Ku bokona mu madisá

Ku bokona mu madisá

KAIELA O KIXIKANU KIÂ | JZUZE

“Ivenu Nga mi Diondo, o Nzonji Iii i Ng’anjiua”

“Ivenu Nga mi Diondo, o Nzonji Iii i Ng’anjiua”

ZUZE ua mu tala ku mbandu ia luiji, ua mesena ku lenga mu kaxi k’athu. A bhixila ku mbanza ia Hebron, dikanga kiá anga u tunga-mu dibhata diê. Nange tat’ê Jakobo ua kexile kiá mu zeka, sé kuijiia ihi ia kexile mu bhita ni mon’ê ua kazola. Maji Zuze keji tena ku vutuka mu kithangana kieniókio, muéne uejidile ué kuila nuka dingi ueji mona o pholo ia tat’ê. Mu kuenda mu njila iezalele ni makungu, mu njila iia ku sulu, o akua uenji akexile mu langa kiambote Zuze phala ka lenge. Ene a sumbile Zuze, ka mesenene ku mueha dingi. Zuze uexile kima kia valolo kála o maji a mazumba akexile mu kuambata​—mukonda eji mu sumbisa mu Ijitu.

Zuze uexile ngó ni 17 dia mivu. Mu xinganeke, muéne ua bhiluka, ua bhiluka ua mu tala ku diulu mu tala o dikumbi dia mu bokona mu Kalunga Konene, ua mu xinganeka ku malamba mua kexile mu bhita muéne. Kia mu bhonzele ku xikina kuila o jiphange jê a mesenene ku mu jibha, ia a mu sumbisa ku ubhika. Zuze ua didi. Muéne kejidile ihi ieji bhita na-iu ku hádia.

Zuze a mu katuile o ufolo uê maji ka mu katula o kixikanu kiê

Kiebhi Zuze kia tena ku di bhana ni maka enhá? Ihi i tu longa o phangu ia munzangala iú a mu zukutisa ku athu a tokalele ku muiji uê?

O MUIJI UA ZUZE UA KEXILE NI MAKA AVULU

Zuze ua tokalele ku muiji uonene—maji o muiji iú ki u zediuile, ki u di bhanene kiambote. O musoso ua Bibidia ua lungu ni Jakobo, ulondekesa o ibhidi ijila mu ku sakana hongo—m’ukulu Nzambi uehelele o jiselevende jê ku sakana hongo, maji kioso kiéza Mon’ê mu ixi, ua lungulula o ukexilu iú. (Matesu 19:4-6) Jakobo ua kexile ni 14 dia ana, ni ahatu kiuana—ahatu’ê kiiadi, Liia ni Lakele, ni abhika kiiadi, Nzidipa ni Bila. Tundé ku dimatekenu Jakobo ua zolele kiavulu muhatu’ê Lakele. Muéne ka zolele Liia, o phang’a dikota ia Lakele, a mu bhanene tat’ê bhu kididi kia Lakele mu kithangana kia ukaza. O unguma ua kexile nau o kiiadi kia ahatu enhá, ua sambukila katé ku tuana.—Dimatekenu 29:16-35; 30:1, 8, 19, 20; 37:35.

Lakele ua bhiti mivu iavulu ka kexile mu vuala né mona umoxi ngó kana, maji kioso kia vuala Zuze, Jakobo ua zolele kiavulu o mon’a iú. Mu kifika kioso kia kexile mu kuenda o njila ia bhonzele phala ku di sanga ni phang’ê, Izaú, ua mesenene ku mu jibha, Jakobo ua solo kididi kia kondama ku dima dia kibuka kia muiji phala Lakele ni Zuze. Zuze ka jimbile o kizuua kieniókio. Xinganeka kiebhi kia divu mu kamene kioso kia balumuka iu ua mono kuila tat’ê ua kukile kiá, maji uexile hanji ni nguzu iavulu, ua mu tenguna. Nange muéne ua diuanene kioso kia mu tangela se mukonda diahi: Tat’ê ua bhitile o usuku uoso mu ku bhânga ni anju! Mukonda diahi? Mukonda Jakobo ua mesenene ku mu besoala kua Jihova Nzambi. Jakobo a mu besoala mu ku tambula o dijina dia Izalaiele. O muiji uoso ueji tambula o dijina diê! (Dimatekenu 32:22-31) Mu ku bhita kithangana, Zuze uevu kuila o kifuxi kioso kia Izalaiele, kieji tunda ku an’â Izalaiele!

