സൈനി​കോ​ദ്യോ​ഗസ്ഥൻ: അഥവാ “ശതാധി​പൻ.” റോമൻ സൈന്യ​ത്തി​ലെ 100 പടയാ​ളി​ക​ളു​ടെ അധിപ​നാ​യി​രു​ന്നു ശതാധി​പൻ.

പിന്നെ: അക്ഷ. “അതു കഴിഞ്ഞ്‌ ഉടനെ.” ചില പുരാതന കൈ​യെ​ഴു​ത്തു​പ്ര​തി​ക​ളിൽ ഇവിടെ “പിറ്റേ ദിവസം” എന്നാണു കാണു​ന്നത്‌. എന്നാൽ മിക്ക കൈ​യെ​ഴു​ത്തു​പ്ര​തി​ക​ളും അതിനെ പിന്താ​ങ്ങു​ന്നില്ല.

നയിൻ: ഗലീല​പ്ര​ദേ​ശത്തെ ഈ നഗരത്തി​ന്റെ സ്ഥാനം കഫർന്ന​ഹൂ​മിന്‌ ഏകദേശം 35 കി.മീ. തെക്കു​പ​ടി​ഞ്ഞാ​റാ​യി​രു​ന്നു. തെളി​വ​നു​സ​രിച്ച്‌ യേശു ഇപ്പോൾ നയിനി​ലേക്കു വന്നതു കഫർന്ന​ഹൂം നഗരത്തിൽനി​ന്നാണ്‌. (ലൂക്ക 7:1-10) ക്രിസ്‌തീയ ഗ്രീക്കു​തി​രു​വെ​ഴു​ത്തു​ക​ളിൽ നയി​നെ​ക്കു​റിച്ച്‌ ഇവിടെ മാത്രമേ പറഞ്ഞി​ട്ടു​ള്ളൂ. ഇന്നു നസറെ​ത്തിന്‌ ഏതാണ്ട്‌ 10 കി.മീ തെക്കു​കി​ഴ​ക്കാ​യി സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന നെയിൻ എന്ന ഗ്രാമ​മാ​ണു പുരാ​ത​ന​കാ​ലത്തെ നയിൻ എന്നു കരുത​പ്പെ​ടു​ന്നു. മോരെ കുന്നിന്റെ വടക്കു​പ​ടി​ഞ്ഞാ​റേ വശത്താണ്‌ അതിന്റെ സ്ഥാനം. ഇന്നത്തെ ആ ഗ്രാമം വളരെ ചെറു​താ​ണെ​ങ്കി​ലും ആ പ്രദേ​ശത്ത്‌ കണ്ടെത്തിയ നാശാ​വ​ശി​ഷ്ടങ്ങൾ സൂചി​പ്പി​ക്കു​ന്നത്‌, കഴിഞ്ഞു​പോയ നൂറ്റാ​ണ്ടു​ക​ളിൽ അതിനു കുറെ​ക്കൂ​ടെ വലുപ്പ​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു എന്നാണ്‌. ജസ്രീൽ താഴ്‌​വര​യ്‌ക്ക്‌ അഭിമു​ഖ​മാ​യി സ്ഥിതി ചെയ്‌തി​രുന്ന നയിൻ പ്രകൃ​തി​ഭം​ഗി​യുള്ള ഒരു സ്ഥലമാ​യി​രു​ന്നു. നയിനിൽവെ​ച്ചാണ്‌ യേശു ആദ്യമാ​യി ഒരാളെ പുനരു​ത്ഥാ​ന​പ്പെ​ടു​ത്തി​യത്‌. രേഖക​ള​നു​സ​രിച്ച്‌ മറ്റു രണ്ടു പേരെ​ക്കൂ​ടി യേശു പുനരു​ത്ഥാ​ന​പ്പെ​ടു​ത്തി, ഒന്നു കഫർന്ന​ഹൂ​മിൽവെ​ച്ചും മറ്റൊന്നു ബഥാന്യ​യിൽവെ​ച്ചും. (ലൂക്ക 8:49-56; യോഹ 11:1-44) ഏതാണ്ട്‌ 900 വർഷം മുമ്പ്‌ നയിന്‌ അടുത്തുള്ള ശൂനേം പട്ടണത്തിൽവെച്ച്‌ എലീശ പ്രവാചകൻ ഒരു ശൂനേം​കാ​രി​യു​ടെ മകനെ പുനരു​ത്ഥാ​ന​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രു​ന്നു.​—2രാജ 4:8-37.

