SARA o ima kamarani nahone a tshi khou sedza-sedza. Edzani u vhona nga iṱo ḽa muhumbulo mufumakadzi wa ngei Vhubvaḓuvha-kati a re na maṱo avhuḓi ane a sumbedza nḓila ine a ḓipfa ngayo. Naa u vhonala o ṱungufhala? Arali zwo ralo, tshiitisi tshawe tshi a pfala. Ho itea zwithu zwinzhi kha yeneyo nnḓu. Ene na Abrahamu munna wawe, vho fhedza tshifhinga tshilapfu vho ḓitakalela henefho. * Vho vha vhe na haya vhu dudelaho.

Vho vha vha tshi dzula ngei Uri, we wa vha u muḓi wo pfumaho u re na vhatsila na vhavhambadzi vhanzhi. Zwi tou pfala uri vho vha vhe na thundu nnzhi. Fhedzi hayani ha Sara ho vha hu sa sokou vha fhethu hune a vhea hone thundu dzawe. Ho vha hu haya he ene na munna wawe vha fhedza hone miṅwaha minzhi vho takala na u kulea nungo. Musi vhe henefho, vho rabela Yehova Mudzimu wavho tshifhinga tshoṱhe. Sara o vha e na zwiitisi zwinzhi zwa uri a hu fune.

Naho zwo ralo, Sara o vha o ḓiimisela u pfuluwa a sia zwithu zwoṱhe zwe a vha o zwi ḓowela. Naho khamusi o vha e na miṅwaha ya 60, o vha a tshi khou ya fhethu a sa hu ḓivhi nahone a tshi ḓo sedzana na khombo na zwiimo zwi konḓaho, e si na fulufhelo ḽa u vhuyelela hayani. Ndi mini zwe zwa ita uri a ite yeneyo tshanduko vhutshilo hawe? Nahone riṋe ri nga guda mini kha lutendo lwawe ṋamusi?

Khamusi Sara o alutshela ngei Uri. Ṋamusi, wonoyu muḓi ndi shubi. Fhedzi misini ya Sara, zwikepe zwa vhavhambadzi zwo pfukekanya Mulambo wa Furata, zwi tshi ḓisa thundu dzi ḓuraho dzi bvaho fhethu ho fhamba-fhambanaho. Vhathu vho vha vho ḓala zwiṱaraṱani zwisekene zwo itaho masonge-songe zwa ngei Uri, zwikepe zwo vha zwo ḓala u mona na vhuimazwikepe nahone mimakete yo ḓala nga thundu. Edzani u humbula Sara a tshi khou alutshela kha wonoyo muḓi u re na nyavha-nyavha, a tshi ḓivha vhunzhi ha vhathu nga madzina. Zwi tou pfala uri na ene vho vha vha tshi mu ḓivha ngauri o vha e ṱhase. O vha e na muṱa muhulu henefho.

Bivhilini, Sara u ḓivhelwa u vha na lutendo lwo khwaṱhaho—fhedzi o vha e si na lutendo kha mudzimu wa ṅwedzi we wa vha u tshi gwadamelwa nga vhathu vhanzhi ngei Uri, he mutsheṱo wa onoyo mudzimu wa vha u tshi vhonala kha wonoyo muḓi. Nṱhani hazwo, Sara o gwadamela Yehova Mudzimu wa ngoho. Bivhili a i ri vhudzi nga ha zwe zwa ita uri a vhe na lwonolwo lutendo. Mathomoni, khotsi awe vho vha vha tshi gwadamela midzimu ya zwifanyiso. Hu sa londwi zwenezwo, o vhingwa nga Abrahamu, we a vha a tshi mu fhira nga miṅwaha ya fumi. * (Genesi 17:17) Nga murahu, Abrahamu o ḓivhiwa sa “khotsi a vhoṱhe vha re na lutendo.” (Vharoma 4:11) Vho vha vhe na mbingano yavhuḓi, yo khwaṱhaho, vho vha vha tshi ṱhonifhana, u davhidzana zwavhuḓi nahone vho vha vha tshi shumisana musi vho sedzana na thaidzo. Zwi fhiraho zwenezwo, mbofho yavho yo khwaṱhiswa ngauri vho vha vha tshi funa Mudzimu.

