Paɣtʋ ndʋ Bibl ɖʋwa se pɔɖɔ tɩ-yɔɔ nɛ pala Kɩbaɣlʋ ɖanaɣ tɔɔnaɣ sɔnzɩ yɔ, tɩ-yɔɔ ɖɩɖɔŋ ɖeyi ɖeyi; payaɣ-sɩ ɖɔɖɔ se «Kɩbaɣlʋ tɔɔnaɣ» yaa Yesu sɩm yɔɔ tɔzʋʋ sɔnzɩ. (1 Kɔrɛntɩ mba 11:20, Takayaɣ kiɖeɖea) Ɛlɛ, pɩtɩkɛ Bibl paɣtʋ yɔɔ coocinaa sakɩyɛ ɖɔŋ pʋcɔ nɛ palakɩ sɔnzɩ nzɩ.

 Kɩbaɣlʋ ɖanaɣ tɔɔnaɣ sɔnzɩ kaɖʋwa lɛ se sɩsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩtɔzɩ Yesu yɔɔ nɛ piyele nɛ ɖɩwɩlɩ ɖɛ-ɛsɩmɩyɛ kɩlaʋ ŋgʋ ɛla ɖɔ-yɔɔ yɔ. (Maatiyee 20:28; 1 Kɔrɛntɩ mba 11:24) Sɔnzɩ nzɩ sɩtɩkɛ sakramɛnto natʋyʋ yaa cooci nakʋyʋ lakasɩ nzɩ sɩhaɣ nʋmɔʋ se pɔsɔɔ yaa pekpeɣ kɩwɛɛkɩm yɔ. a Bibl wɩlɩɣ se tisuu mbʋ ɖɩwɛnɩ Yesu yɔɔ yɔ, mbʋ yekina se pekpeɣ-ɖʋ ɖa-kɩwɛɛkɩm, pɩtɩkɛ cooci nakʋyʋ sɔnzɩ yekina se pekpeɣ-ɖʋ ɖa-kɩwɛɛkɩm.—Roma mba 3:25; 1 Yohanɛɛsɩ 2:1, 2.

 Yesu ɖʋ paɣtʋ ɛ-tɔmkpɛlɩkɩyaa se pala Kɩbaɣlʋ ɖanaɣ tɔɔnaɣ sɔnzɩ, ɛlɛ ɛtɩyɔɔdɩ tam ɛzɩma pɩwɛɛ se palabɩ-sɩ yɔ. (Luka 22:19) Nabɛyɛ maɣzɩɣ se pɩwɛɛ se palakɩ sɔnzɩ nzɩ paa fenaɣ ŋga, nɛ lalaa ñalakɩ-sɩ paa kpɩtaʋ ŋgʋ yaa paa evemiye nɖɩ yaa tam sakɩyɛ paa evemiye nɖɩ yaa ye ɛyʋ ɛmaɣzɩɣ se pɩmʋnaa yɔ, ɛpɩzɩɣ nɛ ɛlakɩ-sɩ ɖoŋ ɖoŋ ɛzɩ ɛsɔɔlʋʋ yɔ. b Ɛlɛ pɩwɛɛ se ɖɩtaasɔɔ tɔm ndʋ tɩkɔŋ yɔ tɩ-yɔɔ.

 Yuuda mba Paska kazandʋ wiye Yesu ɖʋ paɣtʋ se pala Kɩbaɣlʋ ɖanaɣ tɔɔnaɣ sɔnzɩ, pʋwayɩ lɛ ɛsɩ evemiye kʋɖʋmɖɩyɛ nɖɩ ɖi-wiye. (Maatiyee 26:1, 2) Pɩtɩkɛ falaa yem Yesu labɩ mbʋ. Bibl kpakɩɣ Yesu kɩlaʋ nɛ kɩmaɣzɩɣnɩ heɣa kɩlaʋ ŋgʋ palaɣaɣ Paska wiye yɔ. (1 Kɔrɛntɩ mba 5:7, 8) Paa pɩnaɣ ŋga palakaɣ Paska tam kʋɖʋm na. (Ejipiti Lɩʋ 12:1-6; Levitiki 23:5) Mbʋ ɖɔɖɔ, kajalaɣ Krɩstʋ mba c lakaɣ Yesu sɩm yɔɔ tɔzʋʋ tam kʋɖʋm paa pɩnaɣ ŋga, nɛ Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa tɩŋɩɣ Bibl taa kɩɖaʋ ŋgʋ na.

