«Maʼ a sen chiʼichnaktaleʼex yoʼolal u kʼiinil sáamal, tumen sáamaleʼ yaan xan u yantal baʼaloʼob jeʼel u beetik a chiʼichnaktaleʼexeʼ» (MATEO 6:34).

Baʼax u kʼáat u yaʼale: Deporsi ku chiʼichnaktal máak. Chéen baʼaleʼ maʼ maʼalob ka a sen tukult baʼaxoʼob ken a aktáant tuláakʼ kʼiiniʼ. Le oʼolaleʼ maʼ a sen chiʼichnaktal yoʼolal baʼaxoʼob maʼ úuchkiʼ.

• Le estrésoʼ jeʼel u beetik u sen chiʼichnaktal wa u sajaktal máakeʼ. Le oʼolaleʼ chʼaʼ en cuenta le baʼaloʼobaʼ. Yáaxeʼ, deporsi yaan a estresar, chéen baʼaleʼ jeʼel u píitmáan a estresar wa ka sen chiʼichnaktal yoʼolal baʼaxoʼob maʼ tu páajtal a wutskíintikeʼ. U kaʼapʼéeleʼ, yaan horaeʼ chéen ku maaskuntik máak le baʼaloʼoboʼ, tsʼoʼoleʼ mix u yojel wa jeʼel u yúuchleʼ.

«Le naʼat ku taal teʼ kaʼanoʼ [...] ku beetik u yantal tiʼ máak junpʼéel utsul puksiʼikʼal» (SANTIAGO 3:17).

Baʼax u kʼáat u yaʼale: Le máax uts u puksiʼikʼaloʼ maʼ tu tuklik wa yaan u beetik tuláakal baʼal jach maʼalob yéetel maʼ tu páaʼtik ka u beet u maasil xan beyoʼ.

• Eʼes kabal óolal, chʼaʼ en cuenta yaan baʼaxoʼob maʼ tu páajtal a beetik bey xan yaan baʼaxoʼob maʼ tu páajtal u beetik u maasil. Wa ka beetik beyoʼ yaan a wuʼuyikaba maʼalobil bey xan u maasil, tsʼoʼoleʼ yaan u bintech utsil. Ilawil xan maʼ a séeb tsʼíikil. Wa k-cheʼej kex yaan kʼiin maʼ maʼalob u bintoʼoneʼ yaan u kiʼimaktal k-óol yéetel yaan k-uʼuyikba maʼalob.

«Juntúul máax yaan u naʼateʼ ku yilik u controlarkuba» (PROVERBIOS 17:27).

Baʼax u kʼáat u yaʼale: Wa maʼ maʼalob k-uʼuyikbaeʼ jeʼel u káajal k-tuklik baʼaloʼob maʼ maʼalobtakeʼ, le oʼolal unaj k-ilik k-controlartikba.

• Tukult baʼax beetik a estresar yéetel baʼax ka beetik kéen úuchuktech beyoʼ. Kéen a wuʼuy tsʼoʼok a estresareʼ, ilawil baʼaxoʼob ka tuklik, bix a wuʼuyikaba yéetel baʼaxoʼob ka beetik. Jeʼel tak u páajtal a tsʼíibtikeʼ. Wa a wojel baʼaxoʼob ka beetik kéen estresarnakecheʼ maas yaan a kanik a controlartaba. Ilawil wa jeʼel a xulik jujunpʼéel baʼaloʼob beetik a estresareʼ. Wa maʼ tu páajtaleʼ, kaxt uláakʼ baʼax jeʼel u yáantkecheʼ. Ilawil máakalmáak le baʼaxoʼob maas kʼaʼabéet a beetkoʼ yéetel bukaʼaj tiempo jeʼel u bisiktecheʼ.

• Cada máakeʼ yaanal baʼax estresartik tumen jejeláas baʼaxoʼob ku aktáantik. ¿Baʼax jeʼel u yáantkech utiaʼal maʼ a jáan estresareʼ? Ilawil a beetik lelaʼ:

  1. Maʼ a jáan tuukul kʼaas yoʼolal u maasil. Wa yaan máax ku jáan tsʼotkuba táanil tiʼ teech le táan a beetik colaoʼ, jeʼel a tsʼíikileʼ tumen ka tuklik chéen táan u beetik u kʼasaʼanil. Chéen baʼaleʼ maʼalob ka a tukult maʼ u yóoliliʼ úuchik u beetkiʼ. Maʼ xaaneʼ yaan baʼax péeks u beet beyoʼ.

