Ri Guda Mini Kha Vhafumakadzi Vho Ambiwaho Bivhilini?

TAMBANI

Bivhili I A Fhindula

Bivhili i ri vhudza nga ha vhafumakadzi vhanzhi vhane ra nga guda zwinzhi khavho. (Vharoma 15:4; 2 Timotheo 3:16, 17) Heyi thero i ḓo haseledza nga vhaṅwe vha vhenevho vhafumakadzi vho ambiwaho Bivhilini. Vhunzhi havho vho ri vhetshela tsumbo yavhuḓi ine ra nga i edzisa. Vhaṅwe vhavho a vho ngo vha tsumbo yavhuḓi.—1 Vhakorinta 10:11; Vhahevheru 6:12.

Abigaili

Abigaili o vha e nnyi? O vha e mufumakadzi wa Nabali, onoyu munna o vha o pfuma fhedzi e na vhuhali. Fhedzi Abigaili o vha o ṱalifha, a tshi ḓiṱukufhadza, o naka nahone a tshi takadza Yehova nga nṱhani ha zwine a vha zwone.—1 Samuele 25:3.

O ita mini? Abigaili o ita zwithu nga vhuṱali u itela u iledza khombo. Ene na Nabali vho vha vha tshi khou dzula fhethu he Davida we a vha a tshi khou ḓo vha khosi ya Isiraele a vha o shavhela hone u itela u dzumbama. Musi Davida na vhanna vhe a vha e navho vha tshee henefho, vho tsireledza nngu dza Nabali uri dzi si tswiwe. Fhedzi Davida a tshi rumela vhathu uri vha ye kha Nabali vha mu humbele zwiḽiwa, Nabali o hana. Zwenezwo zwo sinyusa Davida vhukuma. Ene na vhanna vhe a vha e navho vho bva vha tshi ya u vhulaya Nabali na vhanna vhoṱhe vha muṱani wawe.—1 Samuele 25:10-12, 22.

Abigaili o mbo ḓi dzhia vhukando nga u ṱavhanya musi a tshi tou pfa zwe munna wawe a ita. O ṋea vhashumeli zwiḽiwa zwine zwa tea u iselwa Davida na vhanna vhe a vha e navho, a tevhela vhashumeli vhawe a tshi ya u humbela uri Davida a vha farele. (1 Samuele 25:14-19, 24-31) Musi Davida a tshi vhona tshifhiwa tshawe, nḓila ine a ḓiṱukufhadza ngayo na u pfa nyeletshedzo yawe, o zwi ṱhogomela uri o vha a tshi khou shumiswa nga Mudzimu. Ho vha hu u itela u mu thivhela uri a si vhulaye Nabali na vhanna vha muṱani wawe. (1 Samuele 25:32, 33) Nga murahunyana ha zwenezwo, Nabali o lovha nahone Abigaili a mbo ḓi vha mufumakadzi wa Davida.—1 Samuele 25:37-41.

Ri guda mini kha Abigaili? Abigaili o vha a sa ḓidzhieli nṱha naho o vha o naka nahone o pfuma. O vha o ḓiimisela u humbela pfarelo naho a songo khakha. Zwenezwi o vha a tshi khou zwi itela uri hu vhe na mulalo. Musi ho vhifha vhukuma, o sumbedza u vha na tshivhindi nahone a lugisa honoho vhuimo nga mulalo na nga vhuṱali.

▸ U itela u wana mafhungo o engedzeaho nga ha Abigaili, vhalani thero ine ya ri: “O Ita Zwithu Nga Vhuṱali.”

Debora

Debora o vha e nnyi? O vha e muporofita wa Yehova ane a vha Mudzimu wa Vhaisiraele. Mudzimu o vha a tshi vhudza vhathu vhawe zwine a ṱoḓa vha tshi zwi ita a tshi shumisa ene. Mudzimu o vha a tshi mu shumisa na kha u tandulula thaidzo dzine Vhaisiraele vha vha nadzo.—Vhahaṱuli 4:4, 5.

O ita mini? Debora o tikedza vhashumeli vha Mudzimu nga tshivhindi. A tshi khou tevhedza vhulivhisi ha Mudzimu, o vhudza Baraka uri a range phanḓa mmbi ya Vhaisiraele uri i ye u lwa na Vhakanana vhe vha vha vha tshi khou vha tsikeledza. (Vhahaṱuli 4:6, 7) Musi Baraka a tshi humbela Debora uri a ṱuwe nae, ho ngo tshuwa a hana. Debora o ṱuwa nae.—Vhahaṱuli 4:8, 9.

Musi Mudzimu o no ita uri Vhaisiraele vha kunde, Debora o shela mulenzhe kha u ṅwala luimbo lwe ene na Baraka vha lu imba musi vha tshi khou humbula zwe zwa itea. Kha lwonolo luimbo o amba nga ha Yaele ane a vha mufumakadzi a re na tshivhindi.—Vhahaṱuli ndima 5.

Ri guda mini kha Debora? Debora o vha a tshi ḓidzima zwiṅwe zwithu nahone e na tshivhindi. O ṱuṱuwedza vhaṅwe uri vha ite zwo lugaho phanḓa ha Mudzimu. Musi vha tshi zwi ita, o vha a tshi vha khoḓa kha zwe vha zwi ita.

