Skip to content

Skip to table of contents

LILIU ʻE HE TOHI TAPÚ ʻA E MOʻUÍ

Naʻe Maongo Kiate Au ʻa e Tali Mahino mo Totonu ʻa e Tohi Tapú

Naʻe Maongo Kiate Au ʻa e Tali Mahino mo Totonu ʻa e Tohi Tapú
  • TAʻU FĀʻELEʻI: 1948

  • FONUA TUPUʻANGA: HUNGALI

  • HISITŌLIA: FAKAʻAMU KI HE TALI ʻO E NGAAHI FEHUʻI MAHUʻINGA ʻI HE MOʻUÍ

KO HOKU KUOHILÍ:

Naʻe fāʻeleʻi au ʻi Székesfehérvár, Hungali, ko ha kolo naʻe lahi hono ngaahi hisitōliá talu mei he taʻu ʻe 1,000 kuohilí. ʻOku fakamamahí ko e lava keu kei manatuʻi ʻa e ngaahi maumau lahi naʻe kei ʻi ai mei he ngaahi fakaʻauha ʻo e tau lahi hono ua ʻa māmaní.

ʻI heʻeku kei siʻí, naʻe ʻohake au ʻe heʻeku ongo kuí. ʻOku ou manatu ʻofa kiate kinaua—tautefito ki heʻeku kui fefiné ʻa Elisabeth. Naʻá ne uhuʻi ʻiate au ha tui mālohi ki he ʻOtuá. Kamata mei heʻeku taʻu tolú, naʻá ku toutou lau mo ia ʻi he efiafi kotoa ʻa e lotu ʻoku faʻa ui ko e Lotu ʻa e ʻEikí. Neongo ia, naʻa kú toki mahinoʻi ʻa e ʻuhinga ʻo e lotu ko iá ʻi hoku taʻu 20 tupu lahí.

Naʻe tauhi hake au ʻe heʻeku ongo kuí koeʻuhí naʻe ngāue ʻaho mo ngāue poʻuli ʻeku ongo mātuʻá, ʻi he feinga ke tānaki ha paʻanga feʻunga ke fakatau mai ha ʻapi ʻoku leleí. ʻI he Tokonaki hono ua kotoa pē, naʻe fakatahataha mai ai ʻa e kotoa ʻo e fāmilí ki ha houa kai. Naʻá ku fakamahuʻingaʻi ʻa e ngaahi taimi ko ia naʻa mau fakatahataha aí.

ʻI he 1958, naʻe hoko moʻoni ʻa e misi ʻeku ongo mātuʻá; naʻe malava ke na fakatau mai ha ʻapi ke mau nofo toko tolu ai. Naʻe lava leva ke u nofo fakataha mo ʻeku ongo mātuʻá—naʻá ku fiefia lahi! Kae kehe, ʻi he mahina ʻe ono ki mui aí, naʻe ngata fakafokifā ʻa e fiefia ko iá. Naʻe mate ʻeku tamaí ʻi he kanisaá.

Naʻá ku loto-mamahi. ʻOku ou manatuʻi ʻeku lotu ʻo pehē: “ʻOtua, ʻoku ou kōlenga atu ke ke fakahaofi ʻeku tamaí. ʻOku ou fiemaʻu ia. Ko e hā ʻoku ʻikai te ke tali ai ʻeku lotú?” Naʻá ku holi vavale ke ʻiloʻi ʻa e feituʻu naʻe ʻi ai ʻeku tamaí. Naʻá ku fifili: ‘Kuó ne ʻalu ki hēvaní? Pe ʻoku ʻikai ke ne toe ʻi ai ʻo taʻengata?’ Naʻá ku meheka ʻi he fānau ko ia ʻoku kei ʻi ai ʻenau tamaí.

ʻI he ngaahi taʻu lahi, naʻá ku ʻalu ʻi he meimei ʻaho kotoa ki he faʻitoká. Naʻá ku tūʻulutui ʻi he faʻitoka ʻeku tamaí ʻo lotu: “ʻOtua, fakamolemole ʻoku ou loto ke ʻilo pe ʻoku ʻi fē ʻeku tamaí.” Naʻá ku toe lotu ki ha tokoni ke u mahinoʻi ʻa e ʻuhinga ʻo e moʻuí.

ʻI heʻeku taʻu 13, naʻá ku fili ke u ako ʻa e lea faka-Siamané. Koeʻuhí ko e lahi fau ʻo e ngaahi tohi faka-Siamané, naʻá ku fakakaukau ngalingali ʻe lava ke u maʻu ai ʻa e ngaahi tali ki heʻeku ngaahi fehuʻí. ʻI he 1967, naʻá ku kamata ako ʻi he kolo ko Jena, ko e konga ia ʻo Siamane Hahake. Naʻá ku vēkeveke hono lau ʻa e ʻū tohi ʻa e kau filōsefa Siamané, tautefito ki he faʻahinga naʻa nau fakamatala ki he ʻuhinga ʻo e ʻi ai ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá. Neongo naʻá ku maʻu ai ha ngaahi fakakaukau fakamānako, naʻe ʻikai ha tohi ai te ne ʻomi ha fakafiemālie moʻoni kiate au. Naʻe kei hokohoko atu ʻeku lotu ki ha ngaahi tali.

FOUNGA HONO LILIU ʻE HE TOHI TAPÚ ʻA ʻEKU MOʻUÍ:

ʻI he 1970, naʻá ku foki ki Hungali ʻou fetaulaki ai mo Rose ʻa ia naʻe hoko ki mui ko hoku uaifi. ʻI he taimi ko iá, naʻe puleʻi faka-Kominiusi ai ʻa Hungali. Taimi nounou hili ʻeku mali mo Rose, naʻá ma hiki ki ʻAositulia. Ko ʻema taumuʻá ke ma hiki ki Senē, ʻAositelēlia, ʻa ia naʻe nofo ai ʻeku faʻētangatá.

Naʻe taimi siʻi pē kuo maʻu ʻeku ngāue ʻi ʻAositulia. ʻI he ʻaho ʻe taha, naʻe tala mai ʻe hoku kaungāngāué ʻe lava ke u maʻu ʻa e ngaahi tali ki he kotoa ʻeku ngaahi fehuʻí ʻi he Tohi Tapú. Naʻá ne ʻomai kiate au ha ʻū tohi ʻoku lāulea ai ki he Tohi Tapú. Naʻá ku lau kotoa ʻa e ʻū tohi ko iá pea naʻá ku loto ke toe ako lahi ange. Ko ia, naʻá ku tohi ki he Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová, ko e faipulusi ʻo e ʻū tohí pea kole ki ha ʻū tohi lahi ange.

ʻI he ʻaho naʻe taʻu taha ki ai ʻema malí, naʻe ʻaʻahi mai kiate au mo Rose ha kiʻi talavou Fakamoʻoni ʻAositulia. Naʻá ne haʻu mo e tohi naʻá ku kole ki aí mo tuʻuaki mai ha ako Tohi Tapu, ʻa ia naʻá ku tali. Koeʻuhí ko ʻeku fuʻu fie akó, naʻá ma ako tuʻo ua ai he uike—ko e ako taki taha naʻe aʻu nai ki he houa ʻe fā!

Naʻá ku ofoofo ʻi he meʻa naʻe akoʻi kiate au ʻe he Kau Fakamoʻoní mei he Tohi Tapú. ʻI he taimi naʻa nau fakahaaʻi mai ai ʻa e huafa ʻo e ʻOtuá, ʻa Sihova mei heʻeku Tohi Tapu faka-Hungalí, naʻe faingataʻa ke u tui ki ai. ʻI he taʻu ʻe 27 ʻeku ʻalu ki he lotú, naʻe ʻikai ʻaupito te u fanongo ʻi he huafa ʻo e ʻOtuá naʻa mo hano leaʻaki tuʻo taha. Naʻe maongo kiate au ʻi hono ʻomi ʻe he Tohi Tapú ʻa e ngaahi tali mahino mo totonu ki heʻeku ngaahi fehuʻí. Ko e fakatātaá, naʻá ku ʻiloʻi ʻoku ʻikai ʻiloʻi ʻe he kau maté ha meʻa ʻo hangē pē ha mohe maʻú. (Koheleti 9:5, 10; Sione 11:11-15) Naʻá ku toe ʻilo fekauʻaki mo e talaʻofa ʻa e Tohi Tapú ki ha māmani foʻou ʻa ia “ʻe ʻikai ke toe ʻi ai ha mate.” (Fakahā 21:3, 4) ʻOku ou ʻamanaki ke toe sio ki heʻeku tamaí ʻi he māmani foʻou ko iá, “ʻe ʻi ai ʻa e toetuʻu.”—Ngāue 24:15.

Naʻe loto-lelei ʻa Rose ke ma ako fakataha ʻa e Tohi Tapú. Naʻe vave ʻema fakalakalaká ʻo ʻosi ai ʻema akó ʻi he māhina pē ʻe ua! Naʻá ma maʻu ʻa e fakataha kotoa naʻe fakahoko ʻe he Kau Fakamoʻoní ʻi he Fale Fakatahaʻangá. Naʻe maongo loloto kiate kimaua ʻa e ʻofa, tokoni mo e fāʻūtaha ʻi he haʻohaʻonga ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová.—Sione 13:34, 35.

ʻI he 1976, naʻá ku maʻu mo Rose ʻa e ngofua ke ma ō ai ki ʻAositelēlia. Naʻá ma fetaulaki leva ʻi ai mo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová. Naʻe ʻai kimaua ʻe he Kau Fakamoʻoni fakalotofonuá ke ma lata ʻi he taimi pē ko iá. ʻI he 1978, naʻá ma hoko ai ko e ongo Fakamoʻoni ʻa Sihova.

FOUNGA ʻO ʻEKU MAʻU ʻAONGÁ:

Kuo faifai ange peá u maʻu ʻa e tali ki he ngaahi fehuʻi ko ia kuo fuoloa ʻene fakahohaʻasi aú. ʻI heʻeku ʻunuʻunu ofi kia Sihova ko e ʻOtuá, kuó u maʻu foki ai ʻa e Tamai lelei taha ʻe ala fakakaukau atu ki aí. (Sēmisi 4:8) Pea ko ʻeku ʻamanaki ke toe sio ki heʻeku tamai totonú ʻi he māmani foʻou ka hoko maí, ʻoku mahuʻinga ʻaupito ia kiate au.—Sione 5:28, 29.

ʻI he 1989, naʻá ku fili ai mo Rose ke ma foki ki Hungali koeʻuhí ke lava ke ma vahevahe atu mo homa ngaahi kaumeʻá mo e fāmilí ʻema ngaahi tuí, pea mo ha niʻihi te ma fetaulaki mo iá. Kuó ma maʻu ʻa e monū ke akoʻi ʻa e Tohi Tapú ki he kakai ʻe laui teau. Laka hake ʻi he toko 70 ʻo kinautolu kuo nau kau fakataha mo kimaua ʻi he tauhi kia Sihová ʻo kau ai siʻeku faʻē ʻofeiná.

Naʻá ku lotu ʻi he taʻu ʻe 17 ke maʻu ʻa e tali ki heʻeku ngaahi fehuʻí. Kuo laka hake eni ʻi he taʻu ʻe 39 mo ʻeku kei lotu—ʻoku lava ke u lotu pē he taimi ní, “Tamai hēvani, fakamālō atu ʻi hono tali ʻeku ngaahi lotu mei heʻeku kei siʻí.”