Muŵe nga mukuwona gulu la ŵasilikari limilira pa malo ghanyake gha kulwera nkhondo, ndipo malo agha ngachipalamba kweniso ghamapiri. Gulu la nkhondo ili nda Ŵafilisiti ndipo likulaŵiska chinthu chinyake chakuzizika. Likulaŵiska: Ŵanalume ŵaŵiri Ŵachiisrayeli, awo ŵimilira waka pa mtandasanya musi mwa phiri. Ŵasilikari aŵa mitima yawo yili mu m’malo chifukwa ŵakuwona kuti ŵanalume ŵaŵiri aŵa ŵangakorako yayi kwa iwo. Ŵafilisiti ŵakandilizgira pasi mtundu wa Israyeli kwa nyengo yitali, ndipo panyengo iyi Ŵaisrayeli ŵachali kuluta ku Ŵafilisiti kuti ŵaŵawovwire kunora vyakulimira vyawo. Ŵasilikari Ŵachiisrayeli ŵakaŵavya vilwero vya nkhondo vyakulongosoka. Nakutiso apa ŵakaŵa ŵanalume ŵaŵiri pera! Nanga vingaŵa kuti ŵali na vilwero vya nkhondo, kasi ŵanthu ŵaŵiri ŵangaforako ku gulu la ŵasilikari? Mwamsinjiro, Ŵafilisiti ŵakaphalira ŵanalume ŵaŵiri aŵa kuti: “Kwelerani kuno, timusambizganiko mahara!”​—1 Samuyeli 13:19-23; 14:11, 12.

Apa ŵanyake ŵasambizgikenge, kweni awo ŵasambizgenge Mbafilisiti yayi. Ŵaisrayeli ŵaŵiri aŵa ŵakachimbira mu chigodobu ichi na kwamba kukwera phiri ilo pakaŵa Ŵafilisiti aŵa. Phiri ili likaŵa la kusendemuka chomene, mwakuti ŵakachitanga kukhwaŵa pakukwera, kweni ŵakagongowa yayi, ŵakalutilira kukhwaŵa kuti m’paka ŵakafike apo pakaŵa ŵasilikari aŵa! (1 Samuyeli 14:13) Apa sono Ŵafilisiti ŵakamba kuwona kuti mwanalume uyo wakalongozganga wakaŵa na vilwero; ndipo uyo wakamunyamuliranga vilwero wakizanga mu masinda mwake. Kweni kasi mwanalume uyu wakalongozganga gulu la ŵanthu ŵaŵiri pera kuti ŵawukire gulu likuru la ŵasilikari? Kasi mwanalume uyu mutu ukendanga makora waka nthena?

Mwanalume uyu mutu wake ukendanga makora waka; ndipo wakaŵa na chipulikano chakukhora. Zina lake wakaŵa Yonatani, ndipo nkhani yake yili na masambiro ghanandi ghakuzirwa ku Ŵakhristu mazuŵa ghano. Nangauli pasono tikurwa nadi nkhondo yayi, kweni kwa Yonatani tingasambirako vinandi pa nkhani ya chikanga, kugomezgeka, na kuleka kujighanaghanira wekha. Ivi vingatovwira kuti nase tiŵe na chipulikano chakukhora.​—Yesaya 2:4; Mateyu 26:51, 52.

Kuti tipulikiske chifukwa icho Yonatani wakachitira chikanga kwimikana na gulu la ŵasilikari ili, tiyeni tiwelere dankha mu masinda pachoko waka kuti tiwone mbiri yake. Yonatani wakaŵa mwana wakwamba wa Sauli, uyo wakaŵa Themba lakwamba la Israyeli. Apo Sauli wakaphakazgikanga kuŵa themba, Yonatani wakaŵa mulara kale, panji wakaŵa na vyaka 20, panjiso kujumphirapo. Vikuwoneka kuti Yonatani wakatemwananga chomene na adada ŵake, ndipo kanandi ŵakamuphaliranga vya kumtima kwawo. Pa nyengo yira, Yonatani wakamanyanga vinandi vyakukhwaskana na adada ŵake padera pakumanya waka kuti mbatali, ŵakuwoneka makora kweniso ni msilikari wachikanga. Wakamanyangaso chinthu chinyake chakuzirwa chakuti adada ŵake ŵakaŵa na chipulikano kweniso ŵakaŵa ŵakujiyuyura. Yonatani wakawonanga chifukwa icho Yehova wakasolera Sauli kuŵa themba. Nanga ni ntchimi Samuyeli yikati pakaŵavya munthu uyo wakaŵa nga ni Sauli pa nyengo iyo!​—1 Samuyeli 9:1, 2, 21; 10:20-24; 20:2.