Zuze ua bhiti ué mu ibhidi kioso kiexile hanji mona-ndenge. O manh’ê uafu kioso kia kexile mu vuala ndenge’ê, Bejamí. Tat’ê ua kexile ni kikote kiavulu ku muxima. Xinganeka Jakobo ua mu konda o masoxi ku mesu a Zuze ni henda ioso, mu ku mu suínisa ni kidielelu kia suinisine kuku’a Jakobo, Mbalahamu. Xinganeka o kisangusangu kia Zuze mu kuijiia kuila saí kizuua Jihova ueji bheka dingi manh’ê ku muenhu! Nange o henda iê kua “Nzambi ia . . . muenhu,” ia dibandekesa dingi. (Luka 20:38; Jihebeleu 11:17-19) Né muene kioso kiafu muhatu’ê, Lakele, Jakobo ua zolele kiavulu o kiiadi kia an’â Lakele.—Dimatekenu 35:18-20; 37:3; 44:27-29.

Nange an’a avulu a a zanga ni ji mimo; Maji Zuze ua di longo ku jitata jê ídifua iambote, iu ua kexile ni kixikanu, uejidile ku tonginina o ima ia uabha mu ima ia iibha. Kioso kia kexile ni 17 dia mivu uexile kafunga, ua kexile mu kuatekesa o makot’ê, kioso kia monene kuila ene akexile mu bhanga ima ia iibha. O kuila muéne ua kexile ni uôma ua kuzuela mukonda ua mesenene ku mu zola ku jiphange jê? Mu ithangana ioso, muéne ua mono kuila ua bhangele o kima kia tokala. Muéne uai mu ki tangela kua tat’â. (Dimatekenu 37:2) Kioso kia bhange kiki Jakobo ua monene kuila mon’ê ua kexile mu kula kiambote. Phangu iambote phala o minzangala Jikidistá mu izuua ia lelu! Se a mesena ku sueka kituxi kia akuâ mba kia phange mba dikamba, kima kiambote ku xinganeka ku phangu ia Zuze, sota kuijiia se o tufunga ejiia kiá o maka mukonda ene ala ni kikalakalu kia ku kuatekesa o muthu ua te o kituxi.—Ijila 5:1.

Tu tena ku katula phangu ku muiji ua Zuze. Sumbala o miji ia Kidistá kene ni maka a lungu ni hongo, maji saí miji, nange o diiala mba o muhatu ua sakanene kiâ, oso a bheka an’a. Ene a tena ku katula phangu ku muiji ua Jakobo, kuila o kathombo ka tena ku uanuna ni ku zozesa o muiji. O jitata mba mama a bheka an’a ku miji, a tokala kulondekesa ku tuana kuila ene oso a a zolo, ni kuila kala muthu ua tokala ku bhanga o mbandu iê phala ku zediuisa o muiji.—Loma 2:11.

O DIFUBA DIA DI BANDEKESA

Jakobo ua zolele Zuze mukonda uexile fiiele, ua zolele o ku iuka

Mukonda dia ku suína kuê, mu ku bhanga o ima iambote, Jakobo ua bhana ujitu kua mon’ê. Muéne ua kexile ni divunga dia bhangele phala mon’ê. (Dimatekenu 37:3) Saí athu amba kuila o divunga dia kexile ni mixinda iavulu, dia vudile o jikolo, maji se-ku kima kilondekesa kuila kiki kidi. Nange dia lebhele kiavulu, dia kexile mu suka katé mu inama ni maku. Nange o divunga didi dia difuile ni divunga dia kexile mu zuata o jimvuama mba an’a sobha.