 Mbʋ Yesu kaalaba yɔ, pɩsɩɣnɩ-ɖʋ se ɖɩtɩlɩ tam ɛzɩma pɩwɛɛ se pala sɔnzɩ nzɩ yɔ, nɛ pɩsɩɣnɩ-ɖʋ ɖɔɖɔ se ɖɩtɩlɩ evemiye nɛ alɩwaatʋ ndʋ tɩ-yɔɔ pɩwɛɛ se pala sɔnzɩ nzɩ yɔ. Ɛlabɩ sɔnzɩ nzɩ Nisaŋ kɩyakʋ 14 ñɩŋgʋ wiye pɩnaɣ 33 taa, wɩsɩ ɖʋwa nɛ pɩtɛ lɛ. Fenasɩ kalʋʋ ɖʋtʋ ndʋ tɩɩwɛ Bibl alɩwaatʋ taa yɔ tɩ-yɔɔ patɩŋnaa nɛ patɩlɩ evemiye nɛ fenaɣ. (Maatiyee 26:18-20, 26) Sɔnɔ ɖɔɖɔ evemiye nɖɩ ɖi-wiye ɖɩlakɩ Yesu sɩm yɔɔ tɔzʋʋ sɔnzɩ nɛ ɖɩlakɩ-sɩ ɛzɩ kajalaɣ Krɩstʋ d mba kaalakʋʋ-sɩ yɔ.

 Pɩnaɣ 33 taa, Nisaŋ kɩyakʋ 14 ñɩŋgʋ kaatɔlɩ Kemeɣa wiye; paa mbʋ yɔ pɩwɛɛ se paa pɩnaɣ ŋga lɛ, evemiye nɖɩ ɖɩtɔlɩ kpɩtaʋ taa kɩyakʋ lɛɛkʋ yɔɔ. Nʋmɔʋ ŋgʋ kɩɩsɩnɩ ɛyaa Yesu alɩwaatʋ taa nɛ patɩlɩ Nisaŋ kɩyakʋ 14 ñɩŋgʋ yɔ, kʋɖʋmʋʋ ŋgʋ kɩ-yɔɔ ɖɩtɩŋɩɣnɩ paa pɩnaɣ ŋga nɛ ɖɩtɩlɩɣ evemiye nɖɩ ɖi-wiye Nisaŋ kɩyakʋ 14 ñɩŋgʋ tɔlʋʋ yɔ; ɖɩɩtɩŋɩɣnɩ sɔnɔ Yuuda mba fenasɩ kalʋʋ ɖʋtʋ e yɔɔ.

 Pɩsa Yesu la sɔnzɩ nzɩ lɛ, ɛlabɩnɩ tʋmɩyɛ kpɔnɔ ŋgʋ kɩ-taa patɩɖʋ lɔlɔm yɔ nɛ vɛɛ; paalabɩnɩ wondu ndʋ tʋmɩyɛ Paska wiye nɛ tɩkazɩ. (Maatiyee 26:26-28) Pɩsa nɛ ɖɩla ɛzɩ ɛnʋ yɔ lɛ, ɖɩlakɩnɩ tʋmɩyɛ kpɔnɔ ŋgʋ kɩ-taa patɩɖʋ lɔlɔm yɔ, ɖɩɩsɔzʋʋ tɔɔnaɣ canʋʋ wondu lɛɛtʋ, nɛ ɖɩlakɩnɩ tʋmɩyɛ ɖɔɖɔ vɛɛ ŋgʋ kɩ-taa patisidi nabʋyʋ yɔ. Ðɩɩlakɩnɩ tʋmɩyɛ viiñi pee tɛ jus yaa vɛɛ ŋgʋ kɩwɛ leleŋ yaa ŋgʋ kɩ-taa paɖʋ sɔzɩŋ wondu natʋyʋ yɔ.

