Nkhondo yikaŵa kuti yamara, ndipo mu Dambo la Ela mukaŵa waka yii. Apo kamphepo kawemi kakaputanga kujumpha mu mathenti gha ŵasilikari, Themba Sauli wakakumananga na ŵanalume ŵake ŵanyake. Mwana wake mulara, Yonatani nayo wakaŵapo, ndipo musepuka munyake uyo wakaŵa muliska wa mberere wakalongosoranga mwakukondwa nkhani yakukhwaskana na umoyo wake. Msepuka uyu wakaŵa Davide, nakuti wakalimbikiranga chomene ntchito. Sauli wakategherezganga mwakupwelelera chomene mwakuti nkhani iyo Davide wakalongosoranga yileke kumujumpha. Kweni kasi Yonatani wakajipulikanga wuli mu mtima? Iyo wakaŵa kuti waluskapo nkhondo zinandi pa uteŵeti wake uwo wakachitiranga Yehova. Kweni mwahuno ndiyo yayi wapangiska kuti ŵaluske nkhondo iyi; ni msepuka uyu ndiyo wapangiska. Davide wakoma Goliyati uyo wakaŵa mwanalume wankhongono chomene! Kasi Yonatani wakachita sanji chifukwa chakuti ŵanthu ŵakalumbanga Davide pa ivyo wachita?

Namwe mungazizwa na ivyo Yonatani wakachita. Tikuŵerenga kuti: “Wakati wamara kuyowoya na Sauli, Yonatani na Davide ŵakamba kutemwana chomene, ndipo Yonatani wakamba kumutemwa nga umo wakujitemwera yekha.” Yonatani wakamupa Davide laya lake, kusazgapo uta wake, icho chikaŵa chawanangwa chapadera chomene chifukwa Yonatani wakaŵa nkhwantha pa kukweŵa uta. Nakuti chapadera chomene ntchakuti Yonatani na Davide ŵakachita phangano, ndipo phangano ili likaŵa lakuti ŵalutilirenge kuŵa paubwezi na kovwirana nyengo zose.—1 Samuyeli 18: 1-5.

Nkhani ya ubwezi wa kandapo nane nikandepo wa Yonatani na Davide, njimoza mwa nkhani izo zikusangika mu Baibolo. Ŵanthu ŵa Yehova ŵakuwona kuti nkhani ya ŵabwezi njakuzirwa chomene. Para tasankha makora ŵabwezi, ndipo tikovwirana, ndise ŵakugomezgeka, vingatovwira kuti tikhozge chipulikano chithu mu nyengo zakusuzga izo tilimo. (Zintharika 27:17) Pasono tiyeni tiwone ivyo tingasambirako kwa Yonatani pa nkhani ya ubwezi.

Chifukwa wuli ubwezi wa ŵanthu aŵa ukakura mwaluŵiro chomene? Zgoro likukolerana chomene na apo pakajintha ubwezi uwu. Tiyeni tiwelere kumasinda pachoko waka. Yonatani wakakhalanga mu nyengo yakusuzga chomene. Adada ŵake, Themba Sauli, ŵakaŵa kuti ŵakusintha kwa vyaka vinandi, ndipo ŵakazgoka munthu muheni chomene. Pakwamba Sauli wakaŵa munthu wakujiyuyura, wakupulikira na wachipulikano, kweni wakasintha na kuŵa wakujikuzga na wambura kupulikira.—1 Samuyeli 15:17-19, 26.

Yonatani wakaŵatemwanga chomene adada ŵake ndipo wakwenera kuti wakakhwaskika chomene kuwona umo ŵakasinthira. (1 Samuyeli 20:2) Iyo wakwenera kuti wakaghanaghanirangapo umo ŵanthu ŵa Yehova ŵakhwaskikirenge chifukwa cha kuleka kupulikira kwa adada ŵake. Kasi kuleka kupulikira kwa Sauli kupatuskenge mtundu uwu kwa Yehova? Tikukayika yayi kuti iyi yikaŵa nyengo yakusuzga chomene kwa munthu wa chipulikano nga ni Yonatani.

