LE TÁAN u taal u yáakʼabtaloʼ Rebecaeʼ táan u chaʼantik le nukuch witsoʼob yaan tu jáal le bejoʼ. Tumen tsʼoʼok u máan wa jaypʼéel semanaʼob joʼopʼok u viajareʼ tsʼoʼok u suuktal u yuʼubik bix u yúuntikuba le camello u natʼmoʼ. Tsʼoʼok u náachtal u cientosil kilómetros tiʼ Harán, le kaaj tuʼux síijoʼ. Maʼ xaaneʼ mix bikʼin u kaʼa ilik u láakʼtsiloʼob. Yaʼab baʼax wal ku máan tu tuukuleʼ, maases beora taʼaytak u kʼuchlaʼ.

Tsʼoʼok u kʼáatmáanskoʼob u luʼumil Canaán, beoraaʼ táan u kʼáatmáanskoʼob u tikin luʼumil Négueb (Génesis 24:62). Maʼ xaaneʼ Rebecaeʼ tu yilaj tamanoʼobiʼ. U luʼumil Néguebeʼ tikin. Maʼ xaaneʼ maʼ maʼalob utiaʼal u yúuchul paakʼaliʼ, pero maʼalob utiaʼal u tséentaʼal baʼalcheʼob. Le baʼaxoʼob tu yilaj Rebecaoʼ suuk kaʼach u yilaʼal tumen le nojoch máak biskoʼ. Le nojoch máakaʼ jach taak u tsʼáaik u yojéelt u tsʼuulileʼ jeʼel u yóotik tsʼoʼokol u beel Rebeca yéetel Isaakeʼ. Rebecaeʼ táan wal u tuklikeʼ: «¿Bix ta tʼaan kun binten teʼ luʼum maʼ in kʼaj óolaʼ? ¿Bix wal Isaakeʼ?». Letiʼobeʼ mix u kʼaj óolubaʼobiʼ. ¿Baʼax wal ken u tukult Isaak ken u yil Rebecaeʼ? ¿Kux túun Rebeca? ¿Yaan wa ta tʼaan u yutstal tu yich Isaak?

Bejlaʼeʼ le taatatsiloʼoboʼ maʼ suuk u yéeyikoʼob máax yéetel kun tsʼoʼokol u beel u paalaloʼobiʼ, pero yaan tuʼuxeʼ láayliʼ suuk u beetaʼal beyoʼ. Tsʼoʼoleʼ Rebecaeʼ mix u kʼaj óol le lugar tuʼux ku bisaʼaloʼ. Úuchik u yóotik bineʼ tu yeʼesaj muʼukʼaʼan u fe yéetel maʼ saajkiʼ. Toʼon xaneʼ kʼaʼabéettoʼon le kaʼapʼéel jatsʼuts modos utiaʼal k-aktáantik le problemaʼob ku yantaltoʼonoʼ. Le fe anchaj tiʼ Rebecaoʼ tu yáantaj xan u yeʼes uláakʼ jatsʼuts modos maʼ suuk u yilaʼaliʼ.

Tiʼ junpʼéel kʼiin maʼ táan u páaʼtikeʼ kʼexpaj u kuxtal Rebeca. Letiʼeʼ líikʼ tu luʼumil Mesopotamia tu kaajil Harán wa naatsʼ tiʼ. U kajnáaliloʼob Haraneʼ ku adorartikoʼob Sin, le dios-lunaoʼ. Baʼaleʼ u familia Rebecaeʼ ku adorartikoʼob Jéeoba (Génesis 24:50).

Rebecaeʼ táaj kiʼichpan kaʼachi, pero maʼ jeʼex u maasil x-chʼúupalaloʼob chéen esaj kiʼichpanoʼoboʼ. Letiʼeʼ kiʼimak u yóol yéetel maʼatech u beetik baʼax kʼaas. U familia Rebecaeʼ ayikʼal, yaan tak u j-kʼoosoʼob kaʼachi. Kex beyoʼ maʼ consentirtaʼabiʼ mix tratartaʼab bey juntúul princesaeʼ; kaʼansaʼab meyaj. Jeʼex suukaʼanil tiʼ le koʼoleloʼob úuchjeakiloʼ Rebecaeʼ yaan meyajoʼob maʼ chéen chʼaʼabil ku beetkiʼ. Jeʼex ken tardechajkeʼ ku kuchik u pʼuuleʼ ku bin u jóoʼs jaʼ utiaʼal u familia (Génesis 24:11, 15, 16).