Sara o vha a tshi funa vhukuma munna wawe nahone vho vha vha tshi dzula tsini na mashaka avho ngei Uri. Naho zwo ralo, hu sa athu u fhela tshifhinga, vho kulea nungo. Bivhili i ri vhudza uri Sara o vha “e muumba, a  sa bebi.” (Genesi 11:30) Kha yeneyo mvelele na nga tshenetsho tshifhinga, vhuimo ha Sara ho vha vhu tshi konḓa. Fhedzi Sara o dzula a tshi fulufhedzea kha Mudzimu na kha munna wawe. Loto muḓuhulu wavho we a vha o felwa nga khotsi o vha a tshi nga murwa khavho. Vhutshilo ho bvela phanḓa—u swikela ḓuvha ḽe zwithu zwoṱhe zwa shanduka.

Abrahamu o ya kha Sara o takala vhukuma. O vha a sa kholwi zwe zwa vha zwi kha ḓi tou bva u itea. Mudzimu ane vha mu gwadamela o vha a tshi kha ḓi tou bva u amba nae—o ḓivhonadza khae nga muruṅwa! Edzani u humbula Sara, o sedza munna wawe nga maṱo awe avhuḓi, a tshi khou vhudzisa o mangala, a ri: “O ri mini? Ndi khou humbela uri ni mmbudze!” Khamusi Abrahamu o thoma a dzula fhasi uri a humbule zwavhuḓi; a kona u mu vhudza zwe Yehova a zwi amba: “Ṱutshela shango ḽa hau na mashaka au u ye shangoni ḽine nda ḓo u sumbedza ḽone.” (Mishumo 7:2, 3) Musi dakalo ḽo no ṱhafha, vho mbo ḓi thoma u humbula nga ha mushumo we Yehova a vha a tshi khou vha ṋea wone. Vho vha vha tshi ḓo ṱutshela vhutshilo ha vhuphuvhe-phuvhe nahone vha tshila sa vhatsinda! Sara o vha a tshi ḓo aravha hani? A zwi timatimisi uri Abrahamu o vha o mu lavhelesa. Naa o vha a tshi ḓo mu tikedza nga u ḓifunela kha yeneyo tshanduko khulwane vhutshiloni havho?

Phetho ye Sara a vha o sedzana nayo i nga vha i songo ḓowelea kha riṋe. Ri nga kha ḓi humbula uri, ‘Mudzimu ha athu u humbela nṋe kana mufarisi wanga zwithu zwo raloho!’ Naho zwo ralo, naa a ri sedzani na phetho i fanaho? Ri tshila shangoni ḽi funaho zwithu zwi vhonalaho, ḽine ḽa nga ri ṱuṱuwedza uri tsha ndeme vhutshiloni hashu hu vhe u tshila zwavhuḓi, zwine ra vha nazwo kana u tsireledzea. Fhedzi Bivhili i ri ṱuṱuwedza uri ri dzhie dziṅwe phetho—u ṱoḓa zwithu zwa lwa muya u thoma, u takadza Mudzimu nṱhani ha u ḓitakadza. (Mateo 6:33) Musi ri tshi humbula nga ha zwe Sara a zwi ita, ri nga ḓivhudzisa uri, ‘Ndi phetho ifhio ine nda ḓo i dzhia vhutshiloni hanga?’

Musi Sara a tshi khou paka thundu dzawe, o vha a sa ḓivhi uri a dzhie mini a sie mini. O vha a nga si dzhie zwithu zwine zwa ḓo lemela donngi na gamela, zwine a sa ḓo zwi shumisa. A zwi timatimisi uri vhunzhi ha thundu dzawe o vha a tshi fanela u dzi rengisa kana u dzi ṋea vhaṅwe. O vha a si tsha ḓo tshila vhutshilo ho leluwaho—u ya mimakete he a vha a tshi nga renga goroi, ṋama, mitshelo, zwiambaro na zwiṅwe zwe a vha a tshi zwi ṱoḓa.