Ivi vikutovwira kupulikiska chifukwa icho chikapangiska kuti Yonatani watemwanenge chomene na Davide. Yonatani wakawona chipulikano chikuru icho Davide wakaŵa nacho. Kumbukani kuti Davide wakachita vinthu mwakupambanako na ŵasilikari ŵa Sauli chifukwa iyo wakamuwopa yayi Goliyati nangauli wakawonekanga wakofya. Iyo wakagomezganga kuti para waluta ku nkhondo mu zina la Yehova waŵenge na nkhongono chomene kuluska Goliyati uyo wakagomezganga waka vilwero vyake.—1 Samuyeli 17:45-47.

Mu vyaka vyakumasinda uku Yonatani nayo wakachitapo vinthu mwakuyana waka. Iyo wakakayikanga yayi kuti ŵanalume ŵaŵiri pera, iyo na wakunyamura vilwero vyake, ŵangawukira na kuthereska ŵasilikari ŵanandi. Chifukwa wuli? Yonatani wakati: “Palije chakutondeska Yehova.” (1 Samuyeli 14:6) Apa tingati Yonatani na Davide ŵakayananga mu vinandi: chipulikano chakukhora mwa Yehova kweniso wose ŵakamutemwanga chomene. Nakuti apa ndipo pakajintha ubwezi wa ŵanalume ŵaŵiri aŵa. Nangauli Yonatani wakaŵa msilikari wankhongono ndipo wakaŵa na vyaka pafupifupi 50, apo Davide wakaŵa waka muliska wamburaso na kumanyikwa ndipo wakaŵa na vyaka vyambura kukwana 20, kweni vyose ivi vikaŵa na ntchito yayi kwa iwo. *

Phangano ilo ŵakachita likavikilira chomene ubwezi wawo. Mu nthowa wuli? Ghanaghanirani waka kuti Davide wakamanyanga ivyo Yehova wakakhumbanga kuti wazakaŵe: Davide ndiyo wakeneranga kuŵa themba lakulondezgapo la Israyeli! Kasi mukuwona kuti wakamubisa Yonatani vya nkhani iyi? Vingachitika yayi! Kuti mwaŵanthu muŵe paubwezi wakukhora nga ni wa Yonatani na Davide, vikuthemba pa kuyowoyeskana mwakufwatuka, kubisirana vinthu yayi panji kuyowoya utesi. Kasi Yonatani wakwenera kuti wakakhwaskika wuli wati wamanya kuti Davide ndiyo wazamuŵa themba? Wuli viŵenge kuti Yonatani wakakhumbanga kuzakaŵa themba kunthazi mwakuti wanozge ivyo adada ŵake ŵakanangiskanga? Baibolo likuyowoyapo yayi kuti Yonatani wakasuzgika maghanoghano na nkhani iyi; likuyowoya waka vinthu vyakuzirwa chomene, ivyo ni kugomezgeka na chipulikano icho Yonatani wakaŵa nacho. Iyo wakawonanga kuti mzimu wa Yehova ukaŵa na Davide. (1 Samuyeli 16:1, 11-13) Ntheura Yonatani wakafiska ivyo wakalayizga na kulutilira kuwona Davide kuŵa mubwezi wake, mulwani wake yayi. Yonatani wakakhumbanga kuwona khumbo la Yehova likufiskika.

Nakuti ubwezi uwu ukiziska vitumbiko vinandi chomene. Kasi tingasambirako vichi ku chipulikano icho Yonatani wakaŵa nacho? Muteŵeti wa Chiuta waliyose wakwenera kuwona mwakupepuka yayi nkhani ya ŵabwezi. Ŵabwezi ŵithu ŵakwenera kuŵa waka ŵa msinkhu withu panji awo kwithu nkhumoza pera yayi, kweni tikwenera kusankha awo ŵali na chipulikano chakukhora chifukwa ŵangatovwira chomene. Yonatani na Davide ŵakakhozgananga kanandi waka. Nakuti waliyose wakakhumbikwiranga kukhozgeka chifukwa pamasinda ŵakasangana na viyezgo vikuru.