▸ U itela u wana mafhungo o engedzeaho nga ha Debora, vhalani thero ine ya ri: ‘Ndo Vha Mme Wa Isiraele.’

Delila

Delila o vha e nnyi? O vha e mufumakadzi we a vha tshi khou funana na Simisoni ane vha muhaṱuli wa Vhaisiraele.—Vhahaṱuli 16:4, 5.

O ita mini? O tenda u rengiwa nga vhaḓinḓa vha Vhafilisita uri a fheṱe Simisoni, we a vha a tshi khou shumiswa nga Mudzimu u itela u tshidza Vhaisiraele kha Vhafilisita. Samusi Simisoni o vha e na maanda e a ṋewa nga lwa vhuṱolo, Vhafilisita vho vha vha tshi balelwa u mu kunda. (Vhahaṱuli 13:5) Vhenevho vhaḓinḓa vho humbela Delila uri a vha thuse.

Vhafilisita vho renga Delila uri a vha vhudzisele kha Simisoni uri u wana ngafhi maanḓa awe. Delila o dzhia tshelede yavho, nga murahu ha u lingedza lwo vhalaho, o fheleledza o ḓivha tshiphiri tsha Simisoni. (Vhahaṱuli 16:15-17) A vhudza Vhafilisita tshiphiri tsha Simisoni, vha mu fara.—Vhahaṱuli 16:18-21.

Ri guda mini kha Delila? Delila ndi tsumbo i si yavhuḓi. O fhura mushumeli wa Yehova Mudzimu ngauri o vha a tshi funesa tshelede.

Esitere

Esitere o vha e nnyi? O vha e Muyuda we a nangiwa nga Khosi Ahasiverosi wa Peresia uri a vhe mufumakadzi wawe.

O ita mini? Mufumakadzi Esitere o shumisa maanḓa ane a vha nao uri vhathu vhahawe vha si fheliswe. O wanulusa uri Vhayuda vhoṱhe vha dzulaho hune ha vhuswa nga Muvhuso wa Peresia vho vha vho vhetshelwa ḓuvha ḽine vha ḓo vhulawa ngaḽo. Enea maano o lukiwa nga Hamani we a vha e muḓinḓa muhulwane. (Esitere 3:13-15; 4:1, 5) Esitere a tshi thuswa nga khaladzi awe Maradokai, o vhea vhutshilo hawe khomboni a vhudza munna wawe, Khosi Ahasiverosi nga ha honovhu vhukwila. (Esitere 4:10-16; 7:1-10) Ahasiverosi o tenda Esitere na Maradokai vha tshi ita muṅwe mulayo une wa tendela Vhayuda vha tshi ḓilwela. Vhayuda vho kunda maswina avho oṱhe.—Esitere 8:5-11; 9:16, 17.

Ri guda mini kha Esitere? Mufumakadzi Esitere o ri vhetshela tsumbo yavhuḓi nga u vha na tshivhindi na nga u ḓiṱukufhadza. (Phisalema 31:24; Vhafilipi 2:3) Naho o naka nahone e mufumakadzi wa khosi, o vha a tshi humbela thuso na nyeletshedzo kha vhaṅwe ngauri o vha a tshi ḓiṱukufhadza. O amba na munna wawe nga vhuṱali na nga ṱhonifho, fhedzi o vha na tshivhindi. Musi Vhayuda vho sedzana na khombo, o amba nga tshivhindi uri na ene u Muyuda.

▸ U itela u wana mafhungo o engedzeaho nga ha Esitere, vhalani hedzi thero: “O Imelela Vhathu Vha Mudzimu” na “O Ita Zwithu Nga Vhuṱali, Nga Tshivhindi Na Nga U Ḓiṋekedzela.”

Eva

Eva o vha e nnyi? Ndi ene mufumakadzi wa u tou thoma u vha hone na wa u thoma u ambiwa Bivhilini.

O ita mini? Eva ho ngo thetshelesa mulayo we a ṋewa nga Mudzimu. O sikwa o fhelela u fana na munna wawe Adamu nahone o vha e na mbofholowo ya u ḓikhethela, a tshi kona u edzisa Mudzimu nga u vha na lufuno na vhuṱali. (Genesi 1:27) Eva o vha a tshi zwi ḓivha uri Mudzimu o vhudza Adamu uri hu na muri une vha ḽa khawo, vha ḓo fa. Fhedzi o fhurwa nga Saṱhane, a ita uri a tende uri ha nga fi. Zwavhuḓi-vhuḓi, Saṱhane o mu fhura a ita uri a vhone u nga o vha a tshi ḓo ḓiphina nga vhutshilo arali a sa thetshelesa Mudzimu. O mbo ḓi ḽa mutshelo a ita uri na munna wawe a ḽe.—Genesi 3:1-6; 1 Timotheo 2:14.

Ri guda mini kha Eva? U tsumbo i si yavhuḓi ine ya ri tsivhudza nga ha khombo ya u humbula nga nyemulo mmbi. O pfuka mulayo wa Mudzimu, a ṱahulela lutamo lwa u dzhia zwi si zwawe.—Genesi 3:6; 1 Yohane 2:16.

Hanna

Hanna o vha e nnyi? O vha e mufumakadzi wa Elikana na mme a Samuele, we a vha muporofita a ḓivheaho kha ḽa Isiraele.—1 Samuele 1:1, 2, 4-7.

