Yiya kwinkcazelo

Yiya kwiziqulatho

Kwelinye icala leli litye libhalwe ngoonobumba abatsobhileyo kukho igama elithi “Tattannu”

Obunye Ubungqina

Obunye Ubungqina

Ngaba bukho ubungqina babembi bezinto zakudala obuxhasa into ethethwa yiBhayibhile? Ngo-2014 inqaku elikwimagazini ethi Biblical Archaeology Review lalinalo mbuzo: “Bangaphi abantu ekuthethwa ngabo kwiZibhalo ZesiHebhere abafunyaniswa ngabembi bezinto zakudala?” Impendulo yayisithi: “Bamalunga ne-50!” Umntu elingazange livele igama lakhe kwelo nqaku nguTatenayi. Wayengubani? Makhe sibone ukuba ithini iBhayibhile ngaye.

IYerusalem yayikhe yaphantsi koBukhosi obukhulu bamaPersi. Le dolophu yayikummandla amaPersi awayewubiza ngokuba kuNgaphaya KoMlambo, oko kukuthi, kwintshona yomEfrate. Emva kokuba oyise iBhabhiloni, amaPersi awakhulula amaYuda awayethinjiwe aza awayalela ukuba aphinde ayakhe itempile kaYehova eYerusalem. (Ezra 1:1-4) Iintshaba zamaYuda zange ziyithande loo nto, zaza zawatyhola ngelithi avukela amaPersi. (Ezra 4:4-16) Ngexesha lokulawula kukaDariyo I (ngo-522-486 B.C.E.), uTatenayi owayenegunya ePersi waphanda ngale nto. Xa ithetha ngaye iBhayibhile ithi ‘yirhuluneli ngaphaya koMlambo.’—Ezra 5:3-7.

Eli gama lalikumatye amaninzi anoonobumba abatsobhileyo ekucingelwa ukuba yayingoovimba bentsapho kaTatenayi. Ilitye elibonisa ukuba elinye ilungu lale ntsapho kuyathethwa ngalo eBhayibhileni lalinombhalo wesiqinisekiso esenziwa ngonyaka we-20 wokulawula kukaDariyo I, ngo-502 B.C.E. Libonisa ngomntu owayelingqina kweso siqinisekiso ukuba wayesisicaka “sikaTattannu, umlawuli Ngaphaya KoMlambo,” lo nguTatenayi, ekuthethwa ngaye kwincwadi yeBhayibhile kaEzra.

Kuthiwani ngale ndoda? Ngo-535 B.C.E., uKoreshi Omkhulu wahlulahlula iPersi yangamaphondo, elinye lawo kwakusithiwa yiBhabhiloni NaNgaphaya KoMlambo. Eli phondo lahlulwa kabini, elinye icala lalibizwa ngokuba kuNgaphaya KoMlambo. Lalidibanisa iCoele-Syria, iFenike, iSamariya nelakwaYuda ibe kusenokwenzeka ukuba lalilawulwa eDamasko. UTatenayi wayephethe kulo mmandla ukususela malunga no-520 ukuya ku-502 B.C.E.

Xa wayevela kuphanda eYerusalem ngezityholo zeentshaba zamaYuda, uTatenayi waxelela uDariyo ukuba amaYuda athi afumene igunya lokuphinda ayakhe itempile kaYehova kuKoreshi. Nezinto ezaphandwa koovimba basebukhosini zaziyixhasa loo nto. (Ezra 5:6, 7, 11-13; 6:1-3) Ngoko kwathiwa uTatenayi makarhoxe, waza warhoxa.—Ezra 6:6, 7, 13.

Akukho nto ingako ithethwayo embalini ‘ngoTatenayi irhuluneli engaphaya koMlambo.’ Kodwa sekunjalo, uqaphele ukuba iZibhalo ziyathetha ngaye kwaye zisebenzisa igama lakhe elichanileyo? Obu bobunye ubungqina obubonisa ukuba abembi bezinto zakudala bayakuxhasa ukuchana kwembali eseBhayibhileni.