Lutani apo pali nkhani

Lutani apo pali mitu ya nkhani

FUNDO ZAKOVWIRA MABANJA | KULERA ŴANA

Sambizgani Ŵana Kujikora

Sambizgani Ŵana Kujikora

SUZGO

Tiyelezgere kuti mwana winu wa vyaka 6 wakutondeka kujikora. Usange wawona chinthu icho wakuchikhumba, nyengo yeneyiyo wakukhumba chiŵe chake. Para wakwiya, wakwamba kulira na kuparantha. Ntheura mungajifumba kuti, ‘Kasi mwana uyu wali makora nthena? Kasi para wakura wazamuleka ivi panji sono ndiyo nyengo yakuti nimusambizge kujikora?’

IVYO MUKWENERA KUMANYA

Ŵanthu lero ŵakujikora yayi. Dr. David Walsh wakalemba kuti: ‘Mu charu ichi chakulekelera vinthu, ŵalara na ŵana wuwo ŵakupulika mauthenga ghakuti waliyose wachitenge icho wakukhumba. Kanandi mawupu kweniso ŵanthu ŵanandi ŵakuyowoya kuti tichitenge chilichose icho mtima withu ukukhumba.’ *

Ntchakukhumbikwa kusambizga luŵiro ŵana kujikora. Ŵanthu ŵanyake ŵakachita kafukufuku kwa vyaka vinandi. Ŵakatora ŵana ŵa vyaka vinayi ndipo waliyose ŵakamupa kamba. Ŵakaŵaphalira kuti para ŵakhumba ŵangarya kamba yose nyengo yeneyiyo panji ŵangalindilirapo pachoko na kupokera kamba munyake nga ni bashera chifukwa chakuti ŵalindilira. Ŵanyake ŵakarya apo ŵanji ŵakalindilira. Ŵana ŵara ŵakati ŵakura, vikawoneka kuti awo ŵakajikora ŵakachitanga makora chomene kuluska ŵanyawo awo ŵakatondeka kujikora. Ŵakaŵa ŵakukhazikika maghanoghano, ŵakakhalanga makora na ŵanyawo, kweniso ŵakaŵa na mahara mu kilasi.

Para mwana mundamusambizge kujikora wakunangika. Ŵanthu awo ŵakuchita kafukufuku ŵakugomezga kuti wongo wa mwana ungatimbanizgika na ivyo wawona. Dr. Dan Kindlon wakulongosora ivyo vikuchitika, wakuti: ‘Ŵana ŵakuŵa ŵakukhazikika yayi usange tikuŵaleremeka, tikuleka kuŵasambizga kulindilira na kuŵawovwira kuti ŵaleke kuyegheka luŵiro maghanoghano. Vili nthena chifukwa chakuti wongo wawo undasambizgike.’ *

IVYO MUNGACHITA

Ŵani chiyelezgero chiwemi. Kasi imwe mukuchita wuli pa nkhani ya kujikora? Kasi mwana winu wakumuwonani kuti mukukwiya chomene para munthu wakumuchedweskani, mukunjilira para muli pamzere, panji mukutemwa kudumulizga ŵanyinu para mukuyowoya nawo? Kindlon wakalemba kuti: ‘Ŵana ŵakusambira luŵiro kujikora para ŵakuwona kuti namwe mukujikora.’—Fundo ya mu Baibolo: Ŵaroma 12:9.

Sambizgani mwana winu uheni wakuleka kujikora. Sambizgani mwana kuyana na msinkhu wake, ndipo movwirani kuwona kuti ntchiwemi kuzikira kweniso kuti kuleka kujikora nkhuheni. Mwachiyelezgero, usange mwana winu wakwiya chifukwa chakuti munyake wamuchitira uheni, movwirani kuti wajifumbe dankha kuti: ‘Kasi para nawezgera, vinthu viŵenge makora panji vinangikenge? Kasi pali chinthu chinyake icho ningachita kuti ukali utune? Kasi chingaŵa makora para ningafumapo waka?’—Fundo ya mu Baibolo: Ŵagalatiya 6:7.

Mukhukiskani mwana winu. Mulumbani mwana winu para wajikora. Muphalirani mwana winu kuti nyengo zinyake chikuŵa chakusuzga kujikora. Kweniso kuti para munthu wakujikora wakulongora kuti ngwakukhora. Baibolo likuti: ‘Uyo waleka kujikora wali nga ni muzi uwo wabwanganduka na kusidika wambura linga.’ (Zintharika 25:28) Kweni ‘uyo wakuziwulika kukalipa ni muwemi kwakuluska chinkhara,’ munthu wankhongono.—Zintharika 16:32.

Yezgelerani. Chitani kadirama kakulongora ivyo mwana winu wangachita para vinthu vindayende makora. Panji chitani chiyelezgero cha “vinthu viwemi” na “vinthu viheni” ndipo pemphani mwana winu kuti wasankhepo. Dumbiskanani vinthu ivyo nyengo zinyake vingachitika na umo mungachitira. Chitani vinthu ivyo vingaŵa vipusu kuvipulikiska. Usange mungatemwa mungatora vidoli, vithuzithuzi, panji vinyake mwakuti mwana wakondwenge navyo kweniso wasambirepo. Icho mukukhumba ntchakuti musambizge mwana winu kuti kujikora nkhuwemi kuluska kuŵa na m’putu panji kuti kuchimbilira pakuchita vinthu.Fundo ya mu Baibolo: Zintharika 29:11.

Zikirani. Baibolo likuti “undere ukuvungika mu mtima wa mwana.” (Zintharika 22:15) Ntheura lekani kukhazga kuti mwana winu wasambirenge kujikora kamoza na kamoza. Buku linyake (Teach Your Children Well) likuti: ‘Kusambizga mwana kujikora nkhwapachokopachoko. Nyengo zinyake wachitepo makora, nyengo zinyake watondekepo, ndipo nyengo zinyake wakuchita makora chomene.’ Kweni kulimbikira kuli na uwemi wake. Buku ili likulutilira kuti: “Mwana uyo wasambizgika kujikora, wangakana munkhwala wakutimbanizga wongo para wafika vyaka 12 panji wangakana vyakugonana para wafika vyaka 14.”

^ ndime. 6 Mazgu agha ghafuma mu buku lakuti, No: Why Kids—of All Ages—Need to Hear It and Ways Parents Can Say It.

^ ndime. 8 Mazgu agha ghafuma mu buku lakuti Too Much of a Good Thing—Raising Children of Character in an Indulgent Age.