Junpʼéel tarde tsʼoʼok u chupik u pʼuuleʼ náatsʼ u yáalkab juntúul nojoch máak tu yiknaleʼ, ka tu yaʼalajtiʼ: «Beet uts, [a] chaʼik in wukʼik junpʼíit u jaʼil a pʼuul». Maʼ nojoch baʼal tu kʼáataj le máakaʼ, baʼaleʼ tu beetaj yéetel tsiikil. Rebecaeʼ tu tsʼáaj cuenta náach tuʼux u taal, le oʼolal tu jáan éemsaj u pʼuuleʼ ka tu tsʼáaj síis jaʼ u yukʼe, baʼaleʼ maʼ chéen junpʼíit tu tsʼáajtiʼiʼ. Rebecaeʼ tu yileʼ le máakaʼ tu taasaj xan diez camelloʼob, tsʼoʼoleʼ minaʼan jaʼ teʼ pila utiaʼal u yukʼoʼoboʼ. Tumen tu tsʼáaj cuenta chéen táan u paktaʼal tumen le máakaʼ, utiaʼal u yeʼesik u yutsileʼ, tu yaʼalajtiʼ: «Nikaʼaj xan in jóoʼs jaʼ utiaʼal a walakʼ camelloʼob, utiaʼal u yukʼikoʼob jeʼel bukaʼaj jaʼ u kʼáatoʼobeʼ» (Génesis 24:17-19).

 Jeʼex k-ilkoʼ Rebecaeʼ maʼ chéen junpʼíit jaʼ tu yaʼalaj u tsʼáaik tiʼ le camelloʼoboʼ. Wa jach ukʼaj juntúul camelloeʼ jeʼel u yukʼik kex 95 litros jaʼeʼ. Wa ukʼaj tu diezil le camelloʼoboʼ jeʼel u xáantal táan u páaytik jaʼ Rebecaeʼ. Le baʼax úuch ka tsʼoʼokoʼ ku yeʼesikeʼ maʼ jach ukʼaj le camelloʼoboʼ. * ¿U yojel wa kaʼach Rebeca leloʼ? Maʼ. Letiʼeʼ chéen taak u yeʼesik u yutsil tiʼ le nojoch máakoʼ, kex ka sen meyajnak. Le nojoch máakoʼ táan kaʼach u jach ilik bix u bin yéetel bix u suut Rebeca yéetel u pʼuul utiaʼal u tsʼáaik jaʼ tiʼ le camelloʼob teʼ pilaoʼ (Génesis 24:20, 21).

Yaʼab baʼax jeʼel k-kanik tiʼ Rebecaeʼ. Teʼ kʼiinoʼobaʼ óoliʼ mix máak ku kaxtik u yutsil u maasil. Le Bibliaoʼ u yaʼalmiliʼeʼ «le máakoʼoboʼ yaan u kaxtikoʼob chéen u yutsiloʼob», maʼ ken u yáantoʼob u maasil (2 Timoteo 3:1-5). Le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ maʼalob ka u beetoʼob jeʼex Rebecaeʼ, tumen letiʼeʼ tu yilaj u yáantik juntúul máak maʼ u kʼaj óoliʼ.

Rebecaeʼ tu yilaj wal táan u jach chaʼantaʼal tumen le nojoch máakoʼ. Le nojoch máakoʼ maʼ yéetel kʼaakʼas tuukul ku chaʼantik Rebecaiʼ, baʼaxeʼ kiʼimak u yóol yéetel jakʼaʼan u yóol yoʼolal baʼax ku beetik. Ka tsʼoʼok u meyaj Rebecaeʼ, le nojoch máakoʼ tu síiaj alhajas tiʼ, tsʼoʼoleʼ tu kʼáatajtiʼ: «Beet uts a waʼalikten máax a taata, wa yaan xan kúuchil tu yotoch, tuʼux k-máansik áakʼab, teen yéetel in wéet xiibiloʼobaʼ». Le ka tu yojéeltaj máax u papá Rebecaeʼ, jach kiʼimakchaj u yóol. Rebecaeʼ tumen jach kiʼimak xan u yóoleʼ tu yaʼalajtiʼ: «T-otocheʼ yaan kúuchil utiaʼal a máansik áakʼab, yaan xan sen yaʼab suʼuk yéetel uláakʼ baʼal u jaantoʼob le camelloʼoboʼ». Le máakaʼ jach maʼalob tu yuʼubil le baʼax aʼalaʼabtiʼoʼ tumen maʼ chéen tu juunal bijaʼaniʼ. Rebecaeʼ bin áalkabil u yaʼal tiʼ u maama baʼax úuchi (Génesis 24:22-28, 32).

