1. X’żamm lill-​familja taʼ Adam u Eva lura milli jidħlu fil-​ġnien tal-​Għeden, u Abel x’ried iktar minn kwalunkwe ħaġ’oħra?

ABEL ta daqqa t’għajn lejn il-​merħla tan-​nagħaġ tiegħu huma u jirgħu għall-​kwiet fuq l-​għolja. Imbagħad forsi ħares lil hinn minn fejn kienu n-​nagħaġ tiegħu lejn post fil-​bogħod fejn setaʼ jilmaħ dawl inemnem. Hu kien jaf li hemmhekk kien hemm xafra taqbad, dejjem iddur, u ma tħalli lil ħadd jidħol fil-​ġnien tal-​Għeden. Xi darba, il-​ġenituri tiegħu kienu jgħixu hemmhekk, imma issa la huma u lanqas uliedhom ma jistgħu jidħlu. Ġib quddiem għajnejk, tard waranofsinhar, żiffa ħelwa tħabbel xagħar Abel hu u jdawwar ħarstu ’l fuq u jaħseb dwar il-​Ħallieq tiegħu. Il-​bniedem qatt setaʼ jerġaʼ jitħabbeb m’Alla? Din kienet l-​akbar xewqa taʼ Abel.

2-4. Abel f’liema sens ikellimna llum?

² Abel qed ikellmek illum. Tistaʼ tisimgħu? Għandek mnejn tgħid li ħaġa bħal din hi impossibbli. Wara kollox, it-​tieni wild taʼ Adam miet bosta snin ilu. Il-​fdalijiet tiegħu ilhom li spiċċaw u tħalltu mat-​trab taʼ kważi 6,000 sena. Rigward il-​mejtin, il-​Bibbja tgħallimna: “Ma jafu assolutament xejn.” (Ekk. 9:5, 10) Iktar minn hekk, Abel qatt ma lissen kelma waħda li hi mniżżla fil-​Bibbja. Allura kif jistaʼ jkellimna?

³ L-​appostlu Pawlu kien ispirat biex jgħid dan dwar Abel: “Permezz tagħha, għalkemm miet, għadu jitkellem.” (Aqra Ebrej 11:4.) Permezz taʼ xiex jitkellem Abel? Permezz tal-​fidi. Abel kien l-​ewwel bniedem li qatt żviluppa din il-​kwalità mill-​aqwa. Tant wera fidi qawwija li l-​eżempju tiegħu hu ħaj u taʼ min jimitah illum. Jekk nitgħallmu mill-​fidi tiegħu u nipprovaw nimitawha, ikun bħallikieku Abel qed ikellimna b’mod reali u effettiv ferm.

⁴ Imma x’nistgħu nitgħallmu dwar Abel u l-​fidi tiegħu ladarba l-​Bibbja ftit li xejn titkellem dwaru? Ejja naraw.

5. Ġesù x’ried ifisser bl-​istqarrija tiegħu meta assoċja lil Abel mat-​“tisjis tad-​dinja”? (Ara wkoll in-​nota taʼ taħt.)

⁵ Abel twieled fil-​bidu tal-​istorja umana. Ġesù iktar tard tkellem  dwar Abel bħala li għex fi żmien “it-​tisjis tad-​dinja.” (Aqra Luqa 11:50, 51.) Evidentement Ġesù ried ifisser id-​dinja taʼ nies li għandhom mnejn jiġu mifdijin mid-​dnub. Filwaqt li Abel kien ir-​rabaʼ bniedem li eżista, milli jidher hu kien l-​ewwel wieħed li Alla ra li jistħoqqlu jiġi mifdi. * B’mod ċar, Abel ma trabbiex fost nies li għexu ħajja eżemplari.

6. Abel x’tip taʼ ġenituri kellu?

⁶ Għalkemm il-​bnedmin ma kinux ilhom jeżistu, diġà kellhom jiffaċċjaw ċirkustanzi tal-​biki. Il-​ġenituri taʼ Abel, Adam u Eva, x’aktarx li kienu nies sbieħ u dinamiċi. Imma żbaljaw bl-​ikrah matul ħajjithom, u dan huma kienu jafuh. Xi darba kienu perfetti, u quddiemhom kellhom il-​prospett li jgħixu għal dejjem. Imbagħad irribellaw kontra Alla Ġeħova u tkeċċew mill-​ġnien tal-​Għeden li kien darhom. Billi poġġew ix-​xewqat tagħhom stess qabel kwalunkwe ħaġ’oħra—saħansitra qabel il-​bżonnijiet tan-​nisel tagħhom—tilfu l-​perfezzjoni u l-​ħajja taʼ dejjem.—Ġen. 2:15–3:24.