Khamusi zwo konḓela Sara uri a ṱutshele haya hawe. Arali yeneyo nnḓu yo vha i tshi nga dziṅwe dza henefho Uri dze vhagudi vha zwo fukulwaho mavuni vha dzi tumbula, Sara u ḓo vha o xelelwa nga zwithu zwavhuḓi. Dziṅwe dza dzenedzo nnḓu dzo vha dzi na kamara nnzhi, u katela na tshisima tsha maḓi o kunaho na phaiphi dza maḓi. Naho nnḓu i ṱhukhu, yo vha i na ṱhanga yo khwaṱhaho, mbondo na muṋango une wa khiiwa. Naa vho vha vha tshi nga tsireledzea nga nḓila i fanaho kha mafobvu vhe denndeni? Kana u tsireledzea kha dzindau, dzinngwe, zwivhingwi na dziphele—zwe zwa vha  zwo ḓowelea mashangoni o bulwaho Bivhilini nga zwenezwo zwifhinga?

Hu pfi mini nga mashaka awe? Sara o vha a tshi ḓo sia nnyi? Khamusi zwo konḓela Sara musi Mudzimu a tshi mu ṋea ndaela ya uri: “Ṱutshela shango ḽa hau na mashaka au.” Onoyu mufumakadzi a re na lufuno, a nga vha o vha e na dzikhaladzi na vharathu, vhaḓuhulu na vho-makhadzi na vho-malume vhe a vha e na vhushaka havhuḓi navho nahone zwo vha zwi tshi nga itea uri a si tsha dovha a vha vhona. Naho zwo ralo, Sara o bvela phanḓa o ḓiimisela ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe a tshi khou ḓilugiselela u ṱuwa.

Hu sa londwi khaedu dze Sara a sedzana nadzo, o paka nahone o vha o lugela u ṱuwa nga ḓuvha ḽe a vha o fanela u ṱuwa ngaḽo. Sa muthomi wa lushaka, Thara o vha a tshi fanela u ṱuwa na Abrahamu na Sara, naho o vha e na miṅwaha i ṱoḓaho u vha 200. (Genesi 11:31) A zwi timatimisi uri Sara o vha e na mushumo muhulu wa u ṱhogomela mubebi wawe wa mulala. Loto na ene o ṱuwa navho musi vha tshi “pfuluwa shangoni ḽa Vhakaladea,” samusi vho vha vha tshi khou thetshelesa Yehova.—Mishumo 7:4.

Kharavani yo thoma ya ya ngei Harani, he ha vha hu kule nga khilomithara dzi ṱoḓaho u vha 960 devhula-vhukovhela, vha tshi khou tshimbila tsini na Mulambo wa Furata. Vho dzula Harani lwa tshifhinganyana. Khamusi Thara o vha a tshi khou lwala nga tshenetsho tshifhinga, a si tsha kona u bvela phanḓa na lwendo. Vho dzula henefho u swikela a tshi fa e na miṅwaha ya 205. Musi vha sa athu u fara luṅwe lwendo, Yehova o amba na Abrahamu a mu vhudza uri a ṱuwe kha ḽeneḽi shango nahone a ye kha shango ḽe Yehova a vha a tshi ḓo mu sumbedza ḽone. Nga tshenetsho tshifhinga, Mudzimu o engedza zwe a fulufhedzisa a ri: “Ndi ḓo u ita lushaka luhulu.” (Genesi 12:2-4) Fhedzi vha tshi ṱuwa Harani, Abrahamu o vha e na miṅwaha ya 75, Sara e na ya 65 nahone vho vha vhe si na vhana. Abrahamu o vha a tshi nga vha hani lushaka luhulu? Naa o vha a tshi fanela u vhinga muṅwe mufumakadzi? U vhinga vhafumakadzi vhanzhi zwo vha zwo ḓowelea nga tshenetsho tshifhinga, khamusi Sara a nga vha o humbula nga hazwo.

Hu sa londwi uri zwone ndi zwifhio, vho ṱuwa Harani nahone vha kandela phanḓa. Fhedzi ṱhogomelani vhe vha vha vhe navho zwino. Bivhili i ri vhudza uri muṱa wa Abrahamu wo ṱuwa wo no pfuma nahone u na ‘vhalanda vhe wa vha wana henefho Harani.’ (Genesi 12:5) Vhenevho vhathu vho vha vhe vhonnyi? Khamusi, vho vha vhe vhalanda. Naho zwo ralo, Abrahamu na Sara vho amba vha sa timatimi nga ha lutendo lwavho na vhe vha vha vho ḓiimisela u thetshelesa. Maṅwe maṅwalwa a kale a Tshiyuda a dovha a sumbedza uri vhenevha vhathu vho ambiwaho kha yeneyi ndimana vho ṱanganedza vhurereli ha Tshiyuda, vha thoma u gwadamela Yehova khathihi na Abrahamu na Sara. Arali zwo ralo, a zwi timatimisi uri lutendo lwa Sara lwo khwaṱhaho lwo ita uri a ambe nga nḓila i kungaho musi a tshi amba na vhaṅwe nga ha Mudzimu wawe na fulufhelo ḽe a vha e naḽo. Ndi zwa ndeme uri ri humbulisise nga ha enea mafhungo, ngauri ri khou tshila tshifhingani tshine khatsho zwa konḓa u vha na lutendo na fulufhelo. Musi ni tshi guda zwithu zwavhuḓi Bivhilini, naa ni nga zwi haseledza na muṅwe muthu?

Musi vho no pfuka Mulambo wa Furata, khamusi nga ḽa 14 Nisan, 1943 B.C.E., vho ya tshipembe kha shango ḽe Yehova a vha fulufhedzisa ḽone. (Ekisodo 12:40, 41) Vhonani nga iṱo ḽa muhumbulo Sara a tshi khou sedza thungo dzoṱhe, o mangadzwa nga lunako, zwithu zwo fhamba-fhambanaho na mutsho wavhuḓi wa ḽeneḽo shango. Yehova o dovha a ḓivhonadza kha Abrahamu musi o ima tsini na miri mihulu ya More tsini na Sikeme, a ri: “Heḽi shango ndi ḓo ḽi ṋea vhana vhau.” Ipfi “vhana” ḽo vha ḽi tshi ḓo amba zwithu zwihulu kha Abrahamu! Ḽeneḽo ipfi ḽi fanela u vha ḽo mu humbudza zwe zwa itea tsimuni ya Edeni, musi Yehova o dzula o amba uri ḽiṅwe ḓuvha mbeu i ḓo fhelisa Sathane. Yehova o vha o no ḓi vhudza Abrahamu uri lushaka lwe lwa vha lu tshi ḓo bva khae lwo vha lu tshi ḓo ḓisela dziphaṱhutshedzo vhathu ḽifhasini ḽoṱhe.—Genesi 3:15; 12:2, 3, 6, 7.

Naho zwo ralo, muṱa wawe wo vha u songo tsireledzea kha khakhathi dza ḽino shango. Ho vha na nḓala shangoni ḽa Kanana nahone Abrahamu a dzhia phetho ya u ṱuwa na muṱa wawe vha ya tshipembe vho livha ngei Egipita. Naho zwo ralo, o zwi ṱhogomela uri hu ḓo vha na khombo kha ḽeneḽo shango. Nga zwenezwo, o amba na Sara a ri: “Nga ngoho ndi a zwi ḓivha uri u musadzi wa lunako. Hu nga ri Vha-Egipita vha tshi u vhona vha ri: Ndi musadzi wawe, vha mbulaha, iwe vha u litsha. Ambá uri u khaladzi anga, ndi hone vha tshi ḓo ntonda vha tshi itela iwe, vha si mbulahe.” (Genesi 12:10-13) Ndi ngani Abrahamu o ita yeneyi khumbelo i songo ḓoweleaho?

Abrahamu o vha a sa zwifhi nahone e si goswi, sa zwe vhaṅwe vhasasaladzi vha mu pomoka zwone. Sara o vha e khaladzi awe zwa vhukuma. Nahone zwo vha zwi  tshi pfala uri Abrahamu a vhe na vhulondi. Abrahamu na Sara vho vha vha tshi zwi ḓivha uri zwa ndeme vhukuma ho vha hu ndivho ya Mudzimu ya u bveledza mbeu yo khetheaho na lushaka lu bvaho kha Abrahamu, nga zwenezwo, u tsireledzea ha Abrahamu ho vha hu ha ndeme vhukuma. Zwiṅwe hafhu, vhuṱanzi ho waniwaho nga vhagudi vha zwo fukulwaho mavuni vhu sumbedza uri zwo vha zwo ḓowelea uri vhanna vha re na vhuimo ha nṱha vha Egipita vha dzhiele vhanna vhafumakadzi vhavho nahone vha vhulahe vhenevho vhanna. Nga zwenezwo, Abrahamu o dzhia phetho ya vhuṱali nahone Sara a ḓiṱukufhadzela yeneyo phetho.