O ita mini? Musi Hanna a si na ṅwana, o humbela Mudzimu uri a mu khuthadze. Munna wa Hanna o vha e na vhafumakadzi vhavhili. Muṅwe mufumakadzi wawe ane a pfi Penina, o vha e na vhana. Fhedzi ho fhela tshifhinga tshilapfu Hanna a sa athu vha na ṅwana. Penina o vha a tshi dzulela u goḓa Hanna, fhedzi Hanna o rabela kha Mudzimu uri a mu khuthadze. O anela Mudzimu uri arali a mu ṋea murwa, o vha a tshi ḓo mu ṋea Mudzimu. O vha a tshi ḓo ita uri onoyo ṅwana a shume denndeni ḽikhethwa ḽe Vhaisiraele vha vha vha tshi ḽi shumisela zwa vhurabeli.—1 Samuele 1:11.

Mudzimu o fhindula thabelo ya Hanna, a beba murwa wawe Samuele. Hanna o ita zwe a fhulufhedzisa, a dzhia Samuele a tshi kha ḓi vha muṱuku a mu isa uri a ye u shuma denndeni ḽikhethwa. (1 Samuele 1:27, 28) Ṅwaha muṅwe na muṅwe o vha a tshi mu rungela kuambaro ku si na zwanḓa a tshi mu isela kwone. Nga u ya ha tshifhinga, Mudzimu o fhaṱutshedza Hanna a ita uri a bebe vhaṅwe vhana vhaṱanu, vhatukana vhararu na vhasidzana vhavhili.—1 Samuele 2:18-21.

Ri guda mini kha Hanna? Hanna o kona u konḓelela zwe a sedzana nazwo ngauri o vha a tshi rabela zwi tshi bva mbiluni. Thabelo yawe ya musi a tshi khou livhuwa yo ṅwaliwaho kha 1 Samuele 2:1-10 i sumbedza uri o vhe na lutendo lwo khwaṱhaho kha Mudzimu.

▸ U itela u wana mafhungo o engedzeaho nga ha Hanna, vhalani thero ine ya ri: “O Rabela Mudzimu Zwi Tshi Bva Mbiluni.”
▸ U itela u wana mafhungo o engedzeaho nga ha uri ndi ngani Mudzimu o vha a tshi tendela munna a tshi vha na vhafumakadzi vhanzhi, vhalani thero ine ya ri: “Does God Approve of Polygamy?”

Isabele

Isabele o vha e nnyi? O vha e mufumakadzi wa Khosi Ahaba wa Muisiraele. Isabele o vha e si Muisiraele, a si mushumeli wa Yehova. Nṱhani hazwo o vha a tshi gwadamela Baali ane a vha mudzimu wa Vhakanana.

O ita mini? Mufumakadzi Isabele o vha e na tshiṱuhu a tshi funesa u vhusa vhaṅwe. O ṱuṱuwedza vhathu uri vha gwadamele Baali na uri vha ḓifare luvhi nga zwa vhudzekani. O ita na u lingedza u thivhela vhathu uri vha si gwadamele Yehova ane a vha Mudzimu wa ngoho.—1 Dzikhosi 18:4, 13; 19:1-3.

Isabele o vha a tshi zwifha na u vhulayisa vhathu uri a kone u wana zwine a zwi ṱoḓa. (1 Dzikhosi 21:8-16) O fa nga nḓila i vhavhaho nahone ho ngo vhulungwa samusi Mudzimu o vha o dzula o amba.—1 Dzikhosi 21:23; 2 Dzikhosi 9:10, 32-37.

Ri guda mini kha Isabele? Isabele ndi tsumbo i si yavhuḓi. Dzina ḽawe ḽo mbo ḓi fanyisela mufumakadzi a si na ṱhoni, ane a ḓifara luvhi ngauri Isabele o vha a tshi ḓifara luvhi nahone a tshi nga ita naho tshi tshini u itela u wana zwine a khou zwi ṱoḓa.

Lea

Lea o vha e nnyi? O vha e mufumakadzi wa u thoma wa muthomi wa lushaka Yakobo. Murathu wa Lea ane a pfi Rahele o vha e muṅwe mufumakadzi wa Yakobo.—Genesi 29:20-29.

O ita mini? Lea o bebela Yakobo vharwa vha rathi. (Ruṱe 4:11) Yakobo o vha a tshi khou ṱoḓa u vhinga Rahele, hu si Lea. Fhedzi Labani ane a vha khotsi a Lea, o ita uri hu vhingwe Lea nṱhani ha Rahele. Yakobo o ya amba na Labani musi a tshi ṱhogomela uri o fhurwa uri a vhinge Lea. U ya nga Labani, zwo vha zwi songo tea uri hu vhingwe murathu ngeno mukomana a sa athu vhingwa. Yakobo o vhinga Rahele nga murahu ha vhege.—Genesi 29:26-28.

Yakobo o vha a tshi funa Rahele u fhira Lea. (Genesi 29:30) Zwenezwo zwo ita uri Lea a vhe na vivho, a vho ṱaṱisana na murathu wawe uri a funwe na u takalelwa nga Yakobo. Mudzimu o vhona nḓila ye Lea a vha tshi khou ḓipfa ngayo, a mu fhaṱutshedza, a ita uri a bebe vhana vha sumbe, vhatukana vha rathi na musidzana muthihi.—Genesi 29:31.

