1, 2. Kasi vinthu vikasintha wuli mu charu Nowa wakati wafwa, ndipo Abramu vikamukhwaska wuli?

ABRAMU wakinuka, wakalaŵiskanga chigongwe chitali icho chikawonekeranga pachanya mu msumba wakwake wa Uri. * Wakapulikanga vyongo pachanya, ndipo josi likatolokanga. Ŵasembe ŵa chiuta mwezi ŵakapelekangaso sembe. Muŵe nga mukuwona Abramu wakulazgako nkhonyoro (nkhontho), na kupukunya mutu. Apo wakaweleranga ku nyumba yake kujumphana na mizinda mu misewu, panji wakaghanaghaniranga umo kusopa vikozgo kukakulira mu Uri. Wakakwenyeleranga chomene kuwona kuti ŵanthu ŵanandi ŵakusopa vikozgo kwambira mu mazuŵa gha Nowa.

² Nowa wakafwa vyaka viŵiri pambere Abramu wandababike. Nowa na banja lake ŵakati ŵafuma mu chingalaŵa pamanyuma pa Chigumula, wakapeleka sembe kwa Yehova Chiuta. Ndipo Chiuta wakapangiska chiŵingavula kuwoneka. (Gen. 8:20; 9:12-14) Pa nyengo yira, ŵanthu wose ŵakasopanga Yehova. Kweni sono apo muwiro wa 10 kufuma pa Nowa ukathandazgikanga pa charu, mbanthu ŵachoko waka awo ŵakasopanga Yehova. Ŵanthu kulikose ŵakasopanga ŵangoza. Tera, wiske wa Abramu, nayo wakasopanga vikozgo, panji na kuvipanga wuwo.—Josh. 24:2.

3. Kasi Abramu wakapambananga wuli na ŵanthu wose, ndipo tikusambirako vichi?

³ Abramu wakaŵa wakupambana na ŵanthu wose. Wakachitanga vinthu kupambana na ŵanthu wose chifukwa cha chipulikano chake. Nakuti pamanyuma mpositole Paulosi wakayowoya kuti Abramu ni “wiske wa wose awo ŵali na chipulikano.” (Ŵerengani Ŵaroma 4:11.) Tiyeni tiwone ivyo vikawovwira Abramu kuti waŵe na chipulikano chakukhora.  Ichi chitovwirenge kuti nase tisambire umo tingaŵira na chipulikano chakukhora.

4, 5. Kasi Abramu wakwenera kuti wakasambira kwa njani vya Yehova, ndipo chifukwa wuli tingati ndimo vikaŵira nadi?

⁴ Kasi vikenda wuli kuti Abramu wamanye Yehova Chiuta? Tikumanya kuti nyengo yira, ŵakaŵako ŵanthu awo ŵakaŵa ŵakugomezgeka kwa Yehova. Yumoza wawo wakaŵa Shemu. Nangauli Shemu wakaŵa mwana wakwamba yayi wa Nowa, kweni kanandi ndiyo wakudankha kuzunulika. Panji vikaŵa nthena chifukwa chakuti Shemu wakaŵa na chipulikano chikuru. * Nyengo yinyake pamanyuma pa Chigumula, Nowa wakayowoya kuti Yehova ni “Chiuta wa Shemu.” (Gen. 9:26) Shemu wakamuchindikanga Yehova kweniso wakakhozgeranga kusopa kwaunenesko.

⁵ Kasi Abramu wakamumanyanga Shemu? Wakwenera kuti wakamumanyanga. Muŵe nga mukuwona Abramu apo wachali msepuka. Wakwenera kuti wakakondwanga chomene kumanya kuti wali na sekuru uyo wakakhala vyaka vyakujumpha 400. Shemu wakawona viheni vyose ivyo vikachitikanga pambere Chigumula chindachitike kweniso wakawona Chigumula chikuparanya charu. Wakawonaso mitundu yakwamba apo ŵanthu ŵakambaso kwandana pa charu chapasi, kweniso viheni ivyo vikachitika chifukwa cha chigaluka cha Nimurodi pa Chigongwe cha Babeli. Shemu wakakolerana nawo yayi ŵakugaluka ŵara. Ntheura apo Yehova wakatimbanizganga chiyowoyero cha awo ŵakazenganga chigongwe, Shemu na banja lake ŵakalutilira kuyowoya chiyowoyero cha Nowa, icho ŵanthu ŵakayowoyanga kwamba kale. Yumoza wa mbumba yira wakaŵa Abramu. Nadi, Abramu wakamuchindikanga chomene Shemu. Nakuti Shemu wakafwa luŵiro yayi. Ntheura Abramu wakwenera kuti wakasambira vinandi vya Yehova kufuma kwa Shemu.

