Ti ambeni zo, ti duti na yanga-da na mbeni après-midi na temps so ngu apika sân ti sara mbeni ye wala ti hinga ndo so mo peut ti gue dä ape, mbeni ye so ason ahon ni ayeke dä ape. Mbeni maseka-koli so iri ti lo Robert atene: “Na amara ti temps tongaso, mbi duti gï tongaso, mbi hinga vrai ye so mbi peut ti sara ape.”

 Mo kue mara ti ye tongaso asi na mo awe? Tongana asi na mo awe, article so apeut ti aidé mo.

•  Ye so a lingbi mo hinga

•  Ye so mo peut ti sara

•  Amba ti mo atene ti ala nyen?

•   Ti kpo yâ ti téléphone wala ordinateur wala ti sara jeu la ayeke solution ni ape.

   Ti navigué na ndö ti Internet apeut ti aidé mo ti passé temps, me apeut nga ti kanga lege na mo ti gbu li ti mo ti sara ambeni nzoni ye, nga ayeke kiri ti sara si mo hinga vrai ye so mo peut ti sara ape. Jérémie so ayeke na ngu 21 atene: “Parfois mo yeke duti gï tongaso mo yeke bâ lê ti écran, et puis mo yeke pensé nga na ye oko ape.”

   Mbeni wali so iri ti lo Elena ayeda nga na tënë so. Lo tene: “A yeke aye kue la mo peut ti sara na appareil ape, limite ti ala ayeke dä. A yeke sara si mo yeke girisa na ndö ti situation ti mo ni, me tongana mo kanga ni, mo yeke bâ so mo hinga encore vrai ye so mo peut ti sara ape, ye ni aga encore pire.”

•   Nzoni bango ndo so mo yeke na ni apeut ti changé aye mingi.

   Eskê ti duti na gbâ ti aye ti sara la ayeke sara si mo ennuyé terê ti mo ape? Ye ni adépend na interêt so mo yeke mû na ye so mo yeke sara. Na tapande, mbeni maseka-wali so iri ti lo ayeke Karen atene: “Na ekole mbi hinga lani vrai ye ti sara ape, atâa so mbi yeke na gbâ ti ye ti sarango ni na yâ ti lango ni kue. Zo adoit ti zia bê ti lo kue na ye so lo yeke sara tongaso si lo ennuyé terê ti lo ape.”

 Mo hinga mbeni ye? Tongana zo ayeke na mbeni ye ti sarango ni ape a lingbi lo bâ ni tongana mbeni kpale ape, me lo peut ti mû ngoi ni so ti créé ambeni ye ti sara.

 Gi ti sara aye nde nde. Na tapande, gi ti wara afini kamarade, gi ti wara mbeni fini ye ti passé na temps, wala gi ti manda ti sara ambeni fini ye. Azo so ayeke ka na aye nde nde ti sarango ni so agbu bê ti ala, a yeke azo so ayeke ngangu na ala ti ennuyé terê ti ala tongana ala yeke gï ala oko, nga a yeke ngangu na ala ti ennuyé terê ti ala tongana ala yeke na milieu ti azo.

 Mama-ndia ti Bible: “Ye kue so maboko ti mo awara ti sara, sara ni na ngangu ti mo kue.”​—Zo-ti-fa-tene 9:​10.

 “Mbi komanse ti manda yanga ti Mandarin ade ti ninga ape, nga so mbi yeke tene ni lakue, a sara si mbi ga ti bâ so andâ mbeni pendere ye amanke mbi depuis. Mbi ye mingi ti sara mbeni fini ye. Mbi yeke zia bê ti mbi kue ti sara ye ni nga a yeke aidé mbi ti occupé temps ti mbi nzoni.”​—Melinda.

 Zia li ti mo gï na ndö ti ye so mo leke na bê ti mo ti sara. Tongana mo hinga raison so apusu mo ti sara mbeni ye, nzara so mo yeke na ni ti sara ye ni so ayeke kono. Même adevoir so a mû na mo na ekole ti sara, tongana mo hinga ndani so a mû na mo devoir ni ti sara, mo yeke ennuyé terê ti mo mingi ape.

 Mama-ndia ti Bible: “Tongana zo . . . [a]bâ nzoni na peko ti angangu kua ti lo, mbeni ye ti nzoni ti hon ni ayeke dä pëpe.”​—Zo-ti-fa-tene 2:​24.

 “Na temps so lani ekole ti mbi aga nduru ti kanga, mbi yeke diko ka mbeti 8 heure par jour ndali ti so mbi mû retard na yâ ti dikongo mbeti ti mbi. Eskê mbi ennuyé lani terê ti mbi? Ên-ën, ndali ti so mbi yeke lani na mbeni objectif: Bê ti mbi kue ayeke na ndö ti examen, mbi ye ti wara ni; ye so amû courage na mbi lani la.”​—Hannah.

 Hinga so ambeni ye ayeke dä so mo yeke na ngangu ti changé ni ape. Même mbeni pendere ye so mo ye ka ti sara ni mingi, a peut ti si so ngoi na ngoi nzara ti sarango ni asara mo ape. Nga, même mbeni kota kamarade ti mo apeut ti annulé mbeni programme so mo na lo asara, na mo duti gï tongaso mo hinga ye so mo peut ti sara ape. Me a hon ti tene vundu asara mo ndali ti ye ni so, gi ti pensé gï na aye so ayeke nzoni.

  Mama-ndia ti Bible: “Zo so bê ti lo ayeke na ngia ayeke lakue na yâ ti matanga.”​—aProverbe 15:15.

 “Mbeni kamarade ti mbi atene na mbi so a yeke nzoni mbi gi ti ye angoi so mbi yeke gï mbi oko. Lo tene so na yâ ti gigi, a yeke nzoni ti zia équilibre na popo ti ngoi so mo yeke duti na azo nga na ngoi so mo yeke duti gï mo oko nga so zo kue adoit ti sara tongaso.”​—Ivy