Pakwamba, Sauli wakamutemwanga chomene Davide ndipo wakamuŵika kuŵa mulongozgi wa ŵasilikari ŵake. Kweni pakatora na nyengo wuwo yayi, Sauli wakamba kuŵa na sanji, mukhaliro uheni uwo Yonatani wakazomerezga yayi kuti waŵe nawo. Davide wakaŵathereskanga waka Ŵafilisiti awo ŵakaŵa ŵalwani ŵa mtundu wa Israyeli. Ivi vikapangiska kuti ŵanthu ŵamulumbenge kweniso kumudokera. Nakuti ŵanakazi ŵanyake ŵa ku Israyeli ŵakimba kuti: “Sauli wakoma vikwi vyake, ndipo Davide vikwi na vikwi.” Sauli wakakondwa nayo yayi sumu iyi. Tikuŵerenga kuti: “Kufuma pa zuŵa lira, Sauli wakamuwonanga makora yayi Davide.” (1 Samuyeli 18:7, 9) Sauli wakawopanga kuti Davide wangamupoka uthemba. Kweni apa Sauli wakaghanaghana vyambura mahara. Mbunenesko kuti Davide wakamanyanga kuti ndiyo wazamuŵa themba lakulondezgapo, kweni wakaghanaghanapo yayi vyakuti wamupoke ufumu Sauli, uyo wakaŵa wakuphakazgika wa Yehova!

Sauli wakanozga vyakuti Davide wakakomeke ku nkhondo, kweni nipera palije icho chikachitika. Davide wakalutilira kuthereska ŵalwani, ndipo ŵanthu ŵakamutemwanga na kumuchindika chomene. Sauli wakaghanaghana vya kuwunganya ŵamunyumba yake yose, ŵateŵeti ŵake wose na mwana wake mulara, kuti ŵanozge chiŵembu cha kukoma Davide! Ghanaghanirani waka umo Yonatani vikamukhwaskira kuwona adada ŵake ŵakuchita vinthu viheni nthena! (1 Samuyeli 18:25-30; 19:1) Yonatani wakaŵa mwana wakugomezgeka, kweniso wakaŵa mubwezi wakugomezgeka. Apa sono wakeneranga kusankhapo chigaŵa chimoza, kasi walutilirenge kuŵa wakugomezgeka kwa njani?

Yonatani wakayowoyapo, wakati: “Themba lingachitanga kwananga chara kwa muteŵeti wake Davide, pakuti wandamunangiranipo. Ndipo ivyo wamuchitirani mukwandula navyo ndimwe. Wakaŵika umoyo wake pangozi apo wakakoma Mufilisiti, ndipo Yehova wakapeleka chiponosko chikuru pa Israyeli yose. Imwe mukawona ichi ndipo mukasekelera chomene. Sono chifukwa wuli mukukhumba kwanangira ndopa zambura mulandu pakukoma Davide kwambura chifukwa?” Mwamwaŵi, Sauli wakamupulikira Yonatani ndipo wakalapa kuti wamupwetekenge yayi Davide. Kweni Sauli wakasunga yayi ivyo walayizga. Davide wati wathereskaso ŵalwani ŵanyake, Sauli wakamuchitiraso sanji ndipo wakaponya mkondo kwa Davide kuti wamulase! (1 Samuyeli 19:4-6, 9, 10) Kweni Davide wakaŵeka ndipo wakachimbira ku nyumba ya Sauli.