  2. Maʼ a jáan tsʼíikil. Wa yaan a xáantal táan a páaʼtik a camión wa a consultareʼ jeʼel u páajtal a xookeʼ wa a beetik uláakʼ baʼaloʼob kʼaʼanaʼantak.

  3. Tuukulnen tiʼ le baʼax estresarkechoʼ. Maʼ xaaneʼ kéen máanak junpʼéel kʼiin wa junpʼéel semanaeʼ yaan a wilkeʼ maʼ jach nojoch baʼal kaʼachiʼ. Yaan baʼaloʼobeʼ chéen kunel u sen tuklik máak.

«Beetaʼak tuláakal baʼal tu nuʼuk yéetel tu tsoolol» (1 CORINTIOS 14:40).

Baʼax u kʼáat u yaʼale: Ilawil a beetik tuláakal baʼal tu tsoolol.

• Sáamsamal ku beetik máak yaʼab baʼaloʼob, chéen baʼaleʼ kʼaʼabéet u yilik u tsʼoʼoksik. Wa ka pʼatik tuláakal baʼal tu tsʼookeʼ yaan a estresar yéetel yaan u niktal a meyaj. Maʼ xaaneʼ maʼalob ka a beet le baʼaloʼobaʼ:

  1. Tsʼíibt baʼaxoʼob unaj a beetik yéetel baʼax hora ken a beete.

  2. Wa maʼ béeychaj a tsʼoʼokbesik wa baʼaxeʼ ilawil baʼax oʼolal.

«Maas maʼalob jun chan súutuk jeʼelel ke yaʼab meyaj, tumen leloʼ bey jeʼex ka u chʼaʼpacht máak le iikʼoʼ» (ECLESIASTÉS 4:6).

Baʼax u kʼáat u yaʼale: Le máaxoʼob jach chʼiikiloʼob meyajoʼ maʼ xaaneʼ jach ku kaʼanaloʼob yéetel minaʼan tiempo tiʼob utiaʼal u yilkoʼob u yutsil u meyajoʼob.

• Maʼ a tuklik wa maas kʼaʼanaʼan a sen meyaj yéetel u yantaltech yaʼab taakʼin. Kex ka yanaktech taakʼineʼ yaan horaeʼ ka estresar yéetel maʼ kiʼimak a wóoliʼ. Jeʼel tak u yúuchultech le baʼax ku yaʼalik Eclesiastés 5:12: «Juntúul ayikʼaleʼ yoʼolal le bukaʼaj baʼaloʼob yaantiʼoʼ maʼ tu páajtal u wenel». Le oʼolaleʼ ilawil u kiʼimaktal a wóol yéetel baʼaxoʼob yaantech.

• Jóoʼs u súutukil utiaʼal a náaysik a wóol. Wa ka beetik le baʼaxoʼob uts ta wichoʼ yaan u yáantkech utiaʼal maʼ a sen estresar. Chéen baʼaleʼ wa ka náaysik a wóol yéetel baʼaloʼob jeʼex a sen chaʼantik televisióneʼ maʼ ken u jach áantech.

• Ilawil maʼ u sen meyajtech a celular wa a tablet. Maʼ a wilik láalaj hora a mensajeʼob mix le redes socialesoʼ. Wa maʼ u yorail bey xan wa maʼ jach kʼaʼabéeteʼ maʼ a beetik baʼaloʼob yaan yil yéetel a meyaj.

‹U beetik ejercicio máakeʼ ku taasik utsil› (1 TIMOTEO 4:8).

Baʼax u kʼáat u yaʼale: U beetik ejercicio máakeʼ ku yáantaj utiaʼal maʼ u sen kʼojaʼantal.

• Beet baʼaloʼob jeʼel u yáantkecheʼ. Le ejerciciooʼ jeʼel u beetik a wuʼuyikaba maʼalobil yéetel maʼ a sen estresareʼ. Jaant baʼaloʼob jeʼel u taasik utsil tiʼ a wíinklileʼ yéetel jaanen tu yorail. Tsʼoʼoleʼ ilawil a jeʼelel tubeel.

• Ilawil maʼ a tsʼuʼutsʼik chamal, a drogarkaba wa a káaltal. Leloʼ jeʼel u beetik a maas estresareʼ, a kʼojaʼantal yéetel u pʼáatal minaʼantech taakʼin.

• Wa ka wuʼuyik maʼ tu páajtal a controlartik a estréseʼ, maas maʼalob ka xiʼikech yiknal doctor. A kʼáatik áantajeʼ maʼ u kʼáat u yaʼal wa mix baʼal a biilaliʼ.

Ilawil «máakalmáak le baʼaloʼob maas kʼaʼanaʼantakoʼ» (FILIPENSES 1:10).

