab u téenel maʼ ken k-baʼateltʼaan kaʼachi.» (Kenji, Japón.)

KU CHʼAʼTUKLIKOʼOB BAʼAX KEN U CREERTOʼOB

Kan bix jeʼel a jóoʼsik baʼax yaan tu puksiʼikʼal a táankelem wa a x-lóoʼbayan paalaloʼ

U líiʼsaʼal juntúul táankelem paaleʼ u kʼáat u yaʼal u preparartaʼal utiaʼal le kʼiin ken u pʼat u yotoch utiaʼal u kajtal junpáayiloʼ (Génesis 2:24). Ku kaʼansaʼal xan tiʼ baʼax claseil máak unaj u beetkuba: baʼax modosil unaj u yantaltiʼ, baʼax unaj u creertik yéetel baʼax unaj u beetik. Beyoʼ ken túulchʼintaʼak u beet baʼax kʼaaseʼ maʼ chéen ken u tukult bix kun bin tiʼ wa ku beetkiʼ, baʼaxeʼ yaan u tuklik xan: «¿Baʼax kaʼansaʼabten? ¿Baʼax unaj in beetik yéetel baʼax maʼ? ¿Baʼax jeʼel u beetik juntúul máak líiʼsaʼan jeʼex teneʼ?» (2 Pedro 3:11).

Le Bibliaoʼ ku yaʼaliktoʼon baʼax tu beetaj José, juntúul xiʼipal jach maʼalob kaʼansaʼanil. Juntéenjeakeʼ u yatan Potifareʼ tu sen aʼalajtiʼ ka múul chilak tu yéetel. Baʼaleʼ Joseeʼ tu núukaj: «Bix kun bin in beet baʼal kʼaas, ka u beet in kʼebanchajal tu táan [Dios]» (Génesis 39:9). Kex maʼ tsʼaʼabak kaʼach le ley tiʼ le israelitaʼob tuʼux ku yaʼalik kʼaas le núupkʼebanoʼ, Joseeʼ tu naʼataj baʼax ku tuklik Dios. Tsʼoʼoleʼ úuchik u yaʼalik «bix kun bin in beet[eʼ]» tu yeʼesaj tsʼoʼok u kʼantal u tuukul yéetel tsʼoʼok u káajal u tuukul jeʼex Dioseʼ (Efesoiloʼob 5:1).

Juntúul táankelem paaleʼ táan u kanik xan baʼax claseil máak ken u beetuba. Lelaʼ maʼalob, tumen le baʼaxoʼob ku creertikoʼ le kun áantik utiaʼal maʼ u beetik baʼax kʼaas kex ka taktʼantaʼak tumen u yéet paaliloʼob (Proverbios 1:10-15). Baʼaleʼ yaan kʼiineʼ lelaʼ jeʼel u beetik xan u tsʼáaikuba ta contraeʼ. Wa ka úuchuk beyoʼ, ¿baʼax jeʼel a beetkeʼ?

BEET LELAʼ: Tu lugar a sakachtʼaaneʼ chéen aʼaltiʼ tu kaʼatéen le baʼax tu yáax aʼaloʼ: «Paʼatik in wilik wa tsʼoʼok in naʼatik. Techeʼ táan a waʼalikeʼ...». Tsʼoʼoleʼ beet jujunpʼéel kʼáatchiʼob tiʼ: «¿Baʼaxten ka tuklik beyoʼ?» wa «¿Baʼax beet a chʼaʼtuklik leloʼ?». Jóoʼs baʼax yaan tu puksiʼikʼal. Chaʼa u yaʼalik baʼax ku creertik. Wa maʼ kʼaas baʼax ku yaʼalikeʼ, kex wa maʼ uts ta tʼaaneʼ chaʼe; eʼestiʼ ka chʼaʼik en cuenta baʼax ku yaʼalik.

U kankoʼob baʼax claseil máak ken u beetubaʼobeʼ yaʼab utsiloʼob jeʼel u taasiktiʼobeʼ. Tak le Biblia aʼalikoʼ, le cristianoʼoboʼ ‹maʼ unaj u beetkubaʼob jeʼex mejen paalaleʼ›, tumen juntúul paaleʼ «bey jeʼex junpʼéel barco [...] ku suʼusutaʼal tumen le iikʼoʼ»: láalaj hora táan u kʼexik baʼax ku creertik (Efesoiloʼob 4:14). Le oʼolaleʼ áant le táankelem paal utiaʼal ka u chʼaʼtukult baʼax claseil máak ken u beetubaoʼ.

«Le ka tu yilaj in hijaʼob kin wuʼuyik baʼax ku yaʼalikoʼobeʼ káaj u maas chʼaʼikoʼob en cuenta baʼax kin waʼaliktiʼob, kex yaan horaeʼ yaanal bix u tuukuloʼob. Kin wilik maʼ in obligartikoʼob tuukul jeʼex teneʼ yéetel kin chaʼik u chʼaʼtuklikoʼob baʼax ken u creertoʼob.» (Ivana, República Checa.)