Kasi namwe vili kumuchitikiranipo kuti mukakhumbikwanga kusankha uko mukwenera kulutilira kugomezgeka? Usange ni nthena, namwe mungazomerezga kuti ntchipusu yayi. Para vyanthena vyachitika, ŵanji ŵangamuchiskani kuti mbumba yinu ndiyo yikwenera kuŵa pakwamba. Kweni Yonatani wakamanyanga kuti chingaŵa chamahara yayi kuchita nthena. Kasi wakatenge waŵenge wuli ku chigaŵa cha adada ŵake, apo Davide wakaŵa muteŵeti wakugomezgeka kweniso wakapulikiranga Yehova? Ntheura Yonatani wakazomerezga kuti Yehova ndiyo wamovwire kusankha vinthu mwavinjeru. Lekani wakaŵikira kumanyuma Davide. Nangauli apa Yonatani wakaŵika dankha ubwezi wake na Yehova pa malo ghakwamba, kweni wakalongoraso kuti ngwakugomezgeka kwa adada ŵake mwa kuŵapa ulongozgi wambura kubisa, m’malo mwa kuŵapusika waka kuti vyose vili makora. Tose tingawovwirika para tingasambirako kwa Yonatani pa nkhani ya umo wakalongolera kugomezgeka.

Yonatani wakayezgaso kuti wawezgerepo mtende pakati pa Sauli na Davide, kweni pa nyengo iyi Sauli wakakana kumupulikira. Davide wakiza mwakubisilizga kwa Yonatani na kumuphalira kuti umoyo wake uli pa ngozi. Davide wakati: “Pali mbondolo yimoza pera pakati pa ine na nyifwa.” Yonatani wakaŵayezga adada ŵake kuti wawone usange ŵakukhumba kuwezgerapo mtende pakati pa iwo na Davide, pamanyuma na kumuphalira Davide ivyo wasanga. Ŵakapangana kuti Davide wakabisame ndipo Yonatani wamuphalirenge ivyo wasanga mwa kumupa chimanyikwiro pa kugwiliskira ntchito uta na mivi. Yonatani wakapempha Davide kuti wasunge phangano ili: “Ungawuskangako chara lusungu lwako ku nyumba yane, nanga ni para Yehova waphyerapo ŵalwani wose ŵa Davide pa chisko cha charu chapasi.” Davide wakazomerezga kuti wapwelelerenge kweniso kuvikilira ŵa munyumba ya Yonatani wose.—1 Samuyeli 20:3, 13-27.

Yonatani wakayezga kuyowoya viwemi vya Davide kwa Sauli, kweni themba likakwiya navyo chomene! Sauli wakati Yonatani ni “mwana wa mwanakazi wakugaluka” ndipo wakati wakulengeska mbumba yake chifukwa cha kuŵa wakugomezgeka kwa Davide. Wakayezgaso kumupangiska Yonatani kuti wambe kujighanaghanira yekha, wakati: “Nyengo yose iyo mwana wa Yese waŵirenge wamoyo pa charu chapasi, iwe pamoza na uthemba wako ukhozgekenge chara.” Yonatani wakasintha yayi maghanoghano ghake, ndipo wakati kwa adada ŵake: “Kasi wakomekerengechi? Kasi wachitachi?” Sauli wakakwiya uheni! Nangauli wakaŵa muchekuru, kweni wakaŵa kuti wachali msilikari wankhongono zake. Wakaponya mkondo kwa mwana wake! Nangauli wakaŵa nkhwantha pa kuponya mkondo, kweni apa wakawinda. Yonatani wakakhuŵara chomene kweniso wakakhozgeka soni, ndipo wakafumapo waka uku wakwiya.—1 Samuyeli 20:24-34.

Mulenji wakulondezgapo, Yonatani wakaluta ku malo gha kufupi na uko Davide wakabisama. Wakaponya muvi nga umo ŵakapanganirana, kumumanyiska Davide kuti Sauli wakukhumba kumukoma nipera. Kufuma apo Yonatani wakawezga muteŵeti wake kuti walute ku msumba. Iyo na Davide ŵakakhala ŵekha, ntheura ŵakaŵa na kanyengo kakuti ŵadumbiskane vinyake. Wose ŵakalira, ndipo mwa chitima Yonatani wakalayirana na mubwezi wake Davide uyo wakamba umoyo wakuchimbirachimbira.—1 Samuyeli 20:35-42.