Jeʼex k-ilkoʼ Rebecaeʼ kaʼansaʼantiʼ bix unaj u yeʼesik u yutsil tiʼ u yuʼulaboʼob. Lelaʼ junpʼéel jatsʼuts modos k-kanik tiʼ le x-chʼúupalaʼ. Bejlaʼeʼ tsʼoʼok u pʼáatal maʼ suuk u yilaʼal le modosaʼ. Wa yaan k-fe tiʼ Dioseʼ yaan k-eʼesik k-utsil tiʼ u maasil. Jéeobaeʼ ku yeʼesik u yutsil tiʼ tuláakal máak bey u kʼáat ka u beet le máaxoʼob adorartikoʼ. Ken k-eʼes k-utsil, maases tiʼ máaxoʼob maʼ tu páajtal u sutiktoʼon  u jeeleʼ, jach ku kiʼimaktal u yóol Dios (Mateo 5:44-46; 1 Pedro 4:9).

¿Máax le nojoch máak kʼuch yiknal le chʼeʼenoʼ? U palitsil Abrahán, maʼ xaaneʼ Eliezer. * Abrahaneʼ u tío Betuel, u papá Rebeca, le oʼolal maʼalob úuchik u kʼaʼamal tu yotochoʼob. Le máakoʼ kex invitartaʼab jaanleʼ maʼ tu yóotiʼ, pʼis úuchik u yaʼalik baʼax bin u beeteʼ (Génesis 24:31-33). Tumen tsʼoʼok u yilik bix áantaʼabik tumen Dios utiaʼal u béeytal baʼax bin u beeteʼ, chéen tukult bix kiʼimakil u yóol le táan u jáajan tsikbaloʼ.

Máans ta tuukul bix u tsikbaltik Eliezer yéetel bix u jach chʼenxikintaʼal tumen Betuel yéetel Labán. Tu yaʼalajtiʼobeʼ tsʼoʼok u bendecirtaʼal Abrahán tumen Jéeoba tu luʼumil Canaán, yéetel anchaj juntúul u hijoʼob ku kʼaabaʼtik Isaak, le máax kun heredartik tuláakal baʼax yaantiʼoboʼ. Abrahaneʼ tu kʼubéentaj junpʼéel baʼal jach kʼaʼanaʼan tiʼ Eliezer; tu yaʼalajtiʼ: «Xeen ichil u láakʼtsiloʼob in taata, [a] kaxant ichil u koʼoleliloʼob in wéet kʼiʼikʼel juntúul atan utiaʼal Isaak» (Génesis 24:34-38).

Abrahaneʼ tu beetaj u jurartik Eliezer maʼ ken u kaxt u yatan Isaak ichil u koʼoleliloʼob Canaán. ¿Baʼaxten? Tumen le cananeoʼoboʼ maʼatech u adorartikoʼob Jéeoba Dios. Abrahaneʼ u yojel yaan u castigartaʼal tumen Jéeoba le máaxoʼob beetik baʼax kʼaasoʼ, le oʼolal maʼ u kʼáat ka u bisuba Isaak tu yéeteloʼobiʼ. Tsʼoʼoleʼ u yojleʼ u hijoeʼ yaan u meyaj tiʼ Dios utiaʼal u béeykuntik baʼax u tukultmaj (Génesis 15:16; 17:19; 24:2-4).

Eliezereʼ tu yaʼalajtiʼobeʼ táanil tiʼ u kʼuchul yiknal le chʼeʼen yaan naatsʼ Haranoʼ orarnaj tiʼ Jéeoba Dios. Tu kʼáataj tiʼ Jéeoba ka u yéey le x-chʼúupal kun tsʼoʼokol u beel yéetel Isaakoʼ. ¿Bix ken u yojéelt u núukil le baʼax tu kʼáatoʼ? Eliezereʼ tu kʼáataj tiʼ Dioseʼ le x-chʼúupal ken u yéeyoʼ yaan u náatsʼal yiknal le chʼeʼenoʼ, yéetel ken u kʼáat jaʼ tiʼeʼ yaan xan u tsʼáaik jaʼ tiʼ le camelloʼoboʼ (Génesis 24:12-14). ¿Máax túun beet le baʼax tu kʼáataj tiʼ Diosaʼ? Rebeca. ¡Chéen tukult bix wal tu yuʼubiluba Rebeca wa tu yuʼubaj u tsikbaltik Eliezer baʼax tu beeteʼ!