Sé phata Jakobo ka bhange kia iibha, Zuze ua mono kuila tat’ê ua mu zolele kiavulu. Maji o divunga dienhódio dieji mu bhekela maka avulu. Mu kifika, o munzangala uexile kafunga. Kiki kilombolola kuila ua kexile mu bhanga kikalakalu kia bhonzo. Xinganeka o munzangala ni kizuatu kiki mu iangu, ni ku banda o milundu, mba ku jituna o mbudi ia di nhingi ku muxi. Kiebhi kieji kala Zuze ni jiphange jê, mukonda dia tata ku mu zola kiavulu?

O Bibidia i tambuijila: “O jiphange jê joso ki a mono kuma tat’â ua beta ku mu zola muene, o jiphange jê joso ndenge, a mu zemba, o mu kuzuela aia ni ku mu handulukila, ka tena ngó ku mu kunda ni paze.” * (Dimatekenu 37:4) Nange tu tendela o difuba dia kexile na-diu, maji o jiphange ja Zuze ka tenene kueha o difuba dia kexile na-diu. (Jisabhu 14:30; 27:4) Ua kexile kiá ni difuba dia muthu ua tambula ujitu u ua mesenene eie? Lembalala o musoso ua jiphange ja Zuze. O difuba dia a bhangesa ku ta kituxi kia dikota kia bhangesa ku diela ku pholo. O phangu iâ, i lembalesa o Jikidistá kuila, kia beta-kota o ku ‘Sanguluka kumoxi ni iá a sanguluka.’—Loma 12:15.

Sé phata Zuze ua mono kuila o jiphange jê a mu zembele kiavulu. O kuila muéne ua kexile mu sueka o divunga diê mukonda dia jiphange jê? Nange muéne ua banzele ku bhanga kiki. Maji lembalala kuila Jakobo ua mu bhanene o divunga phala kulondekesa o henda iê kua muéne. Zuze ué ua mesenene kulondekesa kua tat’ê kuila uexile muthu ua kidi, kienhiki muéne ua kexile mu zuata muene o divunga. Muéne ua tu xila phangu iambote. Sumbala o tata ietu ia diulu ki mukua kathombo, maji muéne u tungula o jiselevende jê anga u ji besoala. Muéne ué u a tendelesa ku di tungula ku mundu iú uezala ni undumbu. Kála o divunga dia Zuze o ukexilu uambote ua Jikidistá u a tungula bhu kaxi ka athu a mundu. O ukexilu iú nange kuene mu bheka difuba, ni ku a zemba ku athu. (1 Phetele 4:4) O kuila o Jikidistá a tokala ku kala ni uôma ua ku di londekesa kuila Jiselevende ja Nzambi? Kana—Zuze muéne ngó ua tokalele ku sueka o divunga diê.—Luka 11:33.

O JINZOJI JA ZUZE

Ki ku bhitile kithangana kiavulu Zuze, ua njiua nzoji jiiadi. O nzoji ia dianga, Zuze ua kexile ni jiphange jê, kala muthu ua kexile mu kasa kita kia tiliku. Maji o ita ia jiphange jê, ia kondoloka o kita kiê, maji o kita kiê kiemanene, o ita ia jiphange jê ia kexile mu fukamena o kita kiê. Mu nzoji ia kaiadi, o muanha ni mbeji ni jithethembua ja kexile mu fukamena Zuze. (Dimatekenu 37:6, 7, 9) Ihi ieji bhanga Zuze ni ji nzoji jiji?

O jinzoji ja tundile kua Jihova Nzambi. Iexile ikanenu ieji di kumbidila ku hádia, Nzambi ua mesenene kuila, Zuze u tanga o njimbu ia kexile mu ji nzoji jiji. Kiki kia londekesa kuila, o kima kia kexile mu bhanga Zuze, kiene kia bhangele ué o jipolofeta ande dia muéne, kioso kia tula o njimbu ia Nzambi ia kufundisa ku mundu Uê.