നഗരക​വാ​ടം: നയി​നെ​ക്കു​റിച്ച്‌ പറയു​മ്പോൾ മൂന്ന്‌ ഇടങ്ങളിൽ പൊലിസ്‌ (“നഗരം”) എന്ന ഗ്രീക്കു​പദം ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​ട്ടുണ്ട്‌. ചുറ്റു​മ​തി​ലുള്ള നഗരത്തെ കുറി​ക്കാ​നാ​ണു പൊതു​വേ ഈ പദം ഉപയോ​ഗി​ക്കു​ന്ന​തെ​ങ്കി​ലും നയിന്‌ അങ്ങനെ​യൊ​രു മതിലു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നോ ഇല്ലയോ എന്ന കാര്യ​ത്തിൽ ഉറപ്പില്ല. അങ്ങനെ​യൊ​രു മതിൽ ഇല്ലായി​രു​ന്നെ​ങ്കിൽ “കവാടം” എന്നതു​കൊണ്ട്‌ ഉദ്ദേശി​ച്ചത്‌ അക്ഷരാർഥ​ത്തി​ലുള്ള ഒരു കവാട​ത്തെയല്ല, മറിച്ച്‌ അവി​ടേക്കു പ്രവേ​ശി​ക്കുന്ന ഒരു സ്ഥലത്തെ ആയിരി​ക്കാൻ സാധ്യ​ത​യുണ്ട്‌. ഇരുവ​ശ​ത്തും വീടു​ക​ളു​ള്ള​തു​കൊണ്ട്‌ അതൊരു കവാടം​പോ​ലെ തോന്നി​യി​രി​ക്കാം. എന്നാൽ നയിനു ചുറ്റും ശരിക്കു​മൊ​രു മതിലു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നെന്നു ചില പുരാ​വ​സ്‌തു​ശാ​സ്‌ത്രജ്ഞർ വിശ്വ​സി​ക്കു​ന്നു. വാസ്‌തവം ഇതിൽ ഏതായാ​ലും ശവശരീ​രം വഹിച്ചു​കൊ​ണ്ടുള്ള വിലാ​പ​യാ​ത്ര യേശു​വും ശിഷ്യ​ന്മാ​രും കണ്ടതു നയിന്റെ കിഴക്കേ ‘കവാട​ത്തിന്‌’ അടുത്തു​വെ​ച്ചാ​യി​രി​ക്കാം. കാരണം, ഇന്ന്‌ നെയിൻ എന്ന്‌ അറിയ​പ്പെ​ടുന്ന ഗ്രാമ​ത്തി​ന്റെ തെക്കു​കി​ഴക്കൻ മലഞ്ചെ​രി​വി​ലാ​ണു ശവകു​ടീ​രങ്ങൾ സ്ഥിതി ചെയ്യു​ന്നത്‌.