7, 8. Eva x’qalet meta twieled Kajjin, u x’setaʼ kellha f’moħħha?

⁷ Issa li kienu eżiljati ’l barra mill-​ġnien, Adam u Eva sabu l-​ħajja diffiċli. Madankollu, meta twieled l-​ewwel wild tagħhom, huma semmewh Kajjin li jfisser “Xi Ħaġa Mnissla,” u Eva qalet: “Ulidt raġel bl-​għajnuna taʼ Ġeħova.” Kliemha jagħti x’jifhem li f’moħħha setaʼ kellha l-​wegħda li Ġeħova għamel fil-​ġnien meta bassar li ċertu mara kien se jkollha ‘nisel’ li xi darba kien se jeqred  lill-​wieħed mill-​agħar li żvija lil Adam u Eva. (Ġen. 3:15; 4:1) Immaġinat Eva li l-​mara fil-​profezija kienet hi u li Kajjin kien in-​‘nisel’ imwiegħed?

⁸ Jekk inhu hekk, arralha bl-​ikrah. Iktar minn hekk, jekk hi u Adam imlew moħħ Kajjin b’ideat bħal dawn hu u jikber, mhux taʼ b’xejn li forsi kibritlu rasu. Maż-​żmien, Eva kellha t-​tieni wild, imma ma nsibu ebda stqarrija grandjuża dwaru. Semmewh Abel, li jistaʼ jfisser “Nifs,” jew “Vanità.” (Ġen. 4:2) Irriflettiet l-​għażla taʼ dan l-​isem inqas stennijiet, bħallikieku kellhom inqas tama f’Abel milli f’Kajjin? Nistgħu biss nissopponu.

9. Il-​ġenituri llum x’jistgħu jitgħallmu mill-​ewwel ġenituri tagħna?

⁹ Il-​ġenituri llum jistgħu jitgħallmu ħafna mill-​ewwel ġenituri tagħna. Bil-​kliem u bl-​azzjonijiet tagħkom, se tinkuraġġixxu intom il-​kburija, l-​ambizzjoni, u t-​tendenzi egoistiċi taʼ wliedkom? Jew se tgħallmuhom iħobbu lil Alla Ġeħova u jkollhom ħbiberija miegħu? B’sogħba, l-​ewwel ġenituri ma wettqux ir-​responsabbiltà li kellhom. Iżda kien hemm tama għan-​nisel tagħhom.

10, 11. Kajjin u Abel liema xogħlijiet kellhom, u Abel liema kwalità żviluppa?

¹⁰ Hekk kif iż-​żewġ subien kienu qed jikbru, Adam x’aktarx li ħarriġhom fix-​xogħol li kellu jsir biex jipprovdu għall-​familja. Kajjin sar bidwi; Abel sar ragħaj.

¹¹ Però, Abel għamel xi ħaġa bil-​wisq iktar importanti. Matul is-​snin, hu żviluppa l-​fidi—kwalità mill-​isbaħ li iktar tard Pawlu kiteb dwarha. Aħseb dwar dan! Abel ma kellu ebda eżempju uman li setaʼ jsegwi. Allura, kif żviluppa l-​fidi f’Alla Ġeħova? Ikkunsidra tliet raġunijiet għala Abel setaʼ jkollu fidi soda.

12, 13. Abel kif setaʼ ġie megħjun ikabbar il-​fidi tiegħu billi josserva l-​ħolqien taʼ Ġeħova?

¹² Il-​ħolqien taʼ Ġeħova. Veru, Ġeħova kien seħet l-​art u bdiet tipproduċi xewk u għollieq li kienu taʼ xkiel għall-​agrikultura. Xorta waħda, l-​art kienet tipproduċi b’mod ġeneruż l-​ikel li sostna lill-​familja taʼ Abel. U ma kien hemm ebda saħta fuq l-​annimali, inkluż l-​għasafar u l-​ħut; lanqas fuq il-​muntanji, il-​lagi, ix-​xmajjar, u l-​ibħra; u lanqas fuq is-​smewwiet, is-​sħab, ix-​xemx, il-​qamar, u l-​istilel. Kull fejn kien iħares, Abel kien jara evidenza tal-​imħabba, l-​għerf, u t-​tjubija profondi t’Alla Ġeħova, il-​wieħed li ħalaq kollox. (Aqra Rumani 1:20.) Meta hu mmedita b’apprezzament fuq il-​ħolqien u l-​kwalitajiet t’Alla, il-​fidi taʼ Abel issaħħet.