 Coocinaa nabɛyɛ lakɩnɩ tʋmɩyɛ kpɔnɔ ŋgʋ kɩ-taa paɖʋ lɔlɔm yɔ; ŋgʋ Bibl taa lɛ, lɔlɔm sɩŋnɩ kɩwɛɛkɩm nɛ mbʋ pɩwɛɛkaa yɔ. (Luka 12:1; 1 Kɔrɛntɩ mba 5:6-8; Galaatii mba 5:7-9) Ye mbʋ kpɔnɔ ŋgʋ kɩ-taa patɩɖʋ lɔlɔm yaa wondu lɛɛtʋ yɔ, pɩmʋnaa se palabɩnɩ sɔnzɩ nzɩ; mbʋ pʋyɔɔ yɔ kpɔnɔ ŋgʋ kɩsɩŋnɩ Yesu tomnaɣ, nɛ Yesu tomnaɣ fɛyɩnɩ kɩwɛɛkɩm nabʋyʋ. (1 Pɩyɛɛrɩ 2:22) Lalaa ñalakɩnɩ tʋmɩyɛ viiñi pee tɛ jus ŋgʋ kɩtɩpɩɩ yaa kɩtɩñɩŋ yɔ vɛɛ lone taa, lakasɩ nzɩ sɩtɩla nɔɔ kʋɖʋmaɣ nɛ Bibl. Coocinaa nabɛyɛ tisiɣ nɛ palakɩ mbʋ, mbʋ pʋyɔɔ pamaɣzɩɣ se pɩtɩpɔzɩ se pɔñɔɔ sʋlʋm kɩbɩbɩm, ŋgʋ Bibl tɩɖaŋ se pataañɔɔ sʋlʋm kɩbɩbɩm.—1 Timootee 5:23.

 Kpɔnɔ ŋgʋ kɩ-taa patɩɖʋ lɔlɔm yɔ nɛ vɛɛ ŋgʋ palakɩnɩ tʋmɩyɛ Yesu sɩm yɔɔ tɔzʋʋ wiye yɔ, pɛkɛ kɩɖaŋ na; pasɩŋnɩ Yesu tomnaɣ nɛ ɛ-calɩm. Paatɩŋɩɣnɩ maamaaci lakasɩ nasɩyɩ yɔɔ nɛ pɛlɛɣzɩɣ-wɛ nɛ papɩsɩɣ Yesu calɩm nɛ e-tomnaɣ maɣmaɣ yaa Yesu calɩm nɛ e-tomnaɣ maɣmaɣ paasidiɣ kpɔnɔ nɛ vɛɛ pa-taa, ɛzɩ nabɛyɛ maɣzʋʋ yɔ. Iyele nɛ ɖɩtazɩ Bibl taa lɩmaɣza wena ayeki nɛ ɖɩyɔɔdʋʋ mbʋ yɔ a-taa.

•   Ye Yesu kaaheyi ɛ-wayɩ tɩŋɩyaa se pɔñɔɔ ɛ-calɩm maɣmaɣ yɔ, pʋbʋ lɛ eeseɣtaɣ-wɛ se pamaanɩ Ɛsɔ paɣtʋ ndʋ tɩtɔŋ se pataatɔɔ calɩm yɔ tɩ-yɔɔ. (Kiɖe Tɛɛ Tɔm 9:4; Tʋma Labʋ 15:28, 29) Pɩɩpɩzɩɣ nɛ pɩla mbʋ; Yesu ɛɛpɩzɩɣ kpa nɛ eheyi nɔɔyʋ se ɛmaanɩ Ɛsɔ paɣtʋ ndʋ tɩwɩlɩɣ se calɩm kɛ kaɖɛ pʋyʋ yɔ tɩ-yɔɔ.—Yohanɛɛsɩ 8:28, 29.

•   Ye apostoloowaa ɩɩñɔ Yesu calɩm maɣmaɣ na yɔ, Yesu kataayɔɔdɩ se «pakaɣ kpɛdʋʋ» ɛ-calɩm, pʋbʋ pɩwɩlɩɣ se alɩwaatʋ ndʋ ɛyɔɔdaɣ tɔm ndʋ yɔ, patɩkpɛdɩtɩ ɛ-calɩm.—Maatiyee 26:28.

•   Pala Yesu kɩlaʋ «tam kʋɖʋm nɛ pɩkpaɣ pɩɖɛɛ.» (Ebree mba 9:25, 26) Ɛlɛ ye kpɔnɔ nɛ vɛɛ pɛlɛɣzɩɣ nɛ papɩsɩɣ Yesu tomnaɣ nɛ ɛ-calɩm maɣmaɣ Kɩbaɣlʋ ɖanaɣ tɔɔnaɣ sɔnzɩ wiye yɔ, pʋbʋ lɛ pɩwɩlɩɣ se mba pɔtɔkɩ yaa pɔñɔʋ yɔ, paɖaɣnɩ kɩlaʋ ŋgʋ laʋ paa pɩnaɣ ŋga.