ഒരേ ഒരു: മൊ​ണൊ​ഗെ​നെസ്‌ എന്ന ഗ്രീക്കു​പ​ദ​മാണ്‌ ഇവിടെ കാണു​ന്നത്‌. മിക്ക​പ്പോ​ഴും “ഏകജാതൻ” എന്നു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്താ​റുള്ള ആ പദത്തെ “അത്തരത്തി​ലുള്ള ഒരേ ഒരാൾ; ആകെയുള്ള ഒരാൾ; ഒരു ഗണത്തി​ലെ​യോ വർഗത്തി​ലെ​യോ ഒരേ ഒരു അംഗം; അതുല്യൻ” എന്നൊക്കെ നിർവ​ചി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു. മാതാ​പി​താ​ക്ക​ളു​മാ​യി മകനുള്ള ബന്ധത്തെ​ക്കു​റിച്ച്‌ പറയു​ന്നി​ടത്ത്‌ മാത്രമല്ല മകളുടെ കാര്യ​ത്തി​ലും ഈ പദം ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​ട്ടുണ്ട്‌. ഈ വാക്യ​ത്തിൽ ഒരേ ഒരു കുട്ടി എന്ന അർഥത്തി​ലാണ്‌ ഈ പദം ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നത്‌. യായീ​റൊ​സി​ന്റെ “ഒരേ ഒരു” മകളെ​ക്കു​റിച്ച്‌ പറയു​ന്നി​ട​ത്തും യേശു ഒരാളു​ടെ “ആകെയു​ള്ളൊ​രു” മകനെ സുഖ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യ​തി​നെ​ക്കു​റിച്ച്‌ പറയു​ന്നി​ട​ത്തും ഇതേ ഗ്രീക്കു​പദം ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​ട്ടുണ്ട്‌. (ലൂക്ക 8:41, 42; 9:38) യിഫ്‌താ​ഹി​ന്റെ മകളെ​ക്കു​റിച്ച്‌ പറയു​ന്നി​ടത്ത്‌ ഗ്രീക്ക്‌ സെപ്‌റ്റുവജിന്റിലും മൊ​ണൊ​ഗെ​നെസ്‌ എന്ന പദം കാണാം. ആ ഭാഗം ഇങ്ങനെ വായി​ക്കു​ന്നു: “അതു യിഫ്‌താ​ഹി​ന്റെ ഒരേ ഒരു മകളാ​യി​രു​ന്നു; ആ മകളല്ലാ​തെ യിഫ്‌താ​ഹി​നു വേറെ ആൺമക്ക​ളോ പെൺമ​ക്ക​ളോ ഉണ്ടായി​രു​ന്നില്ല.” (ന്യായ 11:34) അപ്പോ​സ്‌ത​ല​നായ യോഹ​ന്നാൻ യേശു​വി​നെ കുറി​ക്കാൻ മൊ​ണൊ​ഗെ​നെസ്‌ എന്ന പദം അഞ്ചു പ്രാവ​ശ്യം ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​ട്ടുണ്ട്‌.​—യേശു​വി​നെ​ക്കു​റിച്ച്‌ പറയു​ന്നി​ടത്ത്‌ ഈ പദം ഏത്‌ അർഥത്തി​ലാണ്‌ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നത്‌ എന്ന്‌ അറിയാൻ യോഹ 1:14; 3:16 എന്നിവ​യു​ടെ പഠനക്കു​റി​പ്പു​കൾ കാണുക.

മനസ്സലിഞ്ഞ്‌: ഇവിടെ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കുന്ന സ്‌പ്‌ള​ങ്‌ഖ്‌നീ​സൊ​മായ്‌ എന്ന ഗ്രീക്കു​ക്രി​യ​യ്‌ക്കു “കുടൽ” (സ്‌പ്‌ളാ​ങ്‌ഖനാ) എന്നതി​നുള്ള പദവു​മാ​യി ബന്ധമുണ്ട്‌. ഇത്‌, ഉള്ളിന്റെ ഉള്ളിൽ അനുഭ​വ​പ്പെ​ടുന്ന തീവ്ര​വി​കാ​രത്തെ കുറി​ക്കു​ന്നു. അനുക​മ്പയെ കുറി​ക്കുന്ന ഗ്രീക്കു​പ​ദ​ങ്ങ​ളിൽ ഏറ്റവും ശക്തമായ ഒന്നാണ്‌ ഇത്‌.

രണ്ടു ശിഷ്യ​ന്മാർ: യോഹ​ന്നാൻ സ്‌നാ​പകൻ “തന്റെ ശിഷ്യ​ന്മാ​രെ” അയച്ചു എന്നു മാത്ര​മാണ്‌ മത്ത 11:2, 3-ലെ സമാന്ത​ര​വി​വ​രണം പറയു​ന്നത്‌. എന്നാൽ ലൂക്കോസ്‌, ശിഷ്യ​ന്മാ​രു​ടെ എണ്ണവും​കൂ​ടെ ഉൾപ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കു​ന്നു.

സ്‌നാനം: ഇവിടെ കാണുന്ന ബാപ്‌റ്റി​ഡ്‌സ്‌മ എന്ന ഗ്രീക്കു​പ​ദ​ത്തി​ന്റെ അർഥം “നിമജ്ജനം ചെയ്യുക; മുങ്ങുക” എന്നൊ​ക്കെ​യാണ്‌.​—മത്ത 3:11; മർ 1:4 എന്നിവ​യു​ടെ പഠനക്കു​റി​പ്പു​കൾ കാണുക.