Ni henda, Zuze ua tangela o jiphange jê: “Ivenu nga mi diondo o nzoji iii i ng’anjiua.” O jiphange jê a tendela o nzoji, maji ene ka i uabhela. Ene a tambuijila: “Mbé kifua eie kiá u sobha ua-nda kuia ni ku tu tumina?” O musoso u suluka: “Anga a mu zemba dingi kiavulu mukonda dia jinzoji jê, ni kuzuela kuê.” Kioso Zuze kia tangela kua Tat’ê ni ku jiphange jê o nzoji ia kaiiadi, muéne ué ka i uabhela. O Bibidia i zuela: “Tata anga u mu bazela uixi: Nzoji iahi i kala kiki? Kifua ni eme ni manhenu, ni jiphange jé tua kèza muene mu ku ku diundila eie?” Maji Jakobo ua kexile mu xinganeka ku maka. O kuila Jihova ua kexile mu di kunda ni munzangala.—Dimatekenu 37:6, 8, 10, 11.

Zuze kexile o muthu ua dianga a mu tumine kua Jihova ku tula o njimbu iê, ki kieji kala o veji ia dianga se a mu zukutisile. Jezú muéne uexile o mukunji ua dikota, muéne uambela o akaiedi iê: “Se a ngi zukutisa eme, enu uenu a mi zukutisa; se aluka maka mami, enu a mi aluka ue o maka menu.” (Nzuá 15:20) O Jikidistá mu i tala ioso a tena ku di longa o phangu ia ufiiele ni ku suína kua Zuze.

DIFUBA DIA A BHANGESA KU TA KITUXI

Kia bhiti kiki, Jakobo ua tumikisa o munzangala Zuze, mu njila ia dikanga. O makota mê akexile mu kuinga o ibhaku ku thunda kua zukama ku Xikeme, kua kexile jinguma javulu. Sé phata Jakobo ua thandanganhele ni an’ê, kiki kia mu bhangesa ku tumikisa Zuze phala kuia mu tala kiebhi kia kexile o jiphange jê. O kuila u tena ku xinganeka kiebhi kia divu Zuze? Muéne uejidile kuila o makota mê a mu zembele kiavulu! Kiebhi kieji divua mu ku mona kuila a mu tumikisine kua tat’â kala mukunji? Maji Zuze ua belesela tat’ê iu uai.—Dimatekenu 34:25-30; 37:12-14.

O njila iexile dikanga, nange uendele izuua itatu. Tundé ku mbanza ia Xikeme katé ku mbanza ia Hebron, kua bhingile kuenda 80 a ji kilómetulu. Maji kioso kia bhixila ku Xikeme, Zuze ua sange o jiphange jê ai mu mbanza ia Dotane, ua tokalele kuenda dingi 22 a ji kilómetulu. Kioso kia bhixila mu Dotane, o jiphange jê a mu mono dikanga, Zuze ua mu kuíza. Mu kithangana kieniókio ka tena ku sueka kuila a mu zembele. O musoso uzuela: “Anga a diâ ambela mudiâ, exi: Na ka jinzoji-ze iú uiz’ó! Ndokuenu tu mu jibhe, tu mu takuile mu dikungu, ku makungu enha, tua kela kuma kiama kia makanda’ngu kia mu di; tu tale hanji se ku jinzoji jê ku tunda-hi?” Maji Lubene ua diondele o jiphange jê ku takula Zuze mu dikungu mu kaxi ka mukau, phala muéne ku vutuka-ku kithangana kiéngi phala ku mu bhulula.—Dimatekenu 37:19-22.