Ri guda mini kha Lea? Lea o vha a tshi rabela a tshi ḓitika nga Mudzimu nahone o dzula a tshi livhuwa Mudzimu nge a mu thusa naho o vha e na dzithaidzo. (Genesi 29:32-35; 30:20) Zwe zwa itea khae zwi tou khwaṱhisedza uri a zwi tshimbili zwavhuḓi musi munna o vhinga vhafumakadzi vhavhili. Mudzimu o ḓi sokou konḓelela yeneyi nzudzanyo nga tshenetshiḽa tshifhinga. Zwine Mudzimu a ṱoḓa ndi uri mbinganoni hu vhe na munna muthihi na mufumakadzi muthihi.—Mateo 19:4-6.

▸ U itela u wana mafhungo o engedzeaho nga ha Lea, vhalani thero ine ya ri: “Distressed Sisters Who ‘Built the House of Israel.’”
▸ U itela u wana mafhungo o engedzeaho nga ha uri ndi ngani Mudzimu o vha a tshi tendela munna a tshi vha na vhafumakadzi vhanzhi, vhalani thero ine ya ri: “Does God Approve of Polygamy?”

Maria (mme a Yesu)

Maria o vha e nnyi? O vha e Muyuda, e mufumakadzi a sa athu itaho zwa vhudzekani musi a tshi beba Yesu. Onoyu murwa wa Mudzimu o mu beba nga lwa vhuṱolo.

O ita mini? Maria o ḓiṱukufhadza a ita zwi funwaho nga Mudzimu. Yosefa o vha o fhulufhedzisa u mu vhinga, musi muruṅwa a tshi ḓa khae a mu vhudza uri u ḓo vhifha muvhilini a beba Messia we ha vha hu kale o lindelwa. (Luka 1:26-33) O tenda zwenezwi nga u ḓifunela. Musi Yesu o no bebwa, Maria o ita zwa vhudzekani na Yosefa, vha vha na vhaṅwe vharwa vhaṋa na vhasidzana vhavhili. (Mateo 13:55, 56) Naho o vha na ndugelo yo khetheaho, ho ngo ṱoda u huliswa kana u farwa nga nḓila yo khetheaho musi Yesu a tshi khou ita mushumo wawe wa u huwelela kana musi Maria o no vha muraḓo wa tshivhidzo tsha Vhakriste tsha ḓanani ḽa u thoma.

Ri guda mini kha Maria? Maria o vha a tshi fhulufhedzea nahone o ṱanganedza mushumo muhulu nga u ḓifunela. O vha a tshi ḓivha vhukuma Maṅwalo. Zwi vhonala u nga musi Maria a tshi amba zwo ṅwaliwaho kha Luka 1:46-55, o redza Maṅwalo lu ṱoḓaho u vha lwa 20.

▸ U itela u wana mafhungo o engedzeaho nga ha Maria, vhalani thero ine ya ri: “What Mary’s Example Can Teach Us.”

Maria (murathu wa Marita na khaladzi a Lazaro)

Maria o vha e nnyi? Ene na khaladzi awe Lazaro na mukomana wawe Marita vho vha vhe khonani dza tsini dza Yesu.

O ita mini? Maria o zwi sumbedza lunzhi uri u dzhiela nṱha Yesu samusi e Murwa wa Mudzimu. O sumbedza uri o vha a tshi tenda uri Yesu o vha a tshi nga vha o ita uri Lazaro a si lovhe nahone o vha e hone musi Yesu a tshi mu vusa. Mukomana wawe Marita o mu sasaladza musi a tshi nanga u dzula a thetshelesa Yesu nṱhani ha u mu thusa. Fhedzi Yesu o khoḓa Maria ngauri khae u guda ngoho nga ha Mudzimu zwo vha zwi zwa ndeme u fhira zwoṱhe.—Luka 10:38-42.

Kha tshiṅwe tshiitea, Maria o ṱanganedza Yesu zwavhuḓi nga u mu ḓodza “mapfura a nukhelelaho a ḓuraho” kha ṱhoho na kha milenzhe. (Mateo 26:6, 7) Vhaṅwe vhe vha vha vhe henefho vho sinyutshela Maria vha amba uri u khou tambisa mapfura. Fhedzi Yesu o mu imelela, a ri: “hu ḓo ambiwa nga ha zwe onoyu mufumakadzi a zwi ita hoṱhe hune enea mafhungo maḓifha a ḓo ḓivhadzwa hone.”—Mateo 24:14; 26:8-13.

Ri guda mini kha Maria? Maria o vha na lutendo lwo khwaṱhaho. Khae u shumela Mudzimu zwo vha zwi zwa ndeme u fhira zwoṱhe. O hulisa Yesu naho zwe a mu itela zwo mu ḓurela.

Maria Magdalena

Maria Magdalena o vha e nnyi? O vha e mufunziwa wa Yesu a fhulufhedzeaho.

O ita mini? Maria Magdalena o vha e muṅwe wa vhafumakadzi vhe vha vha vha tshi tshimbila na Yesu na vhafunziwa vhawe. O vha e na mafunda, o shumisa tshelede yawe u itela u vha ṱhogomela. (Luka 8:1-3) O tshimbila na Yesu u swika a tshi fhedza mushumo wawe wa u huwelela nahone o vha e nga tsini musi Yesu a tshi vhulawa. O vha na ndugelo ya u vha muṅwe wa vhe vha vhona Yesu a tshi tou vuswa.—Yohane 20:11-18.

Ri guda mini kha Maria? Maria Magdalena o tikedza vhukuma musi Yesu e kha mushumo wawe wa u huwelela nahone o dzula e mufunziwa o ḓikumedzaho tshoṱhe.

Marita

Marita o vha e nnyi? O vha e khaladzi a Lazaro na mukomana wa Maria. Vhenevha vhararu vho vha vha tshi dzula Yerusalema tsini na muḓana wa Bethania.

O ita mini? Marita o vha e khonani ya tsini ya Yesu, we a vha a tshi “funa Marita, Maria na Lazaro.” (Yohane 11:5) Marita o vha a tshi ṱanganedza vhaeni. Kha tshiṅwe tshiitea musi Yesu o vha dalela, Maria o khetha u dzula a thetshelesa Yesu ngeno Marita o vha a tshi khou shuma. Marita o gungula a vhudza Yesu uri Maria ha khou mu thusa. Yesu o khakhulula Marita nga vhulenda, a mu sumbedza nḓila ine a tea u dzhia ngayo zwithu.—Luka 10:38-42.

Musi Lazaro a tshi thoma u lwala, Marita na Maria vho ya vha vhudza Yesu, vha tshi tenda uri u ḓo fhodza khaladzi avho. (Yohane 11:3, 21) Fhedzi Lazaro o lovha. Zwe Marita a zwi amba musi a tshi khou amba na Yesu zwo sumbedza uri u a tenda kha zwine Bivhili ya zwi amba nga ha u vuswa ha vhafu na uri Yesu a nga kona u vusa Lazaro.—Yohane 11:20-27.

Ri guda mini kha Marita? Marita o vha e mushumi wa biko, a tshi ṱanganedza vhaeni. O tenda musi a tshi khakhululwa. O vha a tshi amba o vhofholowa nga ha nḓila ine a ḓipfa ngayo na nga ha zwine a zwi tenda.

▸ U itela u wana mafhungo o engedzeaho nga ha Marita, vhalani thero ine ya ri: “Ndi A Tenda.”

Miriamu

Miriamu o vha e nnyi? O vha e khaladzi a Mushe na Aroni. Ndi ene mufumakadzi wa u thoma ane a ambiwa uri u muporofita Bivhilini.

O ita mini? Samusi o vha e muporofita, o vha a tshi tea u vhudza vhaṅwe zwe Mudzimu a amba. O vha e na vhuimo ho khetheaho kha ḽa Isiraele nahone o imba na vhanna musi hu tshi imbiwa luimbo lwa u kunda, nga murahu ha musi Mudzimu o fhelisa mmbi ya Vhaegipita Lwanzheni Lutswuku.—Ekisoda 15:1, 20, 21.

Nga murahunyana, Miriamu na Aroni vho sasaladza Mushe, vha tshi itiswa nga vivho na nga u ḓikukumusa. Mudzimu “o vha o thetshelesa” nahone o kaidza Miriamu na Aroni. (Numeri 12:1-9) Mudzimu o mbo ḓi ita uri Miriamu a vhe na mapele ngauri ndi ene we a thoma u amba luvhi nga ha Mushe. Mudzimu o mu fhodza musi Mushe o thoma a mu ambelela. Miriamu o tendelwa u vhuya madenndeni nga murahu ha u dzula nnḓa ha madennde maḓuvha a sumbe.—Numeri 12:10-15.

Bivhili i sumbedza uri Miriamu o tenda u kaidzwa. Nga murahu ha miṅwaha ya maḓana, Mudzimu o amba nga ha ndugelo ye a vha e nayo musi a tshi humbudza Vhaisiraele uri: “Nd[o] ruma Mushe, Aroni na Miriamu kha inwi.”—Mika 6:4.

Ri guda mini kha Miriamu? Mafhungo a Miriamu a ri sumbedza uri Mudzimu u a thetshelesa zwine vhashumeli vhawe vha zwi amba nga tshavho kana zwine vha zwi amba nga ha vhaṅwe. Zwiṅwe hafhu, ri guda uri arali ri tshi ṱoḓa u takadza Mudzimu ri songo ḓikukumusa na u vha na vivho, ngauri yeneyi mikhwa i nga ita uri ri ambe zwithu zwine zwa nga tshinya dzina ḽa vhaṅwe.

Mufumakadzi wa Loto

Mufumakadzi wa Loto o vha e nnyi? Bivhili a i ri vhudzi dzina ḽawe. Fhedzi i ri vhudza uri o vha e na vhananyana vhavhili na uri ene na muṱa wawe vho vha vha tshi dzula muḓini wa Sodoma.—Genesi 19:1, 15.

O ita mini? Ho ngo thetshelesa Mudzimu. Mudzimu o vha a tshi khou ṱoḓa u fhelisa Sodoma na miḓi i re nga tsini nga nṱhani ha uri vhadzulapo vha henefho vho vha vha tshi ḓifara luvhi nga zwa vhudzekani. Fhedzi Mudzimu o ruma vharuṅwa vhavhili uri vha bvise Loto na muṱa wawe henefho Sodoma ngauri Mudzimu o vha a tshi funa vhathu vhawe vho lugaho, vhenevho ndi Loto na muṱa wawe.—Genesi 18:20; 19:1, 12, 13.

Vharuṅwa vho vhudza muṱa wa Loto uri u shavhe henefho fhethu nahone u songo sedza murahu, uri vha si fe. (Genesi 19:17) Mufumakadzi wa Loto o mbo ḓi “sedza murahu, a vha tshiulu tsha muṋo.”—Genesi 19:26.

Ri guda mini kha mufumakadzi wa Loto? Mafhungo awe a ri gudisa uri hu na khombo arali ri tshi funesa zwithu lune zwa ita uri ri si thetshelese Mudzimu. Yesu o ita na u amba nga hae sa tsumbo i sevhaho. O ri: “Humbulani mufumakadzi wa Loto.”—Luka 17:32.

Musidzana wa Mushulamaithi

Musidzana wa Mushulamaithi o vha e nnyi? O vha e musidzana o nakaho a dzulaho mahayani nahone ndi ene ane ha ambeswa nga hae kha bugu ya Bivhili i vhidzwaho Luimbo Lwa Salomo kana Ngosha ya Dzingosha. Bivhili a i ri vhudzi dzina ḽawe.

O ita mini? Musidzana wa Mushulamaithi o vha a tshi funa muṱhannga wawe wa mulisa nahone o dzula a tshi fhulufhedzea khae. (Luimbo Lwa Salomo 2:16) Samusi o vha o naka, onoyu musidzana o tamiwa nga Khosi Salomo, a lingedza na u ita uri a mu fune. (Luimbo Lwa Salomo 7:6) Musidzana wa Mushulamaithi ho ngo tenda naho vhaṅwe vho mu ṱuṱuwedza uri a fune Salomo. O vha a tshi ḓifunela mulisa wawe ane a ḓiṱukufhadza nahone o fhulufhedzea khae.—Luimbo Lwa Salomo 3:5; 7:10; 8:6.

Ri guda mini kha musidzana wa Mushulamaithi? O vha a tshi ḓiṱukufhadza naho o naka a tshi kunga vhanzhi. O dzula a tshi funa mulisa wawe. Ho ngo litsha u funa mulisa wawe nga nṱhani ha lupfumo na bvumo ḽe a fhulufhedziswa kana nga u tsikeledzwa nga vhaṅwe vha tshi mu tsikeledza. O langa nḓila ine a ḓipfa ngayo nahone ho ngo ḓifara luvhi.

Rahaba

Rahaba o vha e nnyi? O vha a tshi rengisa muvhili, a tshi dzula Yeriko une wa vha muḓi wa Vhakanana. O mbo ḓi vha mushumeli wa Yehova Mudzimu.

O ita mini? Rahaba o dzumba Vhaisiraele vhavhili vhe vha vha vha tshi khou ṱola shango. O ita zwenezwi nge a pfa nga ha zwe Yehova ane a vha Mudzimu wa Isiraele a zwi ita, musi a tshi tshidza vhathu vhawe zwanḓani zwa Vhaegipita na kha u ṱhaselwa nga Vhaamori.

Rahaba o thusa dzenedzo ṱholi na u dzi humbela uri dzi tsireledze ene na muṱa wawe musi Vhaisiraele vha tshi fhelisa muḓi wa Yeriko. Ṱholi dzo tenda, fhedzi dza mu vhudza zwine a fanela u ita uri a tsireledzwe. Dzo ri u tea u sa amba zwe vha ḓela zwone, ene na muṱa wawe vho vha vha tshi tea u dzula ngomu nḓuni musi Vhaisiraele vha tshi vutshela wonoyo muḓi na uri o vha a tshi tea u nembeledza thambo tswuku kha fasiṱere ḽawe uri nnḓu yawe i ḓivhee. Rahaba o ita zwoṱhe zwe a vhudzwa nahone ene na muṱa wawe vho ponyoka musi Vhaisiraele vha tshi thuba muḓi wa Yeriko.

Nga murahu Rahaba o vhingwa nga Muisiraele, a vha makhulu a Khosi Davida na Yesu Kristo.—Yoshua 2:1-24; 6:25; Mateo 1:5, 6, 16.

Ri guda mini kha Rahaba? Bivhili i amba uri Rahaba o vha e tsumbo yavhuḓi vhukuma nga nṱhani ha lutendo lwe a vha e nalwo. (Vhahevheru 11:30, 31; Yakobo 2:25) Mafhungo awe a sumbedza uri Mudzimu u a hangwela, ha ṱaluli na uri u fhaṱutshedza vhane vha mu fhulufhela hu sa londwi vhubvo havho.

▸ U itela u wana mafhungo o engedzeaho nga ha Rahaba, vhalani thero ine ya ri: “O ‘Pfi O Luga Zwi Tshi Bva Kha Mishumo.’”

Rahele

Rahele o vha e nnyi? O vha e ṅwana wa Labani na mufumakadzi a funwaho wa muthomi wa lushaka Yakobo.

O ita mini? Rahele o vhingwa nga Yakobo, a mu bebela vharwa vhavhili, vhe vha vha vhaṅwe vha ṱhoho dza miṱa dza tshaka dza 12 dza Vhaisiraele vha kale. Rahele o ṱangana na Yakobo musi a tshi khou lisa nngu dza khotsi awe. (Genesi 29:9, 10) O vha e “na tshivhumbeo tshavhuḓi” u fhira tsha mukomana wawe Lea.—Genesi 29:25-27.

Yakobo o funa Rahele, a tenda uri u ḓo shuma miṅwaha ya sumbe uri a kone u mu vhinga. (Genesi 29:18) Fhedzi Labani o fhura Yakobo, a ita uri a thome nga u vhinga Lea. Nga murahu Labani a mu tendela a tshi vhinga Rahele.—Genesi 29:25-27.

Yakobo o vha a tshi funa Rahele na vharwa vhawe vhavhili u fhira Lea na vhana vhawe. (Genesi 37:3; 44:20, 27-29) Zwenezwo zwo vusa vhuswina vhukati ha Lea na Rahele.—Genesi 29:30; 30:1, 15.

Ri guda mini kha Rahele? O konḓelela vhuimo vhu konḓaho, a tshi fhulufhela uri Mudzimu u ḓo pfa thabelo dzawe. (Genesi 30:22-24) Mafhungo awe a sumbedza uri mbingano ya tshihadzinga i a konḓa. Zwe zwa itea kha Rahele zwi sumbedza vhuṱali ha Mudzimu nge a vhea mulayo wa uri munna a vhe na mufumakadzi muthihi fhedzi.—Mateo 19:4-6.

▸ U itela u wana mafhungo o engedzeaho nga ha Rahele, vhalani thero ine ya ri: “Distressed Sisters Who ‘Built the House of Israel.’”
▸ U itela u wana mafhungo o engedzeaho nga ha uri ndi ngani Mudzimu o vha a tshi tendela munna a tshi vha na vhafumakadzi vhanzhi, vhalani thero ine ya ri: “Does God Approve of Polygamy?”

Rebeka

Rebeka o vha e nnyi? O vha e mufumakadzi wa Isaka na mme a mafhaṱa mavhili, Yakobo na Esau.

O ita mini? Rebeka o ita zwi funwaho nga Mudzimu naho zwi tshi konḓa. Musi a tshi khou ka maḓi tshisimani, muṅwe munna o mu humbela maḓi a u nwa. Rebeka o ṱavhanya a mu kela maḓi a ita na u kela gamela dzawe. (Genesi 24:15-20) Onoyo munna o vha e mushumeli wa Abrahamu nahone o vha o fara lwendo lulapfu a tshi khou ṱoḓela murwa wa Abrahamu ane a vha Isaka mufumakadzi. (Genesi 24:2-4) O vha o rabela kha Mudzimu uri a mu fhaṱutshedze. Musi a tshi vhona uri Rebeka ndi mushumi wa biko na uri u a ṱanganedza vhaeni, o mbo ḓi zwi ṱhogomela uri Mudzimu o vha a tshi khou fhindula thabelo yawe. Zwenezwi zwo sumbedza uri Mudzimu o vha o nanga Rebeka uri a vhe mufumakadzi wa Isaka.—Genesi 24:10-14, 21, 27.

Musi Rebeka a tshi pfa uri mushumeli wa Abrahamu o ḓela mini, o tenda u ṱuwa nae uri a ye u vha mufumakadzi wa Isaka. (Genesi 24:57-59) Rebeka o mbo ḓi beba vhatukana vhavhili vha mafhaṱa. Mudzimu o vha o mu dzumbululela uri Esau ane a vha tanzhe o vha a tshi ḓo shumela murathu wawe Yakobo. (Genesi 25:23) Musi Isaka a tshi khou ṱoda u fhaṱutshedza Esau nga zwo teaho tanzhe, Rebeka o ita zwiṅwe zwithu uri hu fhaṱutshedzwe Yakobo, u tendelana na zwe a vha a tshi ḓivha uri ndi zwi funwaho nga Mudzimu.—Genesi 27:1-17.

Ri guda mini kha Rebeka? O vha a tshi ḓiṱukufhadza, e mushumi wa biko nahone a tshi ṱanganedza vhaeni. Zwenezwi zwithu zwavhuḓi zwo ita uri a vhe mufumakadzi, mme na mushumeli wavhuḓi wa Mudzimu wa ngoho.

▸ U itela u wana mafhungo o engedzeaho nga ha Rebeka, vhalani thero ine ya ri: “Ndi A Ṱoḓa U Ṱuwa Nae.”

Ruṱe

Ruṱe o vha e nnyi? O vha e Mumoaba nahone o ṱutshela midzimu na shango ḽa hawe uri a ye u vha mushumeli wa Yehova shangoni ḽa Isiraele.

O ita mini? Ruṱe o vha a tshi funa Naomi mazwale wawe zwihulu. Naomi, munna na vhana vhawe vho vha vho ya kha ḽa Moaba tshifhingani tsha musi Isiraele hu na nḓala. Nga u ya ha tshifhinga vharwa vhawe vho vhinga vhafumakadzi kha Vhamoaba. Vhenevho vhafumakadzi ho vha hu Ruṱe na Oripa. Munna na vhana vha Naomi vho fheleledza vho fa, vha sia tshilikadzi tharu.

Naomi o mbo ḓi humbula uri a vhuyelele Isiraele samusi gomelelo ḽo vha ḽo fhela. Ruṱe na Oripa vho mbo ḓi ri vha khou ṱuwa nae. Fhedzi Naomi a vha vhudza uri vha vhuyelele kha mashaka avho. We a huma ndi Oripa. (Ruṱe 1:1-6, 15) Fhedzi Ruṱe o fhulufhedzea kha mazwale wawe, a mu nambatela. O vha a tshi funa Naomi na Yehova ane a vha Mudzimu wa Naomi.—Ruṱe 1:16, 17; 2:11.