Mu nyengo yakusuzga chomene iyi, Yonatani wakalongora kuti wakaŵa nadi wakugomezgeka kwa mubwezi wake ndipo wakajighanaghaniranga yekha yayi. Satana, uyo ni mulwani wa ŵateŵeti ŵakugomezgeka ŵa Yehova wose, nthena wakakondwa kuwona Yonatani wakulondezga awiske na kuŵika pakwamba vyakukhumba vyake, nga kuŵa themba kweniso kupika ntchindi. Kumbukani kuti Satana wakukondwa para wakuwona ŵanthu ŵakujighanaghanira ŵekha, ndipo wakusazgirako makhumbiro agha. Nakuti ndivyo wakachita na ŵapapi ŵithu ŵakwamba, Adamu na Eva. (Genizesi 3:1-6) Kweni wakatondeka kuchita nthena kwa Yonatani. Apa vikwenera kuti vikamuŵinya chomene Satana! Kasi namwe mutondenge viyezgo vyanthena? Tikukhala mu nyengo izo ŵanthu ŵanandi ŵakujighanaghanira waka ŵekha. (2 Timote 3:1-5) Kasi tisambirengeko kwa Yonatani pa nkhani ya kuleka kujighanaghanira tekha na kulutilira kuŵa ŵakugomezgeka?

Sauli wakamba kumutinkha chomene Davide ndipo wakamughanaghaniranga viwemi yayi. Palije icho Yonatani wakate wachitengepo, ndipo wakawonanga waka umo adada ŵake ŵakachitiranga vinthu nga ni munthu wakufuntha, kuwunganya ŵankhondo ŵawo na kwamba kuzingilira mu charu chawo, kuti ŵakome munthu yumoza wambura mulandu. (1 Samuyeli 24:1, 2, 12-15; 26:20) Kasi Yonatani nayo wakamba kuchitako ivi? Chakukondweska ntchakuti, Baibolo likuyowoyapo yayi kuti nayo wakaŵa mu gulu la ŵankhondo aŵa panji kuchitako chilichose cha kukhozgera adada ŵake. Chifukwa chakuti Yonatani wakaŵa wakugomezgeka kwa Yehova, Davide, kweniso wakakhumbanga kusunga phangano ilo wakachita na Davide pa ubwezi wawo, lekani wakachita nthena.

Iyo wakaleka yayi kumutemwa mubwezi wake uyo wakaŵa muchoko kwa iyo. Pati pajumpha nyengo, wakasangaso nthowa yakuti wakakumane na Davide. Ŵakakumana ku Horeshi, kung’anamura kuti “Malo gha makuni ghanandi.” Phiri la Horeshi likaŵa ku chigaŵa cha mapiri, mtunda uchoko waka cha kumwera kwa Heburoni. Chifukwa wuli Yonatani wakaŵika umoyo wake pa ngozi na kuluta kukawona mubwezi wake uyo wakakhalanga umoyo wakuchimbirachimbira? Baibolo likutiphalira kuti chilato chake chikaŵa chakuti wakamovwire Davide “kusanga nkhongono mwa Yehova.” (1 Samuyeli 23:16) Kasi Yonatani wakachita wuli nthena?

Yonatani wakaphalira mubwezi wake muwukirano uyu kuti: “Ungawopanga chara.” Wakamuphaliraso kuti: “Adada ŵakusangenge chara.” Ntchivichi chikamupangiska Yonatani kuyowoya mazgu ghakukhozga agha? Iyo wakaŵa na chipulikano chakukhora ndipo wakagomezganga kuti khumbo la Yehova lifiskikenge. Yonatani wakalutizga kuti: “Iwe uŵenge themba pa Israyeli.” Ntchimi Samuyeli nayo yikatumikapo kale kuyowoya mazgu agha mu vyaka vyakumasinda uku, ndipo apa Yonatani wakamukumbuskanga Davide kuti nyengo zose ivyo Yehova wayowoya vikufiskika. Kasi Yonatani wakaghanaghananga kuti wazamuchita vichi munthazi? Iyo wakati: “Ine niŵenge wachiŵiri kwa iwe.” Uku kukaŵa kujiyuyura kwamaseŵera yayi! Iyo wakaŵa wakunozgeka kuŵa pasi pa munthu uyo wakaŵa muchoko na vyaka 30, kweniso kumovwira vinyake! Yonatani wakamalizga na mazgu ghakuti: “Adada nawo ŵakumanya fundo iyi.” (1 Samuyeli 23:17, 18) Sauli wakamanyanga mu mtima mwake kuti vingachitika yayi kumuluska munthu uyo Yehova wamusora kuti wazakaŵe themba lakulondezgapo!

Mu vyaka vyakulondezgapo, ntchakuwonekerathu kuti Davide wakaluwa yayi ivyo ŵakadumbiskana apo wakakumana na mubwezi wake uyu. Nakuti aka kakaŵa kaumaliro kuwonana. Chachitima ntchakuti, ivyo Yonatani wakakhumbanga kuti wazakaŵe wachiŵiri kwa Davide vikafiskika yayi.

Yonatani wakaluta ku nkhondo uko ŵakarwanga na Ŵafilisiti awo ŵakayowoya pakweru kuti mbalwani ŵawo ndipo iyo wakaŵa ku chigaŵa cha ŵankhondo ŵa adada ŵake. Iyo wakarwanga na njuŵi yituŵa chifukwa wakazomerezga yayi kuti ivyo adada ŵake ŵakachitanga vitimbanizge uteŵeti uwo wakachitiranga Yehova. Wakarwa mwachikanga kweniso mwakugomezgeka nga umo wakachitiranga nyengo zose, kweni nipera vikaŵamalira makora yayi Ŵaisrayeli. Sauli wakazgoka muheni chomene mwakuti wakamba na kuchita vyamasalamusi, vinthu ivyo Dango la Chiuta likakanizganga, lekani Yehova wakamutumbikangaso yayi Sauli. Ŵana ŵatatu ŵa Sauli, kusazgapo na Yonatani, ŵakakomeka pa nkhondo iyi. Sauli wakapwetekeka chomene ndipo wakajikoma.—1 Samuyeli 28:6-14; 31:2-6.

Davide wakaŵa na chitima chikuru chomene. Nakuti Davide wakaŵa mwanalume walusungu kweniso wakugowoka chifukwa wakamulira na Sauli wuwo, munthu uyo wakapangiska masuzgo ghanandi pa umoyo wake! Davide wakalemba sumu yakulira Sauli na Yonatani. Ndipo panji mazgu ghakufika pa mtima chomene agho wakalemba ghakalutanga kwa mubwezi wake wakutemweka, mazgu agha ghakuti: “Nasweka mtima chomene chifukwa cha iwe, mubali wane Yonatani, ukaŵa munthu wapamtima kwa ine. Chitemwa chako chikaŵa chapadera chomene kuluska chitemwa cha ŵanakazi.”—2 Samuyeli 1:26.

Davide wakaluwa yayi ivyo wakamulayizga Yonatani. Pati pajumpha vyaka vinandi, wakamutora Mefibosheti, mwana wa Yonatani uyo wakaŵa wakupendera na kwamba kumupwelelera. (2 Samuyeli 9:1-13) Ntchakuwonekerathu kuti Davide wakasambira vinandi kufuma kwa mubwezi wake Yonatani pa nkhani ya kugomezgeka, ntchindi na kuŵa wakukhumbisiska kulutilira kugomezgeka kwa mubwezi nanga ni para ntchakusuzga kuchita nthena. Kasi nase tasambirako kwa Yonatani? Kasi nase tisankhenge ŵabwezi ŵa nga ni Yonatani? Kasi nase tiŵenge ŵabwezi ŵawemi nga ndiyo? Para tikovwira ŵabwezi ŵithu kuŵa na chipulikano mwa Yehova kweniso kuchikhozga, para tikuŵika ubwezi na Chiuta pa malo ghakwamba, kweniso para tikulutilira kuŵa ŵakugomezgeka m’malo mwa kujighanaghanira tekha, mbwenu nase tiŵenge ŵabwezi ŵawemi nga umo wakaŵira Yonatani. Nakuti tingalongora kuti tikuyezga chipulikano chake.