Hu sa athu u fhela tshifhinga, zwiitea zwo sumbedza uri Abrahamu o vha a sa khou sokou shavha swiswi ḽi si na phele; vhaṅwe vhakololo vha Farao vho ṱhogomela nḓila ye Sara a vha o naka ngayo—zwo vha zwi tshi mangadza kha miṅwaha ye a vha e khayo. Vho vhudza Farao nga hae nahone Farao o laedza uri a ḓiswe khae! Zwi a konḓa u humbula nga ha nḓila ye Abrahamu a vha a tshi khou pfa vhuṱungu ngayo kana nyofho dze Sara a vha e nadzo. Naho zwo ralo, zwi vhonala u nga Sara o farwa sa mueni, hu si sa tshivhotshwa. Khamusi Farao o vha a tshi khou lingedza u mu takadza nga lupfumo lwawe na u ambedzana na “khaladzi” awe uri a mu ite mufumakadzi wawe.—Genesi 12:14-16.

Humbulani nga ha Sara o ima fasitereni kana vurannḓani o sedza shango ḽa ngei Egipita. O ḓipfa hani nga u dovha a dzula nḓuni yo fulelwaho na u ḽa zwiḽiwa zwavhuḓi? Naa honoho vhutshilo ha vhuimo ha nṱha vhu nga vha ho mu linga—khamusi vhu tshi fhira na he a vha o vhu ḓowela ngei Uri? Edzani u humbula nḓila ye Sathane a vha a tshi ḓo takala ngayo arali Sara a tende u vha mufumakadzi wa Farao nahone a ṱutshele Abrahamu! Fhedzi Sara ho ngo ita zwenezwo. O vha a tshi fulufhedzea kha munna wawe, mbingano yawe na Mudzimu wawe. Zwo vha zwi tshi ḓo vha zwavhuḓi lungafhani arali vhavhingani vho vha vha tshi fulufhedzea nga nḓila i fanaho kha shango ḽa ṋamusi ḽi re na vhuḓifari vhu si havhuḓi! Naa ni nga edzisa u fulufhedzea ha Sara musi ni tshi shumisana na vhane na vha funa na khonani dzaṋu?

Yehova o dzhenelela u itela u tsireledza onoyu mufumakadzi a funwaho, nga u rwa Farao na muṱa wawe nga dziṱhamu. Musi Farao a tshi zwi ṱhogomela uri Sara ndi mufumakadzi wa Abrahamu, o mu humisela kha munna wawe nahone a vha vhudza uri vha ṱuwe Egipita na muṱa wavho. (Genesi 12:17-20) Abrahamu u fanela u vha o takala vhukuma musi a tshi dovha a ṋewa mufumakadzi wawe a mu funaho! Humbulani uri o vha o mu vhudza zwi tshi bva mbiluni uri: “Ndi a zwi ḓivha uri u musadzi wa lunako.” Fhedzi o vha a tshi takalela zwiṅwe zwithu zwavhuḓi nga ha Sara u fhira lunako lwawe. Sara o vha e na vhumuthu havhuḓi vhune Yehova a vhu dzhiela nṱha. (1 Petro 3:1-5) Honoho vhumuthu ndi hone vhune ra fanela u vhu ṱahulela. Ri ḓo vha ri tshi khou edzisa lutendo lwa Sara arali ra ita uri zwithu zwa muya zwi vhe zwa ndeme u fhira zwithu zwi vhonalaho, u vhudza vhaṅwe nga ha Mudzimu na u farelela kha zwilinganyo zwa Mudzimu zwa vhuḓifari nga u fulufhedzea musi ro sedzana na milingo.