Kɔ no mu nsɛm no do

Kɔ no mu nsɛm a wɔahyehyɛ no do

Mbrɛ Ibesi Dze Wo Sika Kakraba A Inya No Edzi Dwuma Yie

Mbrɛ Ibesi Dze Wo Sika Kakraba A Inya No Edzi Dwuma Yie

 Ana no ho ebehia dɛ sikasɛm a ayɛ basaa ntsi etsetsew ndzɛmba a etotɔ do wɔ n’asetsena mu anaa? Ɔyardɔm, atoyerɛnkyɛm, amanyɛsɛm mu basabasayɛ nye ɔmanko botum asɛɛ sikasɛm mpofirmu. Ɔwɔ mu, sɛ sikasɛm yɛ basaa a ɔyