“Sama japuonj puonjo e klas, anenoga ka joklaswa moko obet abeta ma onge buk moro amora e nyimgi to thum e ma giwinjo e itgi gi ‘earphones.’ To e ma pod nyithindogo wuoro ni ang’o momiyo girem e penj! To komachielo nitie nyithi skul ma chal koda, ma temo matek mondo gisom ahinya, kata kamano, pod girem arema e penj. Kiwacho awacha adier, ok ang’eyoga gimomiyo mano timore. En gima nyoso chuny rem e penj bang’ somo nyaka dier otieno kuom juma achiel.”​—Yolanda.

 Dibed ni in be isegawinjo kaka Yolanda? Kuom adier, ng’ato chunye nyalo nyosore ka orem e penj moro​—kata ka osiko ka orem e penj ka penj.

 Rowere moko ma remga e penj chunygi jokga ma giwe timo kinda moro amora. Moko to samoro weyoga skul chuth. Kata obedo ni rowere moko nyalo neno ni yore ariyogo e ma yot luwo, nitie yo machielo maber mar nyagruok gi pekno. Ne ane okenge auchiel ma inyalo kawo mondo iyud maks mabeyo e skul.

•  Gik minyalo timo

•  Gik ma mbeseni wacho

•   Dhi e klas ma ok ibari. Ji te ong’eyo ni kidhi e klas ma ok ibari, e ka inyalo kalo penj, to ka ok itimo kamano, ibiro rem.

   “E skundwa, nyithindo ma ne barega ne klas e ma ne remga e penj. Mano en tim ma ok kony ng’ato.”​—Matthew.

   Puonj ma Muma chiwo: “Gimoro amora ma ng’ato chuoyo, mano bende e ma noka.”​—Jo-Galatia 6:7.

•   Tem matek mondo imak gik moko duto mipuonjo e klas. Dhi e klas ma ok ibari konyo, kata kamano, bedo abeda e klas kende ok oromo. Ndik notes mong’ith. Tem mondo iwinj tiend gima japuonj wacho. Ka japuonj oyieni, to inyalo penje penjo e klas.

   “Ajapenjoga penjo mang’eny e klas nikech asefwenyo ni japuonj biro medo lero sabjekt moro e yo maber moloyo, to ahinya-ahinya koneno ka achiel kuom joklas ok winj sabjektno maber.”​—Olivia.

   Puonj ma Muma chiwo: “Chikuru itu maber mondo uwinj gima iwachonu.”​—Luka 8:18.

•   Lo tem mar kwalo penj. Kwalo penj en wuondruok. Nitie yore mang’eny ma ji kwalogo penj e skul. Yo achiel en kopo tij jomoko. Mano ok en mana wuondruok kende, to bende omono ng’ato puonjore gimoro amora.

   “Ka ok ing’eyo dwoko mar penjo moro, kik ikop dwoko mag nyawadu. Kwalo penj ok konyi kata matin. Kar mondo ipuonjri kaka itimo penjo moko kendi, ipuonjori mana geno kuom dwoko mag jomoko.”​—Jonathan.

   Puonj ma Muma chiwo: “Tim tiji iwuon e yo maber, e ka dibed gi gima dimi ibed ma mor.”​—Jo-Galatia 6:4, Contemporary English Version.

•   Chak gi timo homework ka pok itimo tich moro amora. Ka nyalore, to chak gi timo homework ka pok itimo gimoro amora​—ahinya-ahinya yueyo. a Kuom timo kamano, bang’ tieko homework, ibiro yudo ka koro yueyo mit nyowuoyo.

   “Naketo ‘homework’ obed gima akwongo timo ka adok ot. Mano ne omiyo maksga e skul omedore. Ka ne adok ot, kinde mang’eny ne agomboga nindo matin komondi kata winjo thum. Kata kamano, ne atemo mondo atiek ‘homework’ mokwongo e ka ayue.”​—Calvin.

   Puonj ma Muma chiwo: “Uyang gadier gik ma dwarore moloyo.”​—Jo-Filipi 1:10.

•   Kwa kony. Kik wiyi kuod kwayo kony kuom jomoko. Wuo gi jonyuolni mondo okonyi gi paro. Kwa japuonju mondo okonyi kaka inyalo yudo maks mabeyo. Seche moko nyalo dwarore ni otimni tuition.

   “Dhi ir japuonj aching’. Kwaye mondo okonyi winjo wach moro ma ne opuonjo to ok donjni kod kaka inyalo medo timo maber e penj. Japuonj biro mor gi kindani kendo obiro konyi.”​—David.

   Puonj ma Muma chiwo: “Chenro chopo ka nitie jong’ad rieko mang’eny.”​—Ngeche 15:22.

•   Ti maber gi thuolo moro amora moneno. E pinje moko, penj ma ji timo bedo gi penjo moko ma masambla ma ng’ato nyalo timo mondo oyud maks momedore. Inyalo kata chiwori timo tije moko momedore kaka ndiko ripot kata timo projekt mondo omedni maks. Ka ne irem e penj moro, samoro inyalo yieni nwoyo penjno kikwayo.

   “Ka adwaro ni ayud maks momedore e sabjekt moro, nyaka an e ma akaw okang’ mokwongo. Apenjoga jopuonjna ka be nitie tije moko ma anyalo timo kata ka anyalo nwoyo timo penj moro mondo ayud maks momedore.”​—Mackenzie.

   Puonj ma Muma chiwo: “Tiyo gi kinda e ma kelo ohala.”—Ngeche 14:23.