Ko ʼAfea Ka Pule Ai Te Puleʼaga ʼo Te ʼAtua Ki Te Kele?
Neʼe fia iloʼi e ʼihi tisipulo ʼa Sesu pe ko ʼafea ka fakatuʼu ai te Puleʼaga ʼo te ʼAtua. Neʼe tali age e Sesu ʼe mole natou iloʼi anai pe ko ʼafea ka pule anai te Puleʼaga ʼaia ki te kele. (Gaue 1:6, 7) Kae ʼi muʼa atu, neʼe ina ui ka sisio ʼana tisipulo ki he ʼu aluʼaga ʼe hoko ʼi he moʼi temi pe ʼe tahi, ʼe natou iloʼi ai “kua ovi mai te Puleʼaga ʼo te ʼAtua.” ʼEi, kua ovi mai te temi ʼae ka pule ai te Puleʼaga ʼaia ki te malamanei. —Luka 21:31.
KOTEA TE ʼU ALUʼAGA ʼAE NEʼE FAKAHA E SESU?
Neʼe ui fenei e Sesu: “ ʼE fakafeagai anai he fenua ki he tahi age fenua, pea mo he puleʼaga hau ki he tahi age puleʼaga hau. ʼE hoko anai ni mafuike lalahi, pea ʼe ʼi ai anai ni hoge pea mo ni mahaki mai he potu ki he tahi age potu.” (Luka 21:10, 11) Ko te ʼu aluʼaga ʼaia ʼe ko he fakailoga pea ʼe feala ai ke tou mahino “kua ovi mai te Puleʼaga ʼo te ʼAtua.” ʼE hoko koa te ʼu aluʼaga ʼaia ʼi he temi pe ʼe tahi pea ʼi te malamanei katoa? Tou vakaʼi he ʼu fakamoʼoni.
1. TE ʼU TAU
ʼI te taʼu 1914, neʼe hoko ai he tau neʼe heʼeki hoko ki muʼa atu. Neʼe ui e he ʼu tagata faihisitolia ko te taʼu 1914 ko te taʼu ʼaia neʼe fetogi ai te maʼuli ʼo te tagata he neʼe heʼeki hoko he tau fakamalamanei feia neʼe lahi ai te maumau. Neʼe ʼi ai ni fana, mo he ʼu foʼi pulu, mo he ʼu kasa kona, mo he ʼu tanike pea mo ʼihi atu mahafu tau. Neʼe heʼeki lahi feia te fakaʼaogaʼi ʼo ni mahafu tau. Pea neʼe hoko ai te lua tau fakamalamanei, ʼae neʼe hoki fakaʼaogaʼi ai te ʼu mahafu fakanukeleʼea. Talu mai te taʼu 1914, ʼe hoko tuʼumaʼu te ʼu tau ʼi te malamanei katoa pea neʼe mamate ai te toko lauʼi miliona hahaʼi.
2. TE ʼU MAFUIKE
ʼE ui ʼi te tohi Britannica Academic: ʼI te taʼu fuli, ʼe lau ko teitei mafuike ʼe 100 ʼe hoko ai ni “maumau lahi.” ʼE fakaha ʼi te ʼu sivi neʼe fai ʼi Amelika talu mai te taʼu 1900, “ ʼe fakafuafua ko mafuike ʼe 16 ʼe to anai ʼi te taʼu fuli.” ʼI te manatu ʼa ʼihi, ʼe hage kua hoko putuputu te ʼu mafuike ʼuhi ko te ʼu meʼa gaue lelei neʼe faʼu e te tagata moʼo sivi te ʼu mafuike. Logo la te faʼahi ʼaia, kae kua ʼaʼasili pe te mamahi mo te mamate ʼa te hahaʼi ʼuhi ko te ʼu mafuike lalahi.
3. TE HOGE
ʼE lahi te ʼu potu fenua ʼo te malamanei ʼe hoge meʼa kai ʼuhi ko te ʼu tau, mo te aga fakakaka, mo te ʼu fihifihia fakapaʼaga, mo te masiva pea mo te ʼu tuʼutamaki fakanatula. Neʼe fai he sivi ʼi te taʼu 2018 ʼo ʼuhiga mo te tokoni ki te tufa ʼo te meʼa kai ʼi te malamanei. Neʼe fakaha ai “ko te toko 821 miliona hahaʼi ʼi te malamanei ʼe mole natou kakai ʼo makokona, pea ko te toko 124 miliona hahaʼi ia natou ʼaia ʼe natou pakupaku.” ʼI te taʼu fuli, ko teitei toko 3,1 miliona fanau ʼe mamate ʼuhi ko te pakupaku. ʼI te taʼu 2011, neʼe ko te toko 45 ki te teau ʼo te ʼu fanau, neʼe mamate ʼuhi pe ko te pakupaku.