മാനസാന്തരത്തെ പ്രതീകപ്പെടുത്തുന്ന സ്‌നാനം: അക്ഷ. “മാനസാന്തരസ്‌നാനം.” സ്‌നാനം അവരുടെ പാപങ്ങളെ കഴുകിക്കളഞ്ഞില്ല. അങ്ങനെയെങ്കിൽ ആളുകൾ യോഹന്നാനാൽ സ്‌നാനമേൽക്കുന്നതിന്റെ പ്രയോജനം എന്തായിരുന്നു? ആ സ്‌നാനമേറ്റവർ, മോശയിലൂടെ നൽകിയ നിയമത്തിന്‌ എതിരെയുള്ള പാപങ്ങൾ പരസ്യമായി ഏറ്റുപറഞ്ഞ്‌ പശ്ചാത്തപിച്ചത്‌, സ്വന്തം പെരുമാറ്റരീതികൾക്കു മാറ്റം വരുത്താനുള്ള അവരുടെ ഉറച്ച തീരുമാനത്തിന്റെ തെളിവായിരുന്നു. പശ്ചാത്താപമുള്ള ഈ മനോഭാവമാകട്ടെ അവരെ ക്രിസ്‌തുവിലേക്കു നയിക്കുകയും ചെയ്‌തു. (ഗല 3:24) വാസ്‌തവത്തിൽ യോഹന്നാൻ ഇതിലൂടെ, ദൈവം നൽകിയ “രക്ഷ” കാണാൻ ഒരു ജനത്തെ ഒരുക്കുകയായിരുന്നു.​—ലൂക്ക 3:​3-6; മത്ത 3:​2, 8, 11 എന്നിവയുടെ പഠനക്കുറിപ്പുകളും പദാവലിയിൽ “പശ്ചാത്താപം”; “സ്‌നാനം; സ്‌നാനപ്പെടുത്തുക” എന്നിവയും കാണുക.

നിങ്ങളെ . . . സ്‌നാ​ന​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്നു: അഥവാ “നിങ്ങളെ നിമജ്ജനം ചെയ്യുന്നു.” ബാപ്‌റ്റി​ഡ്‌സോ എന്ന ഗ്രീക്കു​പ​ദ​ത്തി​ന്റെ അർഥം “മുക്കുക; ആഴ്‌ത്തുക” എന്നൊ​ക്കെ​യാണ്‌. സ്‌നാ​ന​പ്പെ​ടുന്ന ആളെ പൂർണ​മാ​യി മുക്കണ​മെന്നു മറ്റു ബൈബിൾഭാ​ഗ​ങ്ങ​ളും സൂചി​പ്പി​ക്കു​ന്നു. ഒരിക്കൽ യോർദാൻ താ​ഴ്‌വ​ര​യി​ലെ ശലേമിന്‌ അടുത്തുള്ള ഒരു സ്ഥലത്തു​വെച്ച്‌ യോഹ​ന്നാൻ ആളുകളെ സ്‌നാ​ന​പ്പെ​ടു​ത്തി​യത്‌ ‘അവിടെ ധാരാളം വെള്ളമു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന​തു​കൊ​ണ്ടാണ്‌ ’ എന്നു ബൈബിൾ പറയുന്നു. (യോഹ 3:23) ഫിലി​പ്പോസ്‌ എത്യോ​പ്യൻ ഷണ്ഡനെ സ്‌നാ​ന​പ്പെ​ടു​ത്തി​യ​പ്പോൾ രണ്ടു​പേ​രും “വെള്ളത്തിൽ ഇറങ്ങി” എന്നു കാണുന്നു. (പ്രവൃ 8:38) 2രാജ 5:14-ൽ നയമാൻ “യോർദാ​നിൽ ഏഴു പ്രാവ​ശ്യം മുങ്ങി” എന്നു പറയു​ന്നി​ടത്ത്‌ സെപ്‌റ്റു​വ​ജി​ന്റിൽ കാണു​ന്ന​തും ഇതേ പദംത​ന്നെ​യാണ്‌.