6. (a) Kasi Abramu wakalongora wuli kuti wakasungilira ivyo wakasambira pa nkhani ya Chigumula? (b) Kasi Abramu na Sarayi ŵakakhalanga wuli?

⁶ Abramu wakasungilira ivyo wakasambira pa nkhani ya Chigumula. Wakaŵikapo mtima kwenda na Chiuta nga umo Nowa wakachitira. Lekani Abramu wakakana kusopa vikozgo ndipo wakapambananga na ŵanthu wose ŵa mu Uri, nanga mbabali ŵake. Kweniso wakasanga munthu  muwemi chomene uyo ŵakakolerananga. Wakatora Sarayi, mwanakazi uyo wakaŵa wakutowa kweniso wakaŵa na chipulikano chikuru mwa Yehova. * Nangauli ŵakaŵavya ŵana, ŵanthu aŵa ŵakakondwanga chomene kuteŵetera lumoza Yehova. Ŵakakhalangaso na Loti, mwana wa munung’una wa Abramu.

7. Kasi ŵalondezgi ŵa Yesu ŵangamuyezga wuli Abramu?

⁷ Abramu wakamuleka yayi Yehova na kwamba kusopa vikozgo vya mu Uri. Iyo na Sarayi ŵakaŵikapo mtima kuti ŵaŵe ŵakupambanako na ŵanthu wose awo ŵakasopanga vikozgo. Nase ndimo tikwenera kuchitira kuti tiŵe na chipulikano chanadi. Tikwenera kuŵikapo mtima kuti tiŵe ŵakupambana na ŵanthu wose. Yesu wakati ŵalondezgi ŵake ŵali ku “chigaŵa cha charu chara,” kweniso wakati charu chiŵatinkhenge. (Ŵerengani Yohane 15:19.) Usange ŵabali ŵinu panji ŵanthu mu chikaya chinu ŵakumunenani chifukwa chakuti mwasankha kuteŵetera Yehova, kumbukani kuti muli mwekha yayi. Namwe muli nga ni Abramu na Sarayi awo ŵakateŵetera Chiuta mwakugomezgeka.

8, 9. (a) Kasi pakachitika chinthu wuli icho panji Abramu wakaluwa yayi? (b) Kasi Yehova wakamuphalira vichi Abramu?

⁸ Zuŵa linyake, pakachitika chinthu icho panji Abramu wakaluwa yayi. Wakapokera uthenga kufuma kwa Yehova Chiuta. Baibolo likutiphalira vinandi yayi vya umo Abramu wakapokelera uthenga uwu. Kweni likuti waka “Chiuta wauchindami” wakawonekera kwa Abramu. (Ŵerengani Milimo 7:2, 3.) Panyake Abramu wakawona uchindami wa Fumu ya chilengiwa chose kwizira mwa mungelo uyo wakatumika. Abramu wakwenera kuti wakakondwa kuwona kuti Chiuta wamoyo wakupambana chomene na ŵangoza awo ŵanthu ŵakwake ŵakasopanga.

⁹ Kasi Yehova wakamuphalira vichi Abramu? Wakati: “Fuma mu charu chako na ku ŵabali ŵako ndipo ulute ku charu icho nikulongorenge.” Yehova wakamuphalira yayi Abramu charu icho wakayowoyanga, kweni wakati wamulongorenge. Kweni chakwamba, Abramu wakeneranga kuleka charu chakwake na ŵabali ŵake. Mu nyengo yakale ku Middle East, chikaŵa chinthu chakuzirwa chomene kuti munthu wakhalenge pamoza na ŵabali ŵake. Para munthu waleka ŵabali ŵake na kuluta ku charu chinyake ŵanthu ŵakamuwonanga kuti wali na soka, vikayananga waka na kuti wafwa.

