Айрим одамлар нафақат ўзга миллат, ирқ, қабила ё тил вакилларига, балки бошқа динга, жинсга ёки ижтимоий қатламга мансуб кишиларга ҳам юзхотирчилик қилишади. Бошқалар эса одамларни уларнинг ёши, олган маълумоти, нуқсонлари ёки ташқи кўринишига қараб ҳукм этишади. Лекин шунда ҳам улар юзхотирчилик қилмаяпмиз, деб ўйлашади.

Сизга ҳам юзхотирчилик юққан бўлиши мумкинми? Кўпчилигимиз бошқалар юзхотирчилик қилганини тезда пайқаймиз. Лекин ўзимиз юзхотирчилик қилганимизни сезмаслигимиз ҳам мумкин. Ҳақиқат шундан иборатки, ҳар биримиз муайян даражада юзхотирчилик қиламиз. Жамиятшунослик бўйича профессор Дейвид Вильямснинг айтишича, агар одамлар маълум бир гуруҳ кишилар ҳақида салбий фикрда бўлишса ва бу гуруҳга мансуб инсонни учратишса, «улар ўша инсонга бошқача муносабат қилишади, лекин ўзлари буни пайқашмайди».

Масалан, Ёвица исмли киши яшайдиган ҳудудда, яъни Жануби-Шарқий Европадаги мамлакатлардан бирида кўпчилик ёқтирмайдиган бир этник гуруҳ бор. Ёвица ўша гуруҳнинг ҳеч бир вакили яхши инсон бўла олмайди, деб ўйлаган. Бу билан у юзхотирчилик қилаётганини сезмаган, чунки у бу гуруҳ аъзолари ҳақидаги фикри тўғри эканига амин бўлган.

Кўп ҳукуматлар ирқчилик ва бу каби юзхотирчиликнинг бошқа турларига қарши курашувчи қонунлар чиқаришяпти. Аммо шунга қарамай, юзхотирчилик бартараф қилингани йўқ. Нега? Қонунлар фақатгина инсоннинг хатти-ҳаракатларини чеклай олади. Лекин инсоннинг фикрларию туйғуларини назорат қилишга келганда, улар ожиз. Юзхотирчилик иллати эса айнан одамнинг онгию қалбида илдиз ота бошлайди. Ундай бўлса, юзхотирчиликка қарши курашиш бефойдами? Юзхотирчилик каби касалликнинг давоси борми?