അതിന്റെ മക്കളാൽ: അഥവാ “അതിന്റെ അന്തിമ​ഫ​ല​ത്താൽ.” ജ്ഞാനത്തിന്‌ ആളത്വം കല്‌പി​ച്ചി​രി​ക്കുന്ന ഈ ഭാഗത്ത്‌ അതിനു മക്കളു​ള്ള​താ​യി പറഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്നു. മത്ത 11:19-ലെ സമാന്ത​ര​വി​വ​ര​ണ​ത്തിൽ ജ്ഞാനത്തി​നു ‘പ്രവൃ​ത്തി​കൾ’ ഉള്ളതാ​യും പറഞ്ഞി​ട്ടുണ്ട്‌. യേശു​വി​നും യോഹ​ന്നാൻ സ്‌നാ​പ​ക​നും എതി​രെ​യുള്ള ആരോ​പ​ണങ്ങൾ തെറ്റാ​ണെന്ന്‌ അവർ സ്വന്തം ജീവി​ത​ത്തി​ലൂ​ടെ തെളി​യി​ച്ചു. അവർ നിരത്തിയ അത്തരം തെളി​വു​ക​ളെ​യാ​ണു ജ്ഞാനത്തിന്റെ മക്കൾ അഥവാ പ്രവൃ​ത്തി​കൾ എന്നു വിളി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നത്‌. ഒരർഥ​ത്തിൽ യേശു ഇവിടെ ഇങ്ങനെ പറയു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു: ‘ഒരാളു​ടെ നീതി​പ്ര​വൃ​ത്തി​ക​ളും നീതി​യോ​ടെ​യുള്ള പെരു​മാ​റ്റ​വും ശ്രദ്ധി​ച്ചാൽ അയാൾക്ക്‌ എതി​രെ​യുള്ള ആരോ​പണം തെറ്റാ​ണെന്നു നിങ്ങൾക്കു ബോധ്യ​മാ​കും.’

പരീശന്റെ വീട്ടിൽ ചെന്നു: പരീശ​ന്മാർ യേശു​വി​നെ ഭക്ഷണത്തി​നു ക്ഷണിച്ച​തി​നെ​ക്കു​റി​ച്ചും യേശു ആ ക്ഷണം സ്വീക​രി​ച്ച​തി​നെ​ക്കു​റി​ച്ചും രേഖ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കു​ന്നത്‌, നാലു സുവി​ശേ​ഷ​യെ​ഴു​ത്തു​കാ​രിൽ ലൂക്കോസ്‌ മാത്ര​മാണ്‌. ഈ വാക്യ​ത്തി​നു പുറമേ ലൂക്ക 11:37; 14:1 എന്നിവി​ട​ങ്ങ​ളി​ലും യേശു പരീശ​ന്മാ​രു​ടെ ക്ഷണം സ്വീക​രി​ച്ച​തി​നെ​ക്കു​റിച്ച്‌ പറയു​ന്നുണ്ട്‌.

പാപി​നി​യാ​യി അറിയ​പ്പെ​ട്ടി​രുന്ന ഒരു സ്‌ത്രീ: ബൈബിൾ പറയു​ന്ന​ത​നു​സ​രിച്ച്‌ എല്ലാ മനുഷ്യ​രും പാപി​ക​ളാണ്‌. (2ദിന 6:36; റോമ 3:23; 5:12) അതു​കൊണ്ട്‌ ഇവിടെ ഈ പദം കുറി​ക്കു​ന്നത്‌, പാപ​പ്ര​വൃ​ത്തി​കൾ ചെയ്യു​ന്ന​തി​നു സമൂഹ​ത്തിൽ പേരു​കേ​ട്ട​വ​രെ​യാ​യി​രി​ക്കാം. ഇവർ ഒരുപക്ഷേ അധാർമി​ക​ജീ​വി​തം നയിച്ചി​രു​ന്ന​വ​രോ കുറ്റകൃ​ത്യ​ങ്ങൾ ചെയ്‌തി​രു​ന്ന​വ​രോ ആയിരി​ക്കാം. (ലൂക്ക 19:7, 8) യേശു​വി​ന്റെ പാദങ്ങ​ളിൽ പാപി​നി​യായ ഒരു സ്‌ത്രീ, സാധ്യ​ത​യ​നു​സ​രിച്ച്‌ ഒരു വേശ്യ, തൈലം ഒഴിച്ച​തി​നെ​ക്കു​റിച്ച്‌ ലൂക്കോസ്‌ മാത്രമേ രേഖ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​ട്ടു​ള്ളൂ. “(പാപി​നി​യാ​യി) അറിയ​പ്പെ​ട്ടി​രുന്ന” എന്നു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കുന്ന ഗ്രീക്കു​പ​ദ​പ്ര​യോ​ഗ​ത്തി​ന്റെ അക്ഷരാർഥം “(പാപിനി) ആയിരുന്ന” എന്നാണ്‌. പക്ഷേ സാധ്യ​ത​യ​നു​സ​രിച്ച്‌ ഇവിടെ അത്‌ അർഥമാ​ക്കു​ന്നത്‌, ആ സ്‌ത്രീ​യു​ടെ എടുത്തു​പ​റ​യത്തക്ക ഒരു സവി​ശേ​ഷ​ത​യെ​യോ അവർ ഏതു തരക്കാ​രി​യാ​യി​രു​ന്നു എന്നതി​നെ​യോ ആണ്‌. ഇനി ആ സ്‌ത്രീ ഒരു പ്രത്യേ​ക​ഗ​ണ​ത്തിൽപ്പെ​ടു​ന്ന​വ​ളാ​യി​രു​ന്നു എന്നും ആ പദപ്ര​യോ​ഗ​ത്തിന്‌ അർഥമാ​ക്കാ​നാ​കും.

