Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Ani Ole?

Ani Ole?

Ani eji anɔkwale akɛ Yudafoi “ni jɛ jeŋmaji fɛɛ ni yɔɔ ŋwɛi shishi lɛ anɔ lɛ” tee Yerusalem yɛ afi 33 Ŋ.B. Pentekoste gbi lɛ nɔ?

Gbɛjegbɛ ko ni nɔ eyi kɛ gbɔmɛi yɛ Yerusalem yɛ afi 33 Ŋ.B. Pentekoste gbi lɛ nɔ

Yɛ Biblia mli sane ni yɔɔ Bɔfoi 2:5-11 lɛ sɛɛ, Yudanyo woloŋmalɔ ko ni atsɛɔ lɛ Philo ŋma nɔ ko ni kɔɔ mɛi babaoo ni tee Yerusalem yɛ afi 33 Ŋ.B. Pentekoste gbi lɛ nɔ lɛ he.

Philo ŋma kɛkɔ mɛi ni fãa gbɛ kɛyaa Yerusalem yɛ nakai beiaŋ lɛ he akɛ: “Kɛ́ aaye gbi jurɔ ko lɛ, mɛi babaoo jɛɔ maji srɔtoi anɔ kɛbaa; mɛi komɛi tsɔɔ shikpɔŋ, mɛi komɛi hu tsɔɔ ŋshɔ hiɛ, ni amɛjɛɔ bokã kɛ anai, kɛ kooyi kɛ wuoyi fɛɛ kɛbaa.” Etsɛ wolo ko ni Herode Kpeteŋkpele nabi Agripa I lɛ ŋma kɛmaje Roma Amralo Caligula lɛ hu yisɛɛ. Yɛ nakai wolo lɛ mli lɛ, Agripa wie yɛ Yerusalem he akɛ: ‘Akɛni Yudafoi lɛ eyato akrowai yɛ maji babaoo anɔ hewɔ lɛ, Yerusalem, ni ji Maŋ Krɔŋkrɔŋ lɛ etsɔ maŋtiase kɛhã maji krokomɛi hu, shi jeee Yudea maŋ lɛ pɛ.’

Agripa tsĩ hei ni Yudafoi lɛ eyato akrowai yɛ lɛ atã, ekomɛi ji Mesopotamia, Afrika Kooyigbɛ, Asia Bibioo lɛ, Hela, kɛ ŋshɔkpɔi ni yɔɔ Mediteranea lɛ. Woloŋlelɔ ko ni atsɛɔ lɛ Joachim Jeremias lɛ wie akɛ: “Eyɛ mli akɛ amaniɛbɔɔ nɛɛ etsɔɔɔ akɛ mɛi fã gbɛ kɛtee Yerusalem moŋ, shi abaanyɛ amu sane naa nakai, ejaakɛ sɔ̃ kã Yudafoi fɛɛ ni edara lɛ anɔ akɛ amɛfã gbɛ kɛya jɛmɛ.”5 Mose 16:16.

Nɛgbɛ mɛi babaoo ni fãa gbɛ kɛbaa Yerusalem kɛhã Yudafoi lɛ agbijurɔyelii lɛ hiɔ?

Blema he ko ni mɛi juɔ amɛhe yɛ ni ana yɛ Yerusalem

Ayeɔ gbii juji etɛ yɛ Yerusalem daa afi—Hehoo, Pentekoste, kɛ Asesei Agbijurɔ. Yɛ klɛŋklɛŋ afii 100 lɛ mli lɛ, mɛi babaoo fãa gbɛ kɛjɛɔ Israel maji lɛ amli kɛ hei fɛɛ ni Yudafoi yɔɔ lɛ kɛbaa Yerusalem kɛhã gbii juji nɛɛ yeli. (Luka 2:41, 42; Bɔfoi 2:1, 5-11) Esa akɛ gbɛfalɔi nɛɛ fɛɛ aná he ko ahi.

Mɛi komɛi toɔ amɛnanemɛi ashĩa; mɛi komɛi hu hiɔ gbɔiatoohei. Mɛi babaoo hu shiɔ buu yɛ maŋ lɛ mli loo hei ni bɛŋkɛ maŋ lɛ gbogboi lɛ ni amɛwɔɔ mli. Naagbee kwraa ni Yesu tee Yerusalem lɛ, eyawɔ Betania, ni ji maŋ ko ni bɛŋkɛ Yerusalem lɛ mli.Mateo 21:17.

Ana tsui babaoo ni bɛŋkɛ sɔlemɔtsu lɛ ní nibii ni adamɔɔ mli ajuɔ he yɛ mli lɛ yɛ mli. Mɛi susuɔ akɛ tsui nɛɛ baanyɛ afee gbɔiatoohei ni mɛi ni efã gbɛ kɛba maŋ lɛ mli lɛ bahiɔ mli ni amɛjuɔ amɛhe dani amɛyaa sɔlemɔtsu lɛ mli. Nɔ ko ni ana ni aŋma yɛ tsui nɛɛ eko mli lɛ tsɔɔ akɛ, osɔfo ko ni sɔmɔɔ yɛ kpeehe ko ni yɔɔ jɛmɛ lɛ mli ni atsɛɔ lɛ Theodotus lɛ ‘ma kpeehe lɛ koni akane Tora yɛ mli, ni emamɔ gbɔiatoohei kɛ tsui krokomɛi lɛ koni gbɔi ni bɛ nɔ ko tsɔ lɛ abato jɛmɛ.’