Yonatani wakwenera kuti wakawonanga kuti ni mwaŵi wapadera kuŵa mu gulu la ŵasilikari ilo likalongozgekanga na adada ŵake pakurwa na ŵalwani ŵa ŵanthu ŵa Yehova. Nkhondo za mu nyengo yira zikupambana chomene na za mu nyengo yithu yino. Pa nyengo yira, Yehova wakasora mtundu wa Israyeli kuti umwimirenge, ndipo kanandi ukawukirikanga na mitundu iyo yikasopanga ŵachiuta ŵatesi. Ŵafilisiti awo nawo ŵakasopanga ŵachiuta ŵatesi nga ni chiuta Dagoni, nawo ŵakayezgayezganga kuti ŵatambuzge kweniso kuparanya mtundu wa ŵanthu ŵakusankhika na Yehova.

Ntheura ku ŵanalume nga Yonatani, para ŵaluta kukarwa nkhondo, ukaŵanga uteŵeti wakupatulika kwa Yehova Chiuta. Nakuti Yehova wakatumbika kuyezgayezga kwa Yonatani. Sauli wati waŵa waka themba, wakasora mwana wake kuti walongozgenge gulu la ŵasilikari 1,000, ndipo Yonatani wakaŵalongozga kuti ŵakawukire ŵasilikari ŵa Ŵafilisiti awo ŵakaŵa pa Geba. Nangauli iyo na ŵasilikari ŵake ŵakaŵavya vilwero vyakulongosoka, kweni Yehova wakaŵawovwira kuti ŵathereske ŵalwani ŵawo. Ndipouli, pamanyuma pa ivi, Ŵafilisiti ŵakawunjika ŵasilikari ŵanandi chomene. Ŵasilikari ŵanandi ŵa Sauli ŵakatenthema chomene. Ŵanyake ŵakachimbira na kukabisama, ndipo ŵanyake ŵachoko waka ŵakafika na pa kuŵa ku chigaŵa cha Ŵafilisiti! Kweni Yonatani wakawelera nyuma yayi, wakalutilira kuŵa na chikanga.​—1 Samuyeli 13:2-7; 14:21.

Pa zuŵa linyake ilo talizunura kale kukwambilira kwa nkhani iyi, Yonatani wakaghanaghana vya kuluta ku Ŵafilisiti, iyo na wakuyegha vilwero vyake, kwambura waliyose kumanya. Ŵati ŵakhala pachoko kufika pa Mikimashi, apo pakaŵa Ŵafilisiti, Yonatani wakamuphalira wakuyegha vilwero vyake ivyo wakukhumba kuchita. Wakati ŵamujilongora ku Ŵafilisiti awo ŵakaŵa pa phiri. Para Ŵafilisiti ŵaŵaphalira kuti ŵakwere kukatimbana nawo, ndicho chamuŵa chimanyikwiro chakuti Yehova wawovwirenge ŵateŵeti ŵake. Mwaluŵiro wakuyegha vilwero wakazomera, panji chifukwa cha mazgu ghankhongono agho Yonatani wakayowoya ghakuti: “Pakuti palije chakutondeska Yehova kuponoska na ŵanthu ŵanandi panji ŵachoko.” (1 Samuyeli 14:6-10) Kasi Yonatani wakang’anamurangachi?

Ntchakuwonekerathu kuti Yonatani wakamumanyanga makora Chiuta wake. Tikukayika yayi kuti wakamanyanga kuti kumasinda, Yehova wakawovwirapo ŵanthu ŵake kuthereska ŵalwani ŵawo awo ŵakaŵa ŵanandi kuluska iwo. Nyengo zinyake wakagwiliskiranga ntchito nanga ni munthu yumoza kuti wathereske ŵalwani ŵawo. (Ŵeruzgi 3:31; 4:1-23; 16:23-30) Ntheura tingati Yonatani wakamanyanga kuti unandi wa ŵanthu, nkhongono panji vilwero ivyo ŵangaŵa navyo, nkhanthu yayi ; kweni chipulikano chawo ndicho ntchakuzirwa. Chifukwa cha chipulikano, Yonatani wakalekera Yehova kuti ndiyo wasankhe usange ntchakwenelera kuti iyo na wakuyegha vilwero vyake ŵarwe na ŵasilikari ŵa Ŵafilisiti aŵa panji yayi; wakasankhaso chimanyikwiro chakulongora kuti Yehova wazomerezga. Wati wapokera chimanyikwiro ichi, Yonatani wakanyamuka kwambura wofi kukarwa nawo.