¹³ Abel ċertament li ħa l-​ħin biex jaħseb fuq affarijiet spiritwali. Immaġinah jieħu ħsieb il-​merħla tiegħu. Il-​ħajja taʼ ragħaj kienet tirrikjedi ħafna mixi. Hu mexxa lil dawn il-​ħlejjaq ġentili  fuq l-​għoljiet, mill-​widien, mix-​xmajjar—dejjem ifittex l-​aħjar ħaxix, l-​aħjar għadajjar għax-​xorb, u l-​iktar postijiet kennija fejn jistrieħu. Mill-​ħlejjaq kollha t’Alla, in-​nagħaġ jidhru li huma l-​iktar vulnerabbli, bħallikieku ġew maħluqin bil-​bżonn li l-​bniedem jiggwidahom u jipproteġihom. Ħass Abel li anki hu kellu bżonn il-​gwida, il-​protezzjoni, u l-​ħarsien taʼ Xi Ħadd ferm iktar għaref u qawwi minn kwalunkwe bniedem? Mingħajr dubju, hu esprima ħafna ħsibijiet bħal dawn fit-​talb, u minħabba f’hekk il-​fidi tiegħu baqgħet tikber.

14, 15. Il-​wegħdi taʼ Ġeħova kif taw lil Abel ħafna fuqiex jimmedita?

¹⁴ Il-​wegħdi taʼ Ġeħova. Adam u Eva żgur li rrakkontaw lil uliedhom l-​affarijiet li ġraw fil-​ġnien tal-​Għeden u li wasslu għat-​tkeċċija tagħhom. B’hekk, Abel kellu ħafna fuqiex jimmedita.

¹⁵ Ġeħova qal li l-​art kienet se tiġi misħuta. Abel setaʼ jara ċar ix-​xewk u l-​għollieq li wettqu dan il-​kliem. Ġeħova bassar ukoll li Eva kienet se tbati l-​uġigħ fit-​tqala u fil-​ħlas. Hu żgur li ra dan il-​kliem jitwettaq ukoll meta twieldu ħutu l-​oħrajn. Ġeħova bassar li Eva kien se jkollha bżonn estrem għall-​imħabba u l-​attenzjoni taʼ żewġha u li Adam, min-​naħa tiegħu, kien se jiddominaha. Abel ra din ir-​realtà tal-​biki tiġri quddiem għajnejh. F’kull każ, Abel ra li l-​kelma taʼ Ġeħova hi taʼ min joqgħod fuqha għalkollox. B’hekk, Abel kellu raġunijiet sodi biex ipoġġi l-​fidi fil-​wegħda t’Alla dwar ‘nisel’ li xi darba kien se jirranġa l-​affarijiet ħżiena li kienu bdew fl-​Għeden.—Ġen. 3:15-19.

16, 17. Abel x’setaʼ tgħallem mill-​kerubini taʼ Ġeħova?

¹⁶ Il-​qaddejja taʼ Ġeħova. Abel ma ra ebda eżempju tajjeb fil-​familja umana, imma dak iż-​żmien il-​bnedmin ma kinux l-​uniċi ħlejjaq intelliġenti fuq l-​art. Meta Adam u Eva tkeċċew mill-​ġnien, Ġeħova għamel ċert li la huma u lanqas nisilhom ma jkun jistaʼ jidħol f’dik il-​Ġenna tal-​art. Biex jgħasses id-​daħla, Ġeħova poġġa l-​kerubini—anġli b’kariga għolja ħafna—flimkien max-​xafra taqbad taʼ xabla li kienet iddur kontinwament.—Aqra Ġenesi 3:24.

 ¹⁷ Immaġina lil Abel bħala daqsxejn taʼ tifel jara lil dawk il-​kerubini. Ladarba kienu jidhru b’iġsma umani, Abel setaʼ jara li kellhom saħħa immensa. U dik ix-​“xabla,” dejjem taqbad, dejjem iddur, kienet tqanqal stagħġib ukoll. Hu u jikber, Abel qatt ra lil dawn il-​kerubini jiddejqu u jabbandunaw l-​inkarigu tagħhom? Le. Lejl u nhar, xahar wara xahar, sena wara sena, dawn il-​ħlejjaq intelliġenti u b’saħħithom baqgħu eżatt f’posthom. B’hekk, Abel sar jaf li Alla Ġeħova kellu qaddejja ġusti u sodi. F’dawk il-​kerubini, Abel setaʼ jara tip taʼ lealtà u ubbidjenza lejn Ġeħova li ma setax jara fil-​familja tiegħu stess. Ċertament li dak l-​eżempju anġeliku saħħaħlu l-​fidi.

18. Fuqiex nistgħu nibbażaw il-​fidi tagħna llum?

¹⁸ Meta mmedita fuq dak kollu li Ġeħova rrivela dwaru nnifsu permezz tal-​ħolqien, tal-​wegħdi divini, u tal-​eżempji tal-​qaddejja anġeliċi Tiegħu, Abel ra li l-​fidi tiegħu ssaħħet saħansitra iktar. Nistgħu nitgħallmu ħafna mill-​eżempju tiegħu, hux hekk? Partikularment iż-​żgħażagħ jistgħu jiġu inkuraġġiti li jkunu jafu li hu possibbli jiżviluppaw il-​fidi ġenwina f’Alla Ġeħova, jagħmlu x’jagħmlu l-​membri tal-​familja tagħhom. Bil-​meravilji tal-​ħolqien taʼ madwarna, bil-​Bibbja sħiħa għad-​dispożizzjoni tagħna, u b’ħafna eżempji taʼ bnedmin li wrew il-​fidi, għandna bosta raġunijiet biex nibnu l-​fidi llum.

19. Maż-​żmien, liema verità profonda beda jifhem Abel?

¹⁹ Hekk kif kattar il-​fidi tiegħu f’Ġeħova, Abel ried isib mezz biex jesprimi din il-​fidi bl-​azzjoni. Madankollu, sempliċi bniedem x’jistaʼ jagħtih lill-​Ħallieq tal-​univers? Alla ċertament li ma kellu bżonn ebda għotja jew għajnuna mingħand il-​bnedmin. Maż-​żmien, Abel fehem din il-​verità profonda: Kieku—b’motiv xieraq—hu sempliċement offra lil Ġeħova l-​aqwa minn dak li kellu, Missieru tas-​sema kollu mħabba kien jieħu pjaċir.

20, 21. Kajjin u Abel liema offerta għamlu lil Ġeħova, u hu kif irreaġixxa?

²⁰ Abel ipprepara biex joffri xi nagħaġ mill-​merħla tiegħu. Hu għażel l-​aqwa, l-​ewwel imweldin, u l-​aħjar partijiet taʼ dawn l-​annimali. Sadanittant, Kajjin ukoll fittex il-​barka u l-​approvazzjoni t’Alla u pprepara offerta mill-​ħsad tiegħu. Imma l-​motivi tiegħu ma kinux bħal taʼ Abel. Id-​differenza saret evidenti meta l-​aħwa ppreżentaw l-​offerti tagħhom.

²¹ Iż-​żewġ subien taʼ Adam għandhom mnejn użaw l-​artali u n-​nar għall-​offerti tagħhom. Dan forsi għamluh fejn setgħu jarawhom il-​kerubini, li dak iż-​żmien kienu l-​uniċi rappreżentanti taʼ Ġeħova ħajjin fuq l-​art. Ġeħova rreaġixxa. Naqraw: “Ġeħova kien qed iħares b’approvazzjoni lejn Abel u l-​offerta tiegħu.” (Ġen. 4:4) Il-​Bibbja ma tgħidilniex kif Alla wera l-​approvazzjoni tiegħu.

22, 23. X’kienet ir-​raġuni għala Ġeħova approva l-​offerta taʼ Abel?

²² Alla għala approva lil Abel? Kien minħabba l-​offerta nfisha? Abel offra ħliqa ħajja li tieħu n-​nifs u xerred id-​demm prezzjuż tagħha. Irrealizza Abel kemm kien se jkun taʼ valur sagrifiċċju bħal dan? Ħafna sekli wara żmien Abel, Alla uża s-​sagrifiċċju taʼ ħaruf bla difett biex jirrappreżenta s-​sagrifiċċju tal-​Iben perfett Tiegħu, “il-​Ħaruf t’Alla,” li d-​demm innoċenti tiegħu kien se jixxerred. (Ġw. 1:29; Eżo. 12:5-​7) Madankollu, għalkemm ma nafux fiċ-​ċert x’kien qed jaħseb jew x’kien jaf Abel dak iż-​żmien, nistgħu ngħidu li hu la kien jaf u lanqas fehem kif Ġeħova kien se juża s-​sagrifiċċji iktar tard.