Baʼax u kʼáat u yaʼale: Tukult baʼaxoʼob táan a tsʼáaik táanil ichil a kuxtal.

• Tsʼíibt máakalmáak le yáax baʼaloʼob unaj a beetkoʼ. Beyoʼ yaan a wilik máakalmáak maas kʼaʼanaʼaniʼ, jeʼel a beetik tuláakʼ kʼiineʼ, jeʼel a waʼalik tiʼ wa máax ka u beeteʼ wa jeʼel a luʼsik ta listaeʼ.

• Tu yáamil junpʼéel semanaeʼ tsʼíibt le baʼaxoʼob ka beetkoʼ yéetel bukaʼaj tiempo ku bisiktech. Tsʼoʼoleʼ tukult baʼaxoʼob unaj a beetik utiaʼal u meyajtech maʼalob a tiempo. Wa ka beetik beyoʼ maʼ tan sen estresar.

• Ilawil a jeʼelskaba kex junsúutuk. Beyoʼ yaan a wuʼuyikaba maas maʼalob yéetel maʼ tan jach estresar.

«Le baʼax ku kuup tu puksiʼikʼal máakoʼ ku beetik u yaatal u yóol, pero junpʼéel jatsʼuts tʼaaneʼ ku beetik u kiʼimaktal u yóol» (PROVERBIOS 12:25).

Baʼax u kʼáat u yaʼale: Le jatsʼuts tʼaanoʼob ku yaʼaliktech u maasiloʼ jeʼel u líiʼsik a wóoleʼ.

• Aʼal tiʼ juntúul a amigo bix a wuʼuyikaba. Maʼ xaaneʼ jeʼel u yáantkech a kʼex a tuukuleʼ wa a kaxtik bix jeʼel a wutskíintik le baʼax táan a aktáantikoʼ. Tak chéen a tsikbal tu yéeteleʼ jeʼel u beetik u sáaltal a kuucheʼ.

• Kʼáat ka áantaʼakech. ¿Yaan wa máax jeʼel u yáantkech yéetel wa baʼax kʼaʼabéettecheʼ?

• Wa juntúul a wéet meyaj ku beetik a estresareʼ ilawil a tʼaan tu yéetel. Maʼ xaaneʼ jeʼel u páajtal a kʼáatiktiʼ baʼaxten bey u tratarkechoʼ, baʼaleʼ kéen a beeteʼ kanáant bix ken a waʼaltiʼ yéetel eʼes jatsʼuts modos (Proverbios 17:27). Wa maʼ tu beetik u cuentaileʼ, ilawil maʼ a jach biskaba tu yéetel.

«Kiʼimak u yóol le máaxoʼob ku tsʼáaikoʼob cuenta kʼaʼabéet u nuʼuktaʼaloʼob tumen Diosoʼ» (MATEO 5:3).

Baʼax u kʼáat u yaʼale: Wíinikeʼ maʼ chéen kʼaʼabéet janal tiʼiʼ, nookʼ yéetel junpʼéel tuʼux u kajtaliʼ, baʼaxeʼ kʼaʼabéet xan u náatsʼal tiʼ Dios. Utiaʼal u kiʼimaktal k-óoleʼ unaj k-ilik u kʼaʼabéetil k-chaʼik k-nuʼuktaʼal tumen Dios.

• A orareʼ jach jeʼel u yáantkecheʼ. Dioseʼ u kʼáat ka a tsikbalttiʼ baʼaxoʼob chiʼichnakkúuntikech tumen u kʼáat u yáantech (1 Pedro 5:7). A orar yéetel a tuukul tiʼ baʼaloʼob maʼalobtakeʼ jeʼel u taasiktech kiʼimak óolaleʼ (Filipenses 4:6, 7).

• Xok baʼaloʼob jeʼel u yáantkech náatsʼal tiʼ Dioseʼ. Le tekstoʼob ku yaʼalaʼal teʼ revistaaʼ tiaʼan teʼ Bibliaoʼ yéetel tsʼíibtaʼaboʼob utiaʼal u yáantkoʼon náatsʼal tiʼ Dios. Le baʼaxoʼob ku yaʼalik le Bibliaoʼ ku yáantkoʼon xan utiaʼal u yantaltoʼon naʼat bey xan utiaʼal k-tuklik maʼalob baʼax ken k-beete (Proverbios 3:21). ¿Baʼaxten maʼ ta chʼaʼtuklik a xokik le Bibliaoʼ? Maʼ xaaneʼ jeʼel u páajtal a káajal yéetel u libroil Proverbioseʼ.