Le baʼax tu tsikbaltaj Eliezeroʼ tu beetaj u péek u yóol Betuel yéetel Labán. Letiʼobeʼ tu yaʼaloʼob: «Tuláakal le baʼalaʼ tiʼ Yuumtsil u taal». Jeʼex u beetaʼal úuchjeakiloʼ, tu chʼaʼtukloʼob jeʼel u tsʼoʼokol u beel Rebeca yéetel Isaakeʼ (Génesis 24:50-54). ¿U kʼáat wa túun u yaʼal maʼ chʼaʼab en cuentail baʼax ku tuklik Rebecaiʼ?

Maʼatech. Jujunpʼéel semanaʼob táanil tiʼ lelaʼ Eliezereʼ tu yaʼalaj tiʼ Abrahán: «¿Kux túun wa le koʼolel maʼ tu yóotik taal tin wéetel[oʼ]?». Abrahaneʼ tu yaʼalajtiʼ: «Ka pʼáatal x-maʼ siʼipilil tiʼ le [promesa] ta beetajtenoʼ» (Génesis 24:39, 41). Lelaʼ ku yeʼesikeʼ chʼaʼab en cuenta baʼax ku tuklik u hija Betuel. Eliezereʼ jach kiʼimakchaj u yóol ka tu yilaj tsʼoʼok u béeychajal baʼax bin u beete, le oʼolal tu kʼáataj wa jeʼel u béeytal u jáan bisik Rebecaeʼ. Chéen baʼaleʼ u láakʼtsiloʼob Rebecaeʼ tu kʼáatoʼob ka pʼáatak tu yiknaloʼob uláakʼ diez kʼiinoʼob, tu yaʼaloʼob: «Koʼox tʼanik le x-chʼúupaloʼ, utiaʼal k-uʼuyik baʼax kun u yaʼale» (Génesis 24:57).

Rebecaeʼ anchaj u chʼaʼtuklik junpʼéel baʼal jach kʼaʼanaʼan. ¿Baʼax ta tʼaan ken u yaʼale? ¿Yaan wa ta tʼaan u kʼáat óoltik tiʼ u papá yéetel tiʼ u sukuʼun utiaʼal maʼ u chaʼabal u bin tiʼ junpʼéel luʼum maʼ u kʼaj óoliʼ? ¿Yaan wa u yilik bey junpʼéel privilegio u táakpajal tiʼ junpʼéel baʼal ku nuʼuktik Jéeobaeʼ? Le baʼax tu núukoʼ ku yeʼesik bix u yuʼubikuba kex maʼ táan u páaʼtik le baʼax úuchoʼ, yéetel kex yaan u kʼexpajal u kuxtal. Letiʼeʼ tu yaʼalaj: ‹Jeʼel in bineʼ› (Génesis 24:58).

¿Máasaʼ jach jatsʼuts u modos Rebeca? Bejlaʼeʼ maʼ yaanal máax yéeyik k-núupiʼ, pero yaʼab baʼax jeʼel k-kanik tiʼ Rebecaeʼ. Letiʼeʼ tu yilaj u beetik baʼax uts tu tʼaan Jéeoba, maʼ chéen baʼax u kʼáatiʼ. Teʼ kʼiinoʼob xanaʼ le Bibliaoʼ ku tsʼáaik maʼalob tsolnuʼukoʼob yoʼolal le tsʼoʼokol beeloʼ. Ku yaʼalik bix jeʼel u yéeyik máak tubeel u núupeʼ yéetel ku yaʼalik xan bix jeʼel u beetkuba máak juntúul maʼalob íichamtsil wa atantsileʼ (2 Corintoiloʼob 6:14, 15; Efesoiloʼob 5:28-33). Koʼoneʼex beetik baʼax uts tu tʼaan Dios jeʼex úuchik u beetik Rebecaeʼ.