•   Yesu yɔɔdaa se: «Ɩwɛɛ nɛ ɩlakɩ mbʋ nɛ ɩtɔzʋʋnɩ mɔ-yɔɔ»; ɛtɩyɔɔdɩ se ɩwɛɛ nɛ ɩlakɩ mbʋ nɛ ɩlaɣ-m—1 Kɔrɛntɩ mba 11:24.

 Mba pamaɣzɩɣ se kpɔnɔ nɛ vɛɛ pɛlɛɣzɩɣ nɛ papɩsɩɣ Yesu tomnaɣ nɛ ɛ-calɩm maɣmaɣ yɔ, Bibl taa masɩ nasɩyɩ yekina nɛ pamaɣzɩɣ se pɩlakɩ mbʋ toovenim. Biblwaa sakɩyɛ taa ɛzʋnɔ pɛɖɛzɩ tɔm ndʋ Yesu yɔɔdaa nɛ titukuuni vɛɛ yɔ: «Pʋnɛ pɩkɛnɩ man-calɩm.» (Maatiyee 26:28) Ɛlɛ papɩzɩɣ nɛ pɛɖɛzɩ Yesu tɔm ndʋ ɖɔɖɔ se: «Pʋnɛ pɩlɩɣzɩɣnɩ man-calɩm tɔbʋʋ» yaa «pʋnɛ pɩsɩŋnɩ man-calɩm.» f Ɛzɩ Yesu kaalakʋʋ ɖoŋ ɖoŋ yɔ, ɛtɩŋaɣnɩ kpaɣʋ nɛ kɛzʋʋ nabʋyʋ yɔɔ na nɛ ɛwɩlɩɣ tɔm.—Maatiyee 13:34, 35.

 Alɩwaatʋ ndʋ Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa lakɩ Kɩbaɣlʋ ɖanaɣ tɔɔnaɣ sɔnzɩ yɔ, ɛyaa pazɩ tɔkɩnɩ kpɔnɔ nɛ pɔñɔʋ vɛɛ. Ɛbɛ yɔɔ?

 Calɩm mbʋ Yesu kpɛdaa yɔ piyeba nɛ «ɛgbɛyɛ kɩfaɖɛ» naɖɩyɛ paɣzɩ ɖɩ-tʋmɩyɛ, ɖɩlɛɣzɩ ɛgbɛyɛ nɖɩ ɖɩɩwɛ Ɛsɔ Yehowa nɛ caanaʋ taa Izrayɛɛlɩ pɛ-hɛkʋ taa yɔ. (Ebree mba 8:10-13) Mba pɛwɛ ɛgbɛyɛ kɩfaɖɛ nɖɩ ɖɩ-taa yɔ, pɔtɔkɩ kpɔnɔ nɛ pɔñɔʋ vɛɛ. Pɩtɩkɛ Krɩstʋ mba tɩŋa, ɛlɛ mba Ɛsɔ tɩŋnɩ ŋgee nʋmɔʋ nakʋyʋ yɔɔ nɛ ɛyaa-wɛ yɔ, pe-ɖeke pɔtɔkɩna. (Ebree mba 9:15; Luka 22:20) Pa nɛ Krɩstʋ pakaɣ tɔɔʋ kewiyitu ɛsɔdaa, nɛ Bibl tɔŋ se patɩɖɔɔ; ɛyaa 144 000 yeke wɛnɩnɩ waɖɛ nɖɩ.—Luka 22:28-30; Natʋ 5:9, 10; 14:1, 3.

 «Ewiɖe cikpeɖe» taa mba paha waɖɛ se pa nɛ Yesu pakaɣnɩ tɔɔʋ kewiyitu; ɛlɛ Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa hɔɔlʋʋ sɔsɔʋ lɛ, pakaɣ wɛʋ «samaɣ sɔsɔɔ» taa, pakaɣ caɣʋ wezuu tɛtʋ yɔɔ tam. (Luka 12:32; Natʋ 7:9, 10) Toovenim se mba pɛwɛnɩ lidaʋ se pakaɣ caɣʋ tɛtʋ yɔɔ yɔ, paatɔkɩ kpɔnɔ nɛ paañɔʋ vɛɛ Yesu sɩm yɔɔ tɔzʋʋ sɔnzɩ wiye, ɛlɛ powoki sɔnzɩ nzɩ sɩ-taa se pawɩlɩ pɛ-ɛsɩmɩyɛ kɩlaʋ ŋgʋ Yesu la ɖɔ-yɔɔ yɔ kɩ-yɔɔ.—1 Yohanɛɛsɩ 2:2.