രണ്ടു പേർ കടം വാങ്ങി: കടം കൊടു​ക്കു​ന്ന​വ​രും കടം വാങ്ങു​ന്ന​വ​രും തമ്മിലുള്ള ഇടപാ​ടു​ക​ളെ​ക്കു​റിച്ച്‌ ഒന്നാം നൂറ്റാ​ണ്ടിൽ ജീവി​ച്ചി​രുന്ന ജൂതന്മാർക്കു നല്ല പരിച​യ​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. അതു​കൊ​ണ്ടു​തന്നെ യേശു ചില​പ്പോ​ഴൊ​ക്കെ അതുമാ​യി ബന്ധപ്പെട്ട ദൃഷ്ടാ​ന്തങ്ങൾ പറഞ്ഞു. (മത്ത 18:23-35; ലൂക്ക 16:1-8) കടം വാങ്ങിയ രണ്ടു പേരെ​ക്കു​റി​ച്ചുള്ള ഈ ദൃഷ്ടാന്തം രേഖ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കു​ന്നതു ലൂക്കോസ്‌ മാത്ര​മാണ്‌. അതിൽ ഒരാൾക്കു മറ്റേയാ​ളെ​ക്കാൾ പത്തിരട്ടി കടബാ​ധ്യ​ത​യു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. യേശു ഈ ദൃഷ്ടാന്തം പറഞ്ഞത്‌, തന്റെ പാദങ്ങ​ളിൽ സുഗന്ധ​തൈലം ഒഴിച്ച സ്‌ത്രീ​യോട്‌ ആതി​ഥേ​യ​നായ ശിമോ​നുള്ള മനോ​ഭാ​വം മനസ്സി​ലാ​ക്കി​യി​ട്ടാണ്‌. (ലൂക്ക 7:36-40) കൊടു​ത്തു​തീർക്കാൻ പറ്റാത്തത്ര വലി​യൊ​രു കടത്തോ​ടാ​ണു യേശു ഇവിടെ പാപത്തെ താരത​മ്യ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കു​ന്നത്‌. “കുറച്ച്‌ ക്ഷമിച്ചു​കി​ട്ടി​യവൻ കുറച്ച്‌ സ്‌നേ​ഹി​ക്കു​ന്നു” എന്ന തത്ത്വം യേശു ഈ ദൃഷ്ടാ​ന്ത​ത്തി​ലൂ​ടെ ഊന്നി​പ്പ​റ​യു​ന്ന​താ​യും കാണാം.​—ലൂക്ക 7:47; മത്ത 6:12; 18:27; ലൂക്ക 11:4 എന്നിവ​യു​ടെ പഠനക്കു​റി​പ്പു​കൾ കാണുക.