Rebecaeʼ bendecirtaʼab tumen Betuel yéetel u láakʼtsiloʼob. Ka tsʼoʼokeʼ Débora, le máax kanáant tu chichnil, bey xan uláakʼ u x-kʼoosoʼobeʼ tu láakʼintoʼob Eliezer yéetel u j-meyajoʼob (Génesis 24:59-61; 35:8). Maʼ xáanchaj ka náachchajoʼob tiʼ u kaajil Haraniʼ. Jach náach tuʼux binoʼob, kex 200 leguas (800 kilómetros) yanil. Óoxpʼéel semana tu bisajtiʼob, tsʼoʼoleʼ maʼ chéen chʼaʼabil wal le viaje tu beetoʼoboʼ. Maʼ xaaneʼ Rebecaeʼ jach u kʼaj óol camello pero míin mix juntéen u natʼe. Le Bibliaoʼ maʼ tu yaʼalik wa suuk u máanoʼob koonol yéetel u camelloʼob, baʼaxeʼ chéen ku yaʼalik ku tséentkoʼob tamanoʼob yéetel uláakʼ baʼalcheʼob (Génesis 29:10). Wa maʼ u yáax natʼ máak juntúul camelloeʼ jeʼel u jach kaʼanaleʼ, kex maʼ náach tuʼux ku biniʼ.

Jeʼel bixakeʼ, Rebecaeʼ mejor tuukulnaj tiʼ bix kun bin tiʼ ken kʼuchuk, bix wal Isaakeʼ yéetel bix u láakʼtsiloʼob. Máans ta tuukul Eliezer kulukbal de áakʼab aktáan tiʼ junpʼéel kʼáakʼ, táan u tsikbaltik tiʼ Rebeca baʼax promesail u beetmaj Jéeoba tiʼ Abrahán, u amigo. Dioseʼ tu yaʼaleʼ ichil u paalal Abrahán kun antal le chʼiʼibal ken u taas utsiloʼob tiʼ tuláakal máakoʼ. Chéen tukult bix u kukulankil u puksiʼikʼal Rebeca ka tu yojéeltaj tiʼ u paalal kun béeytal le baʼax u yaʼalmaj Jéeobaoʼ (Génesis 22:15-18).

Hasta ka kʼuch u kʼiinil u yúuchul le baʼax t-aʼalaj tu káajbal le xookaʼ. Le táan u máanoʼob teʼ Négueb táan u yéeʼsameʼentaloʼ, Rebecaeʼ tu yilaj juntúul máak táan u máan u xíimbalkúunskuba teʼeloʼ. Le máakaʼ Isaak. Chíikaʼan yaan baʼax ku tuklik. Maʼ xaaneʼ Rebecaeʼ mix tu páaʼtaj u xoltal le camello utiaʼal u yéemeloʼ, ka tu kʼáataj tiʼ Eliezer: «¿Máax le máak ku xíimbal [teʼeloʼ], le ku taal way tuʼux yanoʼonaʼ?». Ka núukaʼabtiʼeʼ Isaak, ka tu jáan pixaj u pool yéetel u bóochʼ (Génesis 24:62-65). ¿Baʼaxten? Tumen ku respetartik le máax yéetel kun tsʼoʼokol u beeloʼ. Maʼ xaaneʼ bejlaʼeʼ maʼ bey suuk u yeʼesaʼal respetoiʼ. Baʼaleʼ tuláakal máak, xiiboʼob yéetel koʼoleloʼobeʼ, jeʼel k-kaanbal tiʼ le kabal óolal anchaj tiʼ Rebecaoʼ. ¿Máasaʼ tuláakloʼon unaj k-maas eʼesik kabal óolal?

Isaak, máax yaan kex 40 años tiʼeʼ, láayliʼ yaachajaʼan u yóoleʼ tumen tsʼoʼok tres años kíimik u maama. Chíikaʼan u yilaʼaleʼ Isaakeʼ jach yaan u yaabilaj yéetel jatsʼuts u modos. ¡Kiʼimakchaj wal u yóol ka tu yojéelteʼ le koʼolel kun tsʼoʼokol u beel tu yéeteloʼ x-meeyjil, kabal u yóol yéetel jach maʼalob u kʼamik u yuʼulaboʼob! ¿Bix biniktiʼob ka tsʼoʼok u beeloʼob? Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ «Isaakeʼ tu sen yaabiltaj x-Rebeca» (Génesis 24:67; 26:8).

Tak tiʼ toʼon jeʼel u lúubul utsil Rebeca, kex tsʼoʼok óoliʼ cuatro mil años kuxlakeʼ. Le koʼolelaʼ maʼ saajkiʼ, jach x-meeyjil, kabal u yóol yéetel maʼalob u kʼamik u yuʼulaboʼob. Tuláakloʼon —paalalob, nukuch máakoʼob, xiiboʼob, koʼoleloʼob, kex tsʼokaʼan u beeloʼob wa kex maʼeʼ—, jeʼel u páajtal u yantaltoʼon le fe anchaj tiʼ Rebecaoʼ.