10. Chifukwa wuli chikaŵa chipusu yayi kwa Abramu na Sarayi kuleka nyumba yawo mu Uri?

¹⁰ Chikaŵa chipusu yayi kwa Abramu kuleka charu chakwake. Uri ukwenera kuti ukaŵa msumba wakuthukira, na usambazi chomene.  (Wonani bokosi lakuti “ Msumba Uwo Abramu na Sarayi Ŵakawuleka.”) Vinthu vyakale ivyo ŵanthu ŵafukura vikulongora kuti mu Uri mukaŵa nyumba zapachanya. Nyumba zinyake zikaŵa na vipinda vinandi vyakugonamo ŵana na ŵantchito. Mukaŵa maji ghawemi, mabafa na vimbuzi vyamukati, na malo ghakutayako viswaswa. Kweniso kumbukani kuti Abramu na Sarayi ŵakaŵa ŵanthu ŵalara. Abramu wakwenera kuti wakaŵa na vyaka vya m’ma 70, ndipo Sarayi vya m’ma 60. Tikukayika yayi kuti Abramu wakakhumbanga kuti muwoli wake wakhalenge na kupwelelereka makora, nga umo mfumu waliyose muwemi wangakhumbira kuti muwoli wake wakhalirenge. Ŵakwenera kuti ŵakadumbiskananga ivyo Chiuta wakaŵaphalira, kweniso vinthu ivyo ŵakafipanga navyo mtima. Abramu wakwenera kuti wakakondwa chomene kuwona kuti Sarayi wakapulikira. Nga ni Abramu, nayo wakanozgeka kuleka nyumba yawo.

11, 12. (a) Kasi Abramu na Sarayi ŵakeneranga kunozgekera vichi pambere ŵandafumemo mu Uri? (b) Kasi mungalongosora wuli umo vinthu vikaŵira pa zuŵa ilo ŵakanyamukiranga ulendo?

¹¹ Ŵakati ŵakolerana kuchita ivyo Chiuta wakayowoya, Abramu na Sarayi ŵakaŵa na vinandi vyakuti ŵachite. Ŵakaŵa na ntchito yakupakira na kunozga vinthu. Panji ŵakajifumbanga kuti ŵayeghenge vichi ku malo ghambura kumanyikwa, ndipo ni vichi ivyo ŵavilekenge? Kweniso ŵakeneranga kuwona umo ŵangachitira na ŵabali ŵawo, ŵateŵeti ŵawo, ndipo chomenechomene Tera wiske wa Abramu. Ŵakawona kuti ntchiwemi kuti Tera ŵalute nayo. Tera wakwenera kuti wakazomera kwambura kusuzga, chifukwa Baibolo likuti wakatora mbumba yake na kufumamo mu Uri. Vikuwoneka kuti pa nyengo iyi Tera wakaleka kusopa vikozgo. Abramu wakatoraso Loti mwana wa munung’una wake.—Gen. 11:31.

¹² Zuŵa lakunyamukira ulendo likakwana. Muŵe nga mukuwona ŵanthu ŵa paulendo ŵimilira kuwaro kwa viliŵa na mlonga wa mu msumba wa Uri. Ngamila na mbunda zanyamura katundu, viŵeto vyawunganyika, ndipo ŵabali na ŵateŵeti ŵimilira mu malo ghawo, ulendo waphya. * Panyake wose maso ghakaŵa kwa Abramu kuti waŵaphalire kuti ŵanyamukenge. Paumaliro, nyengo yikakwana, ndipo wose ŵakanyamuka na kuleka msumba wa Uri.

13. Kasi ŵateŵeti ŵanandi ŵa Yehova ŵakuyezga wuli Abramu na Sarayi?

¹³ Mazuŵa ghano, ŵateŵeti ŵanandi ŵa Yehova ŵakusamira uko ŵapharazgi ŵa Ufumu mbachoko. Ŵanyake ŵakusambira chiyowoyero chinyake kuti ŵasazgireko uteŵeti wawo. Ŵanyake ŵakuyezga nthowa zinyake zakupharazgira nangauli ŵangazitemwa yayi. Ntchipusu yayi kuchita vyose ivi, chifukwa pakukhumbikwa kuleka ivyo wamwene ukutemwa. Tikuŵawonga chomene awo ŵali na mzimu uwu, ndipo  ŵakuchita nga ni Abramu na Sarayi. Usange nase tingaŵa na chipulikano chanthena, tiwonenge kuti Yehova wakutipa vinandi chomene kuluska ivyo ise tikumupa. Yehova wakutumbika awo ŵali na chipulikano. (Heb. 6:10; 11:6) Kasi wakamutumbika Abramu?

14, 15. Kasi ulendo ukaŵa wuli kufuma ku Uri m’paka pa Harani, ndipo chifukwa wuli Abramu wakaghanaghana kuti ŵakhale dankha pa Harani?

¹⁴ Ŵanthu ŵakamba kuwuzgoŵera ulendo. Abramu na Sarayi ŵakwenera kuti ŵakasinthananga, munyake wakwerepo pa ngamila, munyake wendepo pasi, nthenthena pera. Ŵakadumbiskananga uku mabelu gha ngamila ghali ngwenjerengwenjere! Ŵanthu awo ŵakaŵa kuti ŵandayendepo nakale, ŵakamba kuzgoŵera kujintha na kuzgura mahema. Kweniso ŵakamovwiranga Tera kuti wakhale makora pa ngamila panji pa mbunda. Ŵakalazganga kumpoto chakumanjiliro gha dazi, ŵakendanga mumphepete mwa Mlonga wa Yufurate. Ŵakalutilira kwenda, kujumpha malo ghanandi.

¹⁵ Ŵakati ŵenda mtunda wa makilomita pafupifupi 960, ŵakafika pa Harani, msumba usambazi uwo ukaŵa pa mphatukano za misewu ya ŵamalonda ŵa Kumafumiro gha dazi na Kumanjiliro gha dazi. Ŵakayima na kukhala dankha penepara. Panyake ŵakawona kuti Tera nkhongono zamara mwakuti ŵangalutizgaso yayi ulendo.

16, 17. (a) Kasi Abramu wakakondwa na phangano wuli? (b) Kasi Yehova wakamutumbika na vichi Abramu mu Harani?

 ¹⁶ Nyengo yikati yajumphapo, Tera wakafwa na vyaka 205. (Gen. 11:32) Abramu wakapembuzgika pa nyifwa ya awiske chifukwa Yehova wakayowoyaso nayo. Yehova wakawerezgapo ivyo wakamuphalira Abramu ku Uri, ndipo wakamulayizgaso vinthu vinyake. Wakati Abramu waŵenge “mtundu ukuru,” ndipo mbumba zose pa charu chapasi zitumbikikenge chifukwa cha iyo. (Ŵerengani Genizesi 12:2, 3.) Abramu wakakondwa nalo phangano ili, ndipo wakamanya kuti nyengo yakwana kuti ŵalutilire ulendo.

¹⁷ Kweni nyengo iyi Abramu wakaŵaso na vinthu vinandi vyakuti ŵapakire, chifukwa Yehova wakamutumbika mu Harani. Baibolo likulongosora vya “katundu yose uyo ŵakaŵa nayo, na ŵanthu awo ŵakaŵa nawo mu Harani.” (Gen. 12:5) Kuti Abramu waŵe mtundu, wakakhumbikwiranga kuŵa na katundu kweniso ŵateŵeti. Yehova wakusambazga ŵateŵeti ŵake nyengo zose yayi, kweni wakuŵapa ivyo ŵakukhumbikwira kuti wafiske ivyo wakukhumba. Abramu wakati wakhozgeka, wakalutilira na ulendo wake wa ku charu chambura kumanyikwa.

18. (a) Kasi mphawuli apo Abramu wakachita chinthu chapadera? (b) Ni vinthu wuli vinyake ivyo vikachitika pa Nisani 14 mu vyaka vya pamanyuma? (Wonani bokosi lakuti “ Deti Lakuzirwa mu Mbiri ya Baibolo.”)

¹⁸ Ŵakenda mazuŵa ghanandi kufuma ku Harani kufika pa Karakemishi. Pa malo agha ndipo ŵanthu ŵakambukiranga mlonga wa Yufurate. Panyake pa malo agha ndipo Abramu wakachita chinthu chapadera pa nkhani ya umo Chiuta wakuchitira vinthu na ŵanthu ŵake. Mukaŵa mu 1943 B.C.E. pa zuŵa la 14 la mwezi, uwo ukamba kuchemeka Nisani, apo Abramu na ŵanthu ŵake ŵakambukira mlonga wa Yufurate. (Eks. 12:40-43) Kumwera kwa mlonga uwu, kukaŵa charu icho Yehova wakalayizga kuti wamulongorenge Abramu. Pa zuŵa lira, phangano la Chiuta na Abramu likamba kugwira ntchito.

19. Kasi Yehova wakalayizga kuti wamupenge vichi Abramu, ndipo Abramu wakwenera kuti wakakumbuka vichi?

¹⁹ Abramu wakalazga kumwera kujumpha mu charu, ndipo ŵakimilira pa makuni ghakuru gha ku More, kufupi na Shekemu. Penepara  Yehova wakayowoyaso nayo Abramu. Pa nyengo iyi, Chiuta wakalayizga kuti wamupenge Abramu mphapu, panji kuti mwana, uyo wazamupoka charu chose chira. Kasi Abramu wakamba kukumbuka uchimi uwo Yehova wakayowoya mu Edeni, wakuyowoya vya “mphapu,” iyo zuŵa linyake yizamuthaska ŵanthu? (Gen. 3:15; 12:7) Panyake. Panji Abramu wakamba kumanya kuti nayo wali na chigaŵa chikuru pakufiska khumbo la Yehova.

20. Kasi Abramu wakalongora wuli kuti wakawonganga vitumbiko ivyo Yehova wakamulayizga?

²⁰ Abramu wakawonga chomene vitumbiko ivyo Yehova wakamupa. Apo wakalutiliranga na ulendo wake, wakwenera kuti wakendanga mwakuchenjera chomene mu charu chira, chifukwa mukakhalanga Ŵakenani. Wakayima pa malo ghanyake na kuzenga majotchero ghakupelekerapo sembe kwa Yehova. Pakwamba wakazenga pafupi na makuni ghakuru gha More, kufuma apo, kufupi na Beteli. Wakachema pa zina la Yehova, ndipo wakwenera kuti wakamuwonga kufumira pasi pa mtima chifukwa cha mphapu iyo wakamulayizga. Abramu wakwenera kuti wakapharazgirangaso Ŵakenani awo ŵakakhalanga nayo pafupi. (Ŵerengani Genizesi 12:7, 8.) Kweni pamanyuma, Abramu wakakumana na vinthu vinandi vyakuyezga chipulikano chake. Ndipouli, iyo wakaghanaghananga chomene yayi vya umoyo uwemi uwo wakawuleka ku Uri. Iyo maso ghakaŵa kunthazi. Lemba la Ŵahebere 11:10 likuti Abramu “wakalindiliranga msumba wa fawundeshoni yanadi, msumba uwo Chiuta wakapanga na kuzenga.”

21. Kasi ivyo ise tikumanya vya Ufumu wa Chiuta vikuyana na ivyo Abramu wakamanyanga?

²¹ Mazuŵa ghano, ise tikuteŵetera Yehova tikumanya vinandi vya msumba uwo Abramu wakalindiliranga. Msumba uwu ni Ufumu wa Chiuta. Tikumanya kuti Ufumu uwu ukuwusa kuchanya ndipo sonosono uwuskengepo charu chiheni ichi. Kweniso tikumanya kuti Yesu Khristu, uyo ni Mphapu yakulayizgika ya Abramu, ndiyo wakuwusa mu Ufumu uwu. Tizamuŵa na mwaŵi ukuru chomene pa nyengo iyo, apo Abramu wazamuŵaso wamoyo ndipo wazamupulikiska khumbo la Chiuta ilo pakwamba wakaliwoneranga mu kazimuzimu. Kasi mungatemwa kuzakawona kuti Yehova wakufiska vyose ivyo wali kulayizga? Ipo lutilirani kuchita vinthu nga umo Abramu wakachitira. Muŵe na mtima wa kujipata, mupulikirenge, ndipo mulombenge Yehova na kuwonga ntchito iyo wamupani. Apo mukuyezga chipulikano cha Abramu, “wiske wa wose awo ŵali na chipulikano,” namwe waŵenge dada winu.