4. TE ʼU MAHAKI
Neʼe ui ʼi he tohi ʼo te Kautahi Fakamalamanei ʼo Te Maʼuli Malolo: “Kua lahi te ʼu mahaki kua maʼu ʼi totatou temi. Kua toe ha te ʼu mahaki ʼo te temi muʼa, ohage la ko te choléra, te peste pea mo te fièvre jaune, ʼo toe kau ai mo he ʼu mahaki foʼou ohage ko te syndrome respiratoire aigu sévère, mo te grippe pandémique, mo te syndrome respiratoire du Moyen-Orient, mo te Ebola pea mo te Zika.” Neʼe fakamuli ki te taʼi mahaki ko te COVID-19. Logo la te ʼu fekumi ʼe fai e te sienesia pea mo te ʼu toketa, kae ʼe mole natou lava maʼu he faitoʼo ki te ʼu mahaki fuli ʼaia.
5. TE FAIFAKAMAFOLA ʼI TE MALAMANEI
Neʼe toe fakakikite e Sesu te tahi aluʼaga ka hoko anai. Neʼe ina ui fenei: “Ko te logo lelei ʼaeni ʼo te Puleʼaga ʼe fakamafola anai ʼi te kele katoa ko he fakamoʼoni ki te ʼatu puleʼaga, pea hoki hoko mai anai ia te fakaʼosi.” (Mateo 24:14) Logo la kua lahi te ʼu faigataʼaʼia ʼe tau mo te malamanei, kae ʼe tala e te toko valu miliona hahaʼi mai te ʼu fenua fuli te logo lelei ʼo te Puleʼaga ʼo te ʼAtua. Pea ko te logo lelei ʼaia ʼe tala ia fenua mo telituale ʼe 240 pea ia lea ʼe 1 000 tupu. ʼE ko he aluʼaga fakaofoofo ia.
KOTEA KUA TOU MAHINO KI AI?
ʼE lolotoga hoko ʼi totatou temi te ʼu aluʼaga ʼae neʼe fakakikite e Sesu. He koʼe ʼe tonu ke tou tokagaʼi? He neʼe ui fenei e Sesu: “Ka kotou sisio ki te hoko ʼo te ʼu meʼa ʼaia, ke kotou iloʼi kua ovi mai te Puleʼaga ʼo te ʼAtua.”—Luka 21:31.
Neʼe fakatuʼu e te ʼAtua tona puleʼaga ʼi selo, ʼi te taʼu 1914. a Pea ʼe feala ke tou mahino ki te faʼahi ʼaia ʼaki pe te fakailoga ʼae neʼe fakaha e Sesu mo te fakahoahoa ʼo te ʼu lea fakapolofeta ʼi te Tohi-Tapu. Neʼe ko te taʼu ʼaia neʼe ina fakanofo hau ai tona ʼAlo, ia Sesu Kilisito. (Pesalemo 2:2, 4, 6-9) Kua vave pule te Puleʼaga ʼo te ʼAtua ki te kele. Pea ʼe ina pulihi anai te ʼu puleʼaga fuli pea mo fakaliliu te kele ko he palatiso ke maʼuli ai te tagata ʼo heʼe gata.
Kua vave hoko pe te ʼu palalau ʼaeni ʼo te faikole ʼae neʼe akoʼi mai e Sesu: “Ke hoko mai tou Puleʼaga. Ke fai tou finegalo ʼi te kele ohage ko selo.” (Mateo 6:10) Kae kotea te ʼu gaue ʼae neʼe fai e te Puleʼaga talu mai te taʼu 1914? ʼE feafeaʼi anai totatou ka haʼu moka pule te Puleʼaga ʼaia ki te kele katoa?
a Kapau ʼe ke fia maʼu he tahi ʼu manatu ʼo ʼuhiga mo te taʼu 1914, vakaʼi te kapite 32 ʼo te tohi Ke Ke Fiafia ʼo Heʼe Gata ʼae neʼe ta e te Kau Fakamoʼoni ʼa Sehova.