MAʼ A CHAʼIK U SUʼUSUTKECHOʼOB BAʼALEʼ EʼES A WUTSIL TIʼOB

Jeʼex le mejen paalaloʼoboʼ jujuntúul táankelmoʼobeʼ láalaj hora táan u kʼáatkoʼob wa baʼax tiʼ u taataʼob hasta ken u náaksoʼob u yóoloʼob utiaʼal ka tsʼaʼabaktiʼob. Wa bey u yúuchul ta wotochoʼ tukult tubeel baʼax ken a beete. Tumen wa ka chaʼik u beetkoʼob baʼax u kʼáatoʼob chéen utiaʼal maʼ u seguer u náaksikoʼob a wóoleʼ, mantatsʼ bey ken u beetiloʼoboʼ. ¿Bix túun jeʼel u xuʼululeʼ? Beet le baʼax tu yaʼalaj Jesusoʼ: «Ken a waʼaleʼex ‹yaan› a beetkeʼex junpʼéel baʼaleʼ, beeteʼex; wa ka waʼalikeʼex ‹maʼataneʼ› maʼ a beetkeʼex» (Mateo 5:37). Ken u yiloʼob beyoʼ maas maʼ kun baʼateltʼaanoʼob ta wéetel.

Chéen baʼaleʼ chʼaʼ en cuenta xan baʼax ku tuklikoʼob. Eʼes a wutsil tiʼob. Wa le táankelem paal ku yaʼalik unaj u tsʼaʼabal u maasil tiempo tiʼ utiaʼal u suut tu yotocheʼ, chaʼa u tsolik baʼaxten. Wa ka chʼaʼtuklik a kʼexik baʼax a waʼalmajtiʼeʼ maʼ u kʼáat u yaʼal wa chéen táan u suʼusutkechiʼ, baʼaxeʼ táan a beetik baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ: «Tuláakal máak unaj u yojéeltik bukaʼaj utsil a puksiʼikʼaleʼex» (Filiposiloʼob 4:5).

BEET LELAʼ: Muchʼaba yéetel a paalal utiaʼal a tsikbaltikeʼex baʼaxoʼob ku páaʼtaʼal ka u beetoʼoboʼ. Eʼes a kʼáat a wuʼuy baʼax ku tuklikoʼob yéetel yaan a chʼaʼikoʼob en cuenta táanil tiʼ a chʼaʼtuklik wa baʼax. Roberto, juntúul taatatsil kajaʼan Brasileʼ, ku yaʼalik: «Le táankelem paalaloʼoboʼ unaj u yilkoʼobeʼ jeʼel u chaʼabal u beetkoʼob wa baʼax wa maʼ tu bin tu contra le Bibliaoʼ».

U jaajileʼ mix juntúul taatatsil beetik tuláakal baʼal jach tubeel. Bey u yaʼalik le Bibliaoʼ: «Tuláakloʼon k-tʼóochpajal yaʼab u téenel» (Santiago 3:2). Wa yaan kʼiin ka baʼateltʼaan yéetel a paal, yéetel ka wilik tiʼ teech yaan kex junpʼíit u culpaileʼ, kʼáat perdón tiʼ. Wa ka éejemtik yaan tuʼux fallarnajecheʼ yaan a weʼesik kabal óolal; tsʼoʼoleʼ a paalaloʼobeʼ yaan u yilkoʼob bix unaj xan u beetkoʼob.

«Wa sakachtʼaanajoʼoneʼ ken in wuʼuy tsʼoʼok in chan calmareʼ kin kʼáatik tiʼ in hijo ka u perdonarten úuchik in pʼuʼujul. Leloʼ ku yáantaj utiaʼal u xuʼulul u kʼuuxil xan letiʼ, yéetel beyoʼ maas ku yuʼubik baʼax kin waʼalik tiʼ.» (Kenji, Japón.)

^ xóot’ol 3 Kʼexaʼan le kʼaabaʼoboʼ.

^ xóot’ol 4 Kex k-aʼalik «táankelem» teʼ xookaʼ, le tsolnuʼukoʼobaʼ jeʼel u meyaj xan utiaʼal le x-lóoʼbayanoʼoboʼ.

TUKULTE

  • ¿Baʼax beetik in baʼateltʼaan yéetel in paalal?

  • ¿Bix jeʼel u meyajten le tsolnuʼukoʼob utiaʼal in maas naʼatik in paalaleʼ?

  • ¿Baʼax jeʼel in beetik utiaʼal maʼ in baʼateltʼaan yéeteloʼobeʼ?