Skip to content

Ino Bbaibbele Ninzi?

Ino Bbaibbele Ninzi?

Bwiinguzi Bwamu Bbaibbele

 Twaambo twamasimpe kujatikizya Bbaibbele

  •   Nguni wakalemba Bbaibbele? Leza ngonguwe wakalemba Bbaibbele, pele wakabelesya bantu babalilwa ku 40 baindene-indene kulilemba. Akati kabantu aaba kwakali Musa, Mwami Davida, Matayo, Marko, Luka, alimwi a Johane. a Leza wakabikka mizeezo yakwe mubantu aaba kutegwa bacikonzye kulemba mulumbe wakwe.—2 Timoteyo 3:16.

     Mucikozyanyo: Ikuti simakwebo walailila mulembi wakwe kumulembela lugwalo, ambweni akumwaambila nzyayelede kulemba, simakwebo unoocili mukamwini lugwalo oolo. Ncimwi buyo, nokuba kuti Leza wakabelesya bantu kulemba mulumbe wakwe, ngonguwe Sikwaanza Bbaibbele.

  •   Ino Bbaibbele lyakalembwa lili? Lyakatalika kulembwa mu 1513 B.C.E. akumana nokwakainda myaka iinda ku 1,600, muma 98 C.E.

  •   Ino Bbaibbele lyakusaanguna lili kuli? Kulibonya kuti kunyina malembe aakusaanguna aamu Bbaibbele aakafwutuka. Cili boobo akaambo kakuti balembi ba Bbaibbele bakabelesya zintu zinyonyooka izyakaliko aciindi eeco mbuli ntumbu azipaya. Nokuba boobo, balembi basyaazibwene cakubikkila maano bakaakkopolola malembe aamu Bbaibbele kwamyaanda yamyaka, kutegwa kumbele bantu bakacikonzye kwaabala.

  •   Ino “Cizuminano Cakaindi” alimwi a “Cizuminano Cipya” ninzi? Cibeela camu Bbaibbele cizyibidwe kapati kuti Cizuminano Cakaindi caamba cibeela cakalembwa mu Chihebrayo, b alimwi ciitwa kuti Magwalo aa Chihebrayo. Mpoonya cibeela cizyibidwe kuti Cizuminano Cipya caamba ceeco icakalembwa mu Chigiriki, alimwi ciitwa kuti Magwalo aa Banakristo aa Chigiriki. Zyabikkwa antoomwe zibeela zyobilo eezyi zipanga bbuku likkwene, lyalo liitwa kuti Bbaibbele. c

  •   Makani nzi aajanika mu Bbaibbele? Zibeela ziindene-indene izili mu Bbaibbele zijisi makani aakaindi, milawo, businsimi, kweema, tusimpi, nyimbo alimwi amagwalo.—Amubone “ Mulongo wamabbuku aamu Bbaibbele.”

Ino Bbaibbele lyaamba kujatikizya nzi?

  Makani aali kumatalikilo aa Bbaibbele aamba twaambo tupati-pati kujatikizya Leza Singuzuzyoonse mbwaakalenga julu alimwi anyika. Kwiinda mukubelesya bbuku eeli, ulatwaambila izina lyakwe lyakuti Jehova, calo cipa bantu boonse coolwe cakumuzyiba.—Intembauzyo 83:18.

 Bbaibbele lilapandulula kuti Leza wakabejekezyegwa alimwi lilaamba mbwayoopilusya mpuwo yakwe mbotu.

 Bbaibbele lilayubununa makanze ngajisi Leza kujatikizya bantu alimwi anyika. Lilatondezya kumbele mbwayoogwisya zintu zipa kuti bantu kabapenga.

 Bbaibbele lilapa lulayo lugwasya lutondezya mbotweelede kupona buzuba abuzuba. Zikozyanyo izitondezya mbolicita oobo zibikkilizya:

  •   Kuzumanana kuba abalongwe bali kabotu. “Aboobo, zintu zyoonse nzyomuyanda kuti bantu bamucitile, anywebo nzyomweelede kubacitila.”—Matayo 7:12.

     Bupanduluzi: Tweelede kweendelezya bamwi mbubonya mbotuyanda kweendelezyegwa andiswe.

  •   Kulwana penzi lyakukopana mumizeezo. “Mutanoolibiliki zyabuzuba butobela, nkaambo buzuba butobela bunoojisi zyakulibilika zyambubo.”—Matayo 6:34.

     Bupanduluzi: Muciindi cakuciindizya kulibilika kujatikizya zikonzya kutucitikila kumbele, cilainda kubota kubikkila maano kubukkale mbotujisi aciindi aawo.

  •   Kuba alukkomano mucikwati. “Umwi aumwi wanu weelede kuyanda mukaintu wakwe mbubonya mbwaliyanda mwini; kunze lyaboobo, mukaintu awalo weelede kumulemeka kapati mulumaakwe.”—Baefeso 5:33.

     Bupanduluzi: Luyando alimwi abulemu zilayandika kutegwa cikwati cizwidilile.

Sena Bbaibbele kuli nolyakacincwa?

  Peepe. Basyaazibwene cakubikkila maano bakeezyanisya mulumbe wamu Bbaibbele uulembedwe amapepa aakaindi alimwi alyamazuba aano, mpoonya bakajana kuti kunyina nowacinca pe. Eeci cileelela, kayi ikuti naa Leza uyanda kuti bantu kababala mulumbe wakwe akuumvwisya, sena inga camwaalila kubona masimpe kuti utacincwi? dIsaya 40:8.

Nkaambo nzi ncokuli busanduluzi bwama Bbaibbele bunji bwiindene-indene?

  Babali banji mazuba aano tabakonzyi kwiimvwisya myaambo yamu Bbaibbele yakaindi. Pele nokuba kuti cili boobo, lyalo lijisi “makani mabotu” aabantu ‘bamumasi oonse, misyobo yoonse alimwi amyaambo yoonse.’ (Ciyubunuzyo 14:6, bupanduluzi buyungizyidwe) Akaambo kaceeci, bantu bayandika Bbaibbele lisanduludwe mumwaambo wabo kutegwa kabalibala akuumvwisya kabotu mulumbe wa Leza.

 Bbaibbele lyakasandululwa munzila zyotatwe.

  •   Kusandulula bbala-abbala.

  •   Kusandulula mizeezo iili mumwaambo wakusaanguna.

  •   Kukosaula kulembulula nkuliiba kucinca mabala aacibalo, kamujisi makanze aakuti kacikkomanisya kubala. Nokuba boobo, akaambo kakuti kusandulula kwakukosaula kulembulula inga kucinca mabala manji akusolekesya kupa kuti cibalo kacikkomanisya kubala, zimwi ziindi eeci cilakonzya kucinca cini ncocaamba cibalo.

 Busanduluzi bubotu bwa Bbaibbele mbusanduluzi bwabbala abbala pele kubelesya mwaambo wamazuba aano uutakatazyi kumvwa kwaamba mulumbe wa Leza munzila iiluzi kubantu. e

Ino nguni wakasala zintu izyakabikkilizyigwa mu Bbaibbele?

  Mbwali Sikwaanza Bbaibbele, Leza ngonguwe wakasala izyakabikkilizyigwa mulindilyo. Kusaanguna, wakapa cisi cabana Israyeli cansiku “mukuli wakulanganya makani aasetekene aa Leza,” kabali basikulanganya Magwalo aa Chihebrayo.—Baroma 3:2.

Sena kuli mabbuku aamu Bbaibbele aakasweeka?

  Peepe. Bbaibbele lilikkwene; taakwe mabbuku “aakasweeka.” Bamwi balakonzya kwaamba kuti mabbuku aamwi aakaindi aakasisidwe kwaciindi cilamfwu ayelede kuba mu Bbaibbele. f Nokuba boobo, lyalo lilikkwene buya. (2 Timoteyo 1:13) Alimwi buya, mabbuku aamu Bbaibbele aakasololelwa a Leza aleendelana cakumaninina. Oobu tabusyi mbocibede kujatikizya malembe oonse aakaindi bantu bamwi ngobaamba kuti ngamu Bbaibbele. g

Mbomukonzya kujana tupango twamu Bbaibbele

 Mulongo wamabbuku aamu Bbaibbele

a Kutegwa mubone mulongo woonse wamabbuku aamu Bbaibbele, iwakaalemba, alimwi aciindi naakalembwa, amubone “Mulongo Wamabbuku Aamu Bbaibbele.”

b Tubeela tusyoonto twa Bbaibbele twakalembwa mumwaambo waci Aramu, walo uukozyenye kapati a Chihebrayo.

c Babali banji ba Bbaibbele bakkomanina mabala aakuti “Magwalo aa Chihebrayo” alimwi a “Magwalo aa Banakristo aa Chigiriki.” Nkaambo mabala aaya taapi muzeezo wakuti “Cizuminano Cakaindi” tacicibeleki alimwi akuti cakanjililwa busena a “Cizuminano Cipya.”

d Amubone cibalo cakuti “Sena Bbaibbele Kuli Mbolyakacincwa?

e Bantu banji balakukkomanina kubala Bbaibbele lya Busanduluzi bwa Nyika Mpya nkaambo lililuzi alimwi talikatazyi kubala. Amubone cibalo cakuti “Sena Bbaibbele lya Busanduluzi Bwanyika Mpya Lililuzi?

f Malembe aaya oonse antoomwe aitwa kuti Apokrifa. Bbuku litegwa Encyclopædia Britannica, lyaamba kuti “kweelana amalembe aamba zyamu Bbaibbele, [ibbala eeli lyaamba] malembe aatako mumagwalo”—nkokuti, aatako mumulongo wamabbuku aajanika mu Bbaibbele.