Wonani nthowa ziŵiri izo Yonatani wakalongolera kuti wali na chipulikano. Chakwamba, Yonatani wakawopanga Chiuta wake, Yehova. Wakamanyanga kuti Chiuta Wankhongonozose wakuthemba nkhongono za munthu yayi kuti wafiske khumbo lake, kweni iyo wakukondwa chomene kutumbika ŵanthu awo ŵakumuteŵetera mwakugomezgeka. (2 Midauko 16:9) Chachiŵiri, Yonatani wakalindilira dankha kuti Yehova wamulongore chimanyikwiro chakuti wamuzomerezga pambere wandachitepo kanthu. Mazuŵa ghano, tikukhazga kuti Chiuta watilongorenge vimanyikwiro mwamunthondwe yayi kuti timanye usange ivyo tasankha kuchita ni viwemi ndipo wakukondwa navyo. Pasono tili na Baibolo lose ilo ni Mazgu gha Chiuta, ndipo tili na vyose ivyo vingatovwira kumanya ivyo vikukolerana na khumbo Chiuta. (2 Timote 3:16, 17) Kasi tikupenjerezga dankha fundo mu Baibolo pambere tindasankhe chakuchita pa vinthu vyakuzirwa? Para ndimo tikuchitira, mbwenu tikulongora nadi kuti tikudangizga khumbo la Chiuta m’malo mwa vyakukhumba vithu.

Ŵanalume ŵaŵiri aŵa, msilikari na wakuyegha vilwero, ŵakakwera mwaluŵiro phiri ilo pakaŵa ŵasilikari ŵa Ŵafilisiti. Ŵati ŵasendelera kufupi Ŵafilisiti ŵakamanya kuti ŵawukirikenge, ndipo ŵakatuma ŵasilikari ŵawo kuti ŵakalimbane na ŵanalume ŵaŵiri aŵa. Padera pakuti Ŵafilisiti ŵakaŵa ŵanandi, ŵakaŵaso pa malo ghawemi pachanya pa phiri, ntheura chikaŵa chipusu chomene kuti ŵakome ŵanthu ŵaŵiri aŵa. Kweni Yonatani wakamba kutimba ŵasilikari aŵa yumoza na yumoza. Wakuyegha vilwero vyake uyo wakizanga mumasinda, wakaŵamalizganga waka. Pa mtunda uchoko waka, ŵanalume ŵaŵiri aŵa ŵakakoma ŵasilikari 20 ŵa Ŵafilisiti! Yehova wakachitaso chinthu chinyake. Tikuŵazga kuti: “Chitenthe chikawira msasa na ŵanthu wose awo ŵakaŵamo. Ŵanthu ŵakuwukira nawo ŵakatenthema. Penepapo charu chikandindima, ndipo wofi wakufuma kwa Chiuta ukaŵawira.”​—1 Samuyeli 14:15.

Sauli na ŵanalume ŵake ŵakawoneranga chapatali umo vinthu vikaŵira pakati pa Ŵafilisiti awo m’paka ŵakamba kugwazana ŵekhaŵekha! (1 Samuyeli 14:16, 20) Ŵaisrayeli ŵakasanga nkhongono na kuŵawukira, panji ŵakatoranga vilwero vya Ŵafilisiti awo ŵakakomeka. Yehova wakawovwira ŵanthu ŵake kuti ŵathereske ŵalwani ŵawo zuŵa lira. Nakuti m’paka sono wachali wandasinthe. Usange nase tingaŵa waka na chipulikano mwa Chiuta nga umo ŵakachitira Yonatani kweniso wakuyegha vilwero vyake uyo ŵandamuzunure zina, mbwenu tizamudandawurapo yayi chifukwa cha ivyo tasankha.​—Malaki 3:6; Ŵaroma 10:11.

Nangauli Yonatani vinthu vikamwendera makora nthena, kweni ndimo vikaŵira yayi kwa Sauli. Sauli wakachita maubudi ghanyake ghakurughakuru. Iyo wakatondeka kumupulikira Samuyeli uyo wakaŵa ntchimi yakusankhika na Yehova, kweniso Mulevi, ndipo wakapeleka sembe iyo wakeneranga yayi kupeleka. Samuyeli wati wafika, wakaphalira Sauli kuti chifukwa cha kuleka kupulikira uko wakachita apa, ufumu wake ulutilirenge yayi. Nakutiso, apo Sauli wakatumanga ŵasilikari ŵake ku nkhondo, wakaŵika dankha chilapo chakusuzga chakuti: “Watembeke munthu uyo wakurya chakurya chilichose pambere mise yindafike m’paka niwezgere dankha nduzga pa ŵalwani ŵane!”​—1 Samuyeli 13:10-14; 14:24