²³ Imma dak li nafu fiċ-​ċert hu dan: Abel offra l-​aqwa nett minn dak li kellu. Ġeħova ma kienx qed iħares b’approvazzjoni lejn l-​offerta biss imma anki lejn ir-​raġel innifsu. Imqanqal mill-​imħabba għal Ġeħova u minn fidi ġenwina fih, Abel aġixxa.

24. (a) Għala ngħidu li ma kinitx l-​offerta nfisha taʼ Kajjin li kienet difettuża? (b) Kajjin b’liema mod kien bħal ħafna nies illum?

²⁴ Il-​każ taʼ Kajjin kien differenti. Ġeħova “ma ħarisx b’approvazzjoni lejn Kajjin u lejn l-​offerta tiegħu.” (Ġen. 4:5) Mhux  għax l-​offerta nfisha taʼ Kajjin kienet difettuża; il-​Liġi t’Alla iktar tard ippermettiet offerti minn dak li tipproduċi l-​art. (Lev. 6:14, 15) Imma dwar Kajjin, il-​Bibbja tgħid li “l-​għemejjel tiegħu kienu mill-​agħar.” (Aqra l-​1 Ġwanni 3:12.) Bħal ħafna nies illum, Kajjin evidentement ħaseb li sempliċi turija minn barra taʼ devozzjoni lejn Alla kienet biżżejjed. In-​nuqqas taʼ fidi tiegħu f’Ġeħova jew in-​nuqqas taʼ mħabba vera lejh malajr saru evidenti permezz tal-​għemejjel tiegħu.

25, 26. Ġeħova liema twissija tah lil Kajjin, iżda Kajjin x’għamel?

²⁵ Meta Kajjin ra li ma kisibx l-​approvazzjoni taʼ Ġeħova, ipprova hu jitgħallem mill-​eżempju taʼ Abel? Le. Hu mtela b’mibegħda għal ħuh. Ġeħova ra x’kien hemm f’qalb Kajjin u pprova jirraġuna miegħu bil-​paċenzja. Hu wissa lil Kajjin li dan l-​aġir kien se jwasslu għal dnub serju u offra lil Kajjin it-​tama li jiġi “milqugħ” jekk biss ibiddel l-​aġir tiegħu.—Ġen. 4:6, 7.

²⁶ Kajjin injora t-​twissija t’Alla. Minflok, hu stieden lil ħuh iżgħar minnu biex imur jimxi miegħu fl-​għalqa u bl-​innoċenza kollha Abel mar. Hemmhekk Kajjin ħebb għalih u qatlu. (Ġen. 4:8) F’ċertu sens, Abel b’hekk sar l-​ewwel vittma taʼ persekuzzjoni reliġjuża, l-​ewwel martri. Hu miet, imma l-​istorja tiegħu ma spiċċatx hemmhekk.

27. (a) Għala nistgħu nkunu fiduċjużi li Abel se jiġi rxoxtat? (b) Kif nistgħu nkunu ċerti li xi darba se niltaqgħu maʼ Abel?

²⁷ B’mod figurattiv, id-​demm taʼ Abel għajjat lil Alla Ġeħova għall-​vendetta, jew ġustizzja. U Alla ra li ssir ġustizzja billi kkastiga lil Kajjin, li kien mill-​agħar, għad-​delitt tiegħu. (Ġen. 4:9-​12) Iktar importanti, ir-​rakkont dwar il-​fidi taʼ Abel qed ikellem lilna llum. Għomru—forsi madwar mitt sena—kien qasir għall-​bnedmin taʼ dak iż-​żmien, imma Abel uża ħajtu b’mod li għoġob lil Alla. Qabel ma miet kien jaf li kellu l-​imħabba u l-​approvazzjoni taʼ Missieru tas-​sema, Ġeħova. (Ebr. 11:4) Allura, nistgħu nkunu fiduċjużi li hu qiegħed fis-​sigurtà fil-​memorja bla limitu taʼ Ġeħova, jistenna li jiġi rxoxtat għall-​ħajja fuq art magħmula ġenna. (Ġw. 5:28, 29) Se tiltaqaʼ miegħu hemmhekk? Tistaʼ, jekk int determinat li tagħti widen hekk kif jitkellem Abel u timita l-​fidi mill-​aqwa tiegħu.