ദിനാറെ: 3.85 ഗ്രാം തൂക്കമുള്ള ഒരു റോമൻ വെള്ളി​നാ​ണയം. അതിന്റെ ഒരു വശത്ത്‌ സീസറിന്റെ രൂപമു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. മത്ത 20:2-ൽ കാണു​ന്ന​തു​പോ​ലെ യേശുവിന്റെ കാലത്ത്‌, 12 മണിക്കൂർ ദൈർഘ്യ​മുള്ള ഒരു പ്രവൃ​ത്തി​ദി​വ​സത്തെ കൂലി​യാ​യി കൃഷി​പ്പ​ണി​ക്കാർക്കു സാധാരണ ലഭിച്ചി​രു​ന്നത്‌ ഒരു ദിനാ​റെ​യാ​യി​രു​ന്നു.​—പദാവ​ലി​യിൽ “ദിനാറെ” എന്നതും അനു. ബി14-ഉം കാണുക.

കടം എഴുതി​ത്തള്ളി: അഥവാ “അയാളു​ടെ കടം (വായ്‌പ) ക്ഷമിച്ചു.” ആലങ്കാ​രി​കാർഥ​ത്തിൽ കടങ്ങൾക്കു പാപങ്ങളെ കുറി​ക്കാ​നാ​കും.​—മത്ത 6:12-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

കടങ്ങൾ: പാപങ്ങളെ കുറി​ക്കു​ന്നു. ആരോ​ടെ​ങ്കി​ലും പാപം ചെയ്യുന്ന ഒരാൾ ആ വ്യക്തിക്ക്‌ ഒരു കടം കൊടു​ത്തു​തീർക്കാ​നു​ള്ള​തു​പോ​ലെ​യാണ്‌ അല്ലെങ്കിൽ ആ വ്യക്തി​യോ​ടു കടപ്പെ​ട്ടി​രി​ക്കു​ന്ന​തു​പോ​ലെ​യാണ്‌. അതു​കൊ​ണ്ടു​തന്നെ അയാൾ ആ വ്യക്തി​യു​ടെ ക്ഷമ തേടേ​ണ്ട​തുണ്ട്‌. ഒരാൾ തന്നോടു കടപ്പെ​ട്ടി​രി​ക്കു​ന്ന​വ​രോട്‌, അതായത്‌ തന്നോടു പാപം ചെയ്‌ത​വ​രോട്‌, ക്ഷമിച്ചാൽ മാത്രമേ അയാൾക്കു ദൈവ​ത്തി​ന്റെ ക്ഷമ കിട്ടു​ക​യു​ള്ളൂ.​—മത്ത 6:14, 15; 18:35; ലൂക്ക 11:4.

ഞങ്ങളോ​ടു കടപ്പെ​ട്ടി​രി​ക്കുന്ന: അഥവാ “ഞങ്ങൾക്കെ​തി​രെ പാപം ചെയ്യുന്ന.” ആരോ​ടെ​ങ്കി​ലും പാപം ചെയ്യുന്ന ഒരാൾ ആ വ്യക്തിക്ക്‌ ഒരു കടം കൊടു​ത്തു​തീർക്കാ​നു​ള്ള​തു​പോ​ലെ​യാണ്‌, അല്ലെങ്കിൽ ആ വ്യക്തി​യോ​ടു കടപ്പെ​ട്ടി​രി​ക്കു​ന്ന​തു​പോ​ലെ​യാണ്‌. അതു​കൊ​ണ്ടു​തന്നെ അയാൾ ആ വ്യക്തി​യു​ടെ ക്ഷമ തേടേ​ണ്ട​തുണ്ട്‌. യേശു ഗിരി​പ്ര​ഭാ​ഷ​ണ​ത്തി​നി​ടെ പഠിപ്പിച്ച മാതൃ​കാ​പ്രാർഥ​ന​യിൽ പാപങ്ങൾ എന്നതിനു പകരം “കടങ്ങൾ” എന്ന പദമാണ്‌ ഉപയോ​ഗി​ച്ച​തെന്നു ശ്രദ്ധി​ക്കുക. (മത്ത 6:12-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.) ക്ഷമിക്കുക എന്നു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കുന്ന ഗ്രീക്കുപദത്തിന്റെ അക്ഷരാർഥം “വിട്ടു​ക​ള​യുക” എന്നാണ്‌. കടം കൊടുത്ത പണം തിരികെ ആവശ്യ​പ്പെ​ടാ​തെ എഴുതി​ത്ത​ള്ളുക എന്നാണ്‌ അതിന്റെ അർഥം.