Mazgu gha Sauli agha ghakulongora kuti wakalazganga kuwemi yayi. Kasi apa tingati munthu wakujiyuyura, na wakukhwima mwauzimu wamba kuŵa munthu wakujikuzga? Nakutiso Yehova wakayowoyapo yayi kuti Sauli wapeleke chilapo chambura kupulikikwa makora ichi ku ŵasilikari ŵachikanga na ŵakulimbikira aŵa. Wuli pakuyowoya vya mazgu gha Sauli ghakuti, “m’paka niwezgere dankha nduzga pa ŵalwani ŵane”—kasi ghakulongora kuti Sauli wakaghanaghananga kuti nkhondo ŵakurwa chifukwa cha iyo? Kasi wakaluwa kuti nkhani yikuru yikaŵa yakukhwaskana na urunji wa Yehova, yikaŵa yakuti wawezgere waka yayi, panji kujipenjera uchindami nesi kuthereska waka ŵalwani?

Yonatani wakamanya yayi kuti adada ŵake ŵakapanga chilapo chakusuzga nthena. Wakaŵa kuti wavuka chifukwa cha kulimbana na ŵalwani ŵawo, ndipo wakanyoloska nthonga iyo yikaŵa mu woko lake na kukhwaska chisa cha uchi, na kumyangako; nyengo yeneyiyo tunkhongono tukaweleramo. Yumoza mwa ŵanalume awo wakaŵa nawo wakamuphalira dango ilo awiske ŵakaŵika pa nkhani ya kurya. Yonatani wakazgora kuti: “Adada ŵakhizgira suzgo yikuru pa charu. Wonani umo maso ghane ghangwelukira chifukwa chakuti namyangapo kauchi kadoko waka. Vinthu mphanyi vyanguŵa makora chomene kuŵenge kuti muhanya uno ŵanthu ŵangurya mwakufwasa vinthu vya ŵalwani ŵawo ivyo ŵasanga. Apo ndipo mphanyi Ŵafilisiti ŵakomeka ŵanandi chomene.” (1 Samuyeli 14:25-30) Yonatani wakaneneskanga nadi. Iyo wakaŵa mwana wakugomezgeka, kweni wakayeghekanga waka yayi pakuchita vinthu. Yonatani wakazomerezganga waka chilichose icho adada ŵake ŵachita panji kuyowoya yayi, ndipo ivi vikapangiska kuti ŵanthu ŵamutemwenge na kumuchindika.

Sauli wati wapulika kuti Yonatani waswa chilapo icho wakaŵika, wakawamo nipera yayi kuti wakabudiska kupanga chilapo ichi. M’malo mwake, iyo wakati mwana wake wakomeke! Yonatani wakakwesapo yayi panji kupempha kuti ŵamulengere lusungu. Wonani ivyo wakazgora. Iyo wakayowoya mwachikanga kuti: “Sono nili pano. Nili wakunozgeka kufwa!” Ndipouli, Ŵaisrayeli ŵakamuvikilira, ŵakati: “Kasi Yonatani wafwenge nadi, munthu uyo wakhizgira chiponosko chikuru ichi pa Israyeli? Ichi chingachitika yayi. Nadi pano Yehova wamoyo, nanga nkhasisi kake kamoza pera kangawanga pasi chara. Pakuti ivyo wachita muhanya uno wamovwira ni Chiuta.” Ntchivichi chikachitika paumaliro? Sauli wakakhorwa na ivyo wakapulika. Lemba ili likulutizga kuti: “Ntheura ŵanthu ŵakathaska Yonatani, wakafwa chara.”​—1 Samuyeli 14:43-45.

Yonatani wakaŵa na lumbiri luwemi chifukwa chakuti wakaŵa wachikanga, wakulimbikira kweniso wakajighanaghaniranga yekha yayi. Apo umoyo wake ukaŵa pangozi, lumbiri lwake lukamuponoska. Nase tingachita makora kughanaghanirapo zina, panji lumbiri, ulo tikujipangira zuŵa na zuŵa. Baibolo likutiphalira kuti zina liwemi ndakuzirwa chomene. (Mupharazgi 7:1) Para nase tingachita nga ni Yonatani, kuyezgayezga kuŵa na zina liwemi kwa Yehova, mbwenu lumbiri lwithu luzamutovwira chomene.

Nangauli Sauli wakachitanga maubudi ghose agha, kweni Yonatani wakalutilira kuŵa ku chigaŵa cha adada ŵake panyengo ya nkhondo. Tikukayika yayi kuti nayo vikamuŵinyanga kuwona kuti adada ŵake ŵaleka kupulikira na kwamba kujikuzga. Mdima ukakulirangakuliranga mwa adada ŵake, ndipo pakaŵavya chakuti Yonatani wachitepo kuti wawulekeske.

Suzgo ili likafika paheni chomene apo Yehova wakatuma Sauli kuti wakarwe nkhondo na Ŵaamaleki, awo ŵakaŵa ŵanthu ŵaheni chomene ndipo mu nyengo ya Mozesi Yehova wakayowoyerathu kuti mtundu uwu wose uzamuparanyika. (Ekisodo 17:14) Sauli wakaphalirika kuti wakaparanye viŵeto vyawo vyose na kukoma themba lawo, Agagi. Sauli wakatonda nkhondo iyi, ndipo tikugomezga kuti Yonatani nayo wakaŵa mu gulu la ŵasilikari ŵa adada ŵake. Kweni Sauli wakalekera dala kupulikira Yehova, wakamuleka wamoyo Agagi na kusunga vinthu vyakuzirwa, kweniso viŵeto. Ntchimi Samuyeli yikamuphalira Sauli cheruzgo icho Yehova wakapeleka, yikati: “Pakuti wakana mazgu gha Yehova, nayo wakukana iwe kuŵa themba.”​—1 Samuyeli 15:2, 3, 9, 10, 23.

Pakatora na nyengo yayi, mbwenu Yehova wakawuskako mzimu wake utuŵa kwa Sauli. Chifukwa chakuti wakaŵavya mzimu wa Yehova, Sauli wakazgoka munthu muheni chomene, wakamba waka kwendera mphepo, wakakwiyanga pa vifukwa vyambura kumanyikwa makora, ndipo wakafipanga mtima chomene. Vikaŵa nga kuti mzimu uheni wakufuma kwa Chiuta ukanjira m’malo mwa mzimu uwemi uwo ukafumako kwa iyo. (1 Samuyeli 16:14; 18:10-12) Yonatani wakwenera kuti wakakhwaskika chomene kuwona kuti adada ŵake awo pakwamba ŵakaŵa ŵawemi waka ŵasintha nthena! Nangauli vikaŵa nthena, kweni Yonatani wakaleka yayi kuteŵetera Yehova mwakugomezgeka. Iyo wakachita ivyo wangafiska kuti waŵawovwire adada ŵake, nanga nkhuyowoya nawo mwambura kubisa, kweni wakaŵika mtima chomene pa Adada ŵake ŵambura kusintha, Yehova Chiuta.​—1 Samuyeli 19: 4, 5.

Kasi muli kuwonapo munthu munyake uyo mukumutemwa, panji wangaŵa wamumbumba yinu, wakusintha m’paka kufika paheni chomene? Mungazomerezga kuti chikuŵa chinthu chakuŵinya chomene. Chiyelezgero cha Yonatani chikutikumbuska ivyo wamasalimo munyake wakazakalemba kuti: “Nanga adada na amama ŵanganisida, Yehova wanitorenge.” (Salimo 27:10) Yehova ngwakugomezgeka. Namweso wamutoraninge na kuŵa Dada winu muwemi chomene, vilije kanthu kuti kwali ŵanthu awo mbambura kufikapo ŵamuchitirani vinthu wuli vyakukhuŵazga.

Yonatani wakwenera kuti wakapulika kuti Yehova wafumiskengeko ufumu kwa Sauli. Kasi Yonatani wakachita wuli? Kasi wakaghanaghanapo kuti, ‘niŵenge kuti ndine fumu mphanyi nachitanga vyakuti na vyakuti?’ Kasi wakaghanaghanapo kuti wasinthe waka vinyake ivyo adada ŵake ŵakabudiskanga, mwakuti iyo wazakaŵe fumu yakugomezgeka kweniso yakupulikira? Tikumanya yayi ivyo wakaghanaghananga; icho tikumanya ntchakuti vyanthena ivi vikizamo yayi mu mtima mwake. Kasi ichi chikung’anamura kuti Yehova wakamutaya mwanalume wakugomezgeka uyu? Napachoko pose,Yehova wakagwiliskira ntchito Yonatani kuti watilongore chiyelezgero chiwemi chomene pa nkhani ya ubwezi wanadi, icho chikusangika mu Baibolo! Ubwezi wanthena uwu ndiwo tizamusambira mu nkhani yakulondezgapo ya Yonatani.