Samusi Ruṱe o vha e mushumo wa biko na mazwale a fhulufhedzeaho, o mbo ḓi vha na bvumo he Naomi a vha a tshi dzula hone kha ḽa Betlehema. Muṅwe munna o pfumaho a re na tsimu ane a pfi Boasi o takalela vhukuma Ruṱe, a mu ṋea zwiḽiwa zwine a ḓo ḽa na Naomi. (Ruṱe 2:5-7, 20) Nga murahu Ruṱe o vhingwa nga Boasi, a vha makhulukuku wa Khosi Davida na Yesu Kristo.—Mateo 1:5, 6, 16.

Ri guda mini kha Ruṱe? O ṱutshela haya hawe na mashaka awe nga u ḓifunela ngauri o vha a tshi funa Naomi na Yehova. O vha e mushumi wa biko, o ḓinekedzela nahone a tshi fhulufhedzea na musi o sedzana na zwi konḓaho.

▸ U itela u wana mafhungo o engedzeaho nga ha Ruṱe, vhalani hedzi thero: “Hune Wa Ya Hone, Na Nṋe Ndi Ḓo Yavho” na “Musadzi Wa Zwivhuya.”

Sara

Sara o vha e nnyi? O vha e mufumakadzi wa Abrahamu na mme a Isaka.

O ita mini? Sara o pfuluwa shango ḽa Uri ḽo pfumaho he a vha a tshi dzula zwavhuḓi ngauri o vha a tshi tenda zwe Mudzimu a zwi fhulufhedzisa munna wawe Abrahamu. Mudzimu o vhudza Abrahamu uri a pfuluwe Uri a ye shangoni ḽa Kanana. Mudzimu o mu fhulufhedzisa uri u ḓo mu fhaṱutshedza, a mu ita lushaka luhulu. (Genesi 12:1-5) Sara a nga kha ḓi vha e miṅwahani ya vho 60 nga tshenetsho tshifhinga. U bva tsheetsho, Sara na munna wawe vho vha vha tshi dzula madenndeni nahone vha tshi ḽa ṱhoho ya khanga.

Naho u tshila nga yeneyo nḓila zwo vhea vhutshilo havho khomboni, Sara o tikedza Abrahamu musi a tshi tevhedza zwine Mudzimu a mu vhudza. (Genesi 12:10, 15) Sara o fhedza miṅwaha minzhi e muumba nahone zwenezwi zwo vha zwi tshi mu ṱungufhadza. Fhedzi Mudzimu o vha o fhulufhedzisa Abrahamu uri u ḓo mu fhaṱutshedza a vha na vhana. (Genesi 12:7; 13:15; 15:18; 16:1, 2, 15) Nga u ya ha tshifhinga, Mudzimu a khwaṱhisedza uri Sara u ḓo vha na ṅwana wa Abrahamu. Sara o fheleledza o vha na ṅwana o no ḓi pfukisa miṅwaha ya u beba. Nga tshenetsho tshifhinga o vha e na miṅwaha ya 90, munna wawe e na ya 100. (Genesi 17:17; 21:2-5) Vho rina onoyo ṅwana dzina, vha ri u pfi Isaka.

Ri guda mini kha Sara? Zwe Sara a ita zwi ri gudisa uri ri nga fhulufhela uri Mudzimu u ḓo ita zwe a fhulufhedzisa, naho zwi tshi vhonala zwi sa konadzei. (Vhahevheru 11:11) Nahone u gudisa vhafumakadzi uri ndi zwa ndeme uri vhavhingani vha ṱhonifhane.—1 Petro 3:5, 6.

▸ U itela u wana mafhungo o engedzeaho nga ha Sara, vhalani hedzi thero: “U Musadzi Wa Lunako” na “Sara O Vha E Mme A Mahosi.”

Yaele

Yaele o vha e nnyi? O vha e mufumakadzi wa Hebere ane a si vhe Muisiraele. Yaele o vha na tshivhindi u itela u tikedza vhathu vha Mudzimu.

O ita mini? Yaele o dzhia vhukando musi Sisera ane a vha mulangammbi wa Vhakanana a tshi ḓa denndeni ḽawe. Sisera o vha kundwa nga Vhaisiraele, ndi izwi a tshi ṱoda fhethu hune a nga dzumbama na u awela hone. Yaele a mu vhidza uri a dzhene denndeni ḽawe, a dzumbame na u awela hone. Yaele a mu vhulaya a tshee o eḓela henefho.—Vhahaṱuli 4:17-21.

Yaele o ita zwe zwa vha zwo porofitiwa nga Debora musi a tshi ri: “Yehova u ḓo kumedzela Sisera zwanḓani zwa mufumakadzi.” (Vhahaṱuli 4:9) Zwe Yaele a ita zwo ita uri vha mu khoḓe, vha tshi amba uri u “mufumakadzi o fhaṱutshedzwaho.”—Vhahaṱuli 5:24.

Ri guda mini kha Yaele? Yaele o vho ḓiimisela u dzhia vhukando nahone o vha e na tshivhindi. Zwe zwa itea khae zwi sumbedza uri Mudzimu a nga ita zwithu uri hu itee zwe a porofita.