Sé kuijiia ihi ia kexile mu banza phange jê, Zuze ua a zukama ni ku banza kuila ueji di kunda nâ kiambote sé jinvunda. Maji mu veji dia kiki, o jiphange jê a mu kuata, a kuata ku mu beta! A mu zula o divunga diê dia fuama ni undanda, ia a mu takula mu dikungu mua kambele menha. Kioso kia mateka ku divua kiambote, ua bhange ioso phala ku tunda mu dikungu maji ua lembua, muéne ka tenene ku bhanga kiki sé kikuatekesu. Mu dikungu muenhomo, muéne ka tenene ku mona dingi o diulu dioso, ua kexile mu kuívua kia ngó o mazui a jiphange jê a mu tunda dikanga. Muéne ua didi ni ku dionda o jiphange jê, maji ene a mu bhange phoko. Ene adi hanji bhua zukamene o dikungu. Kioso Lubene kia tunda mua’xaxi kâ, ene akexile mu zuela mudiâ o ku jibha ndenge’â, maji Juda ua bhana o ndunge ia ku mu sumbisa ku ji ngeji mu veji diâ ku mu jibha. O mbanza ia Dotane ia zukamene ku njila ia ku ta uenji, o njila ia Ijitu, ki ku bhitile kithangana kiavulu, akua Ijimaiele ni akua Midiiana akexile mu bhita mu njila ienioió. Kioso Lubene kia vutuka, ua sange Zuze a mu sumbisile kiá. Ene a sumbisile ndenge’â ku ubhika mu 20 a itadi ia phalata. *Dimatekenu 37:23-28; 42:21.

Zuze ua zolele ku bhanga o mbote, maji o jiphange jê a mu zembele kiavulu

Kienhiki, tu vutuke mu dimatekenu dia musoso iú. Kioso Zuze kia kexile ku mu ambata ku Ijitu, muéne ua divuile kala muenhu uê ua bhu. A mu katuile mu mbanji ia muiji uê. Kua bhitile mivu iavulu, muéne ka tambuile njimbu ia muiji uê—njimbu ia lungu ni kiebhi Lubene kia divuile kioso kia vutukile iu ua sangele a mu sumbisile kiá; né o ndolo ia divu Jakobo kioso kia mu nganala ni ku mu tanga kuila Zuze monʹê ia kazola ua fuile; né o njimbu ia kuku’ê, Izake, ua kukile kiá kiavulu; né njimbu ia ndenge’ê ia kazola, Bejamí, ua kexile ku mu banza kiavulu. maji o kuila Zuze ka xalele muene ni kima?—Dimatekenu 37:29-35.

Zuze ua xalele hanji ni kima, phange jê ka tenene ku mu katula-kiu: O kixikanu kiê. Muéne uejidile ima iavulu ia lungu ni Nzambi, Jihova, sé-ku kima mba muthu ueji tena ku mu katula o kuijiia kuku—né muene ni ku kala dikanga dia dibhata, né muene o ibhidi ia sange mu njila kioso kia kexile ku mu ambata mu Ijitu, né muene ni jisonhi ja ku mu sumbisa ku ubhika ku diiala mvuama a mu ixanene Potifale. (Dimatekenu 37:36) O kixikanu kia Zuze ni vondadi iê ia ku kala kamba dia Nzambi ia di bandekesa dingi. Mu milongi ia-nda kaiela tua-nda mona kiebhi o kixikanu kia Zuze kia mu bhangesa ku kala ni valolo bhu pholo ia Nzambi iê, Jihova, ni ku muiji uê ua kexile ni maka avulu. Ni kiebhi ki tu tena ku kaiela o kixikanu kia Zuze!

^ kax. 15 O akua ku tokuesa amba kuila o jiphange ja Zuze a banzele kuila o ujitu ua bhanene tat’â kua Zuze, kua lomboluele kuila muéne ueji mu bhana o dibesá dia tokalele ku mona ua phande-kumbi. Ene ejidile kuila Zuze uexile o mona ua phande kumbi ua muhatu ua kazola ka tat’â. O mona ua phande kumbi ua Jakobo, Lubene ua tele phánda ni muhatu ua tat’â, kiki kia kuatesa jisonhi javulu kua tat’â, kia mu bhangesa ku mu katula o dibesá dia mu tokalele mukonda muéne uexile o mona ua phande-kumbi.—Dimatekenu 35:22; 49:3, 4.

^ kax. 25 Katé muene mu maka enhá, o musoso ua Bibidia u zuela o kidi. O madukumendu o soneke mu kithangana kieniókio, alondekesa kuila o abhika mu ixi ia Ijitu akexile mu a sumbisa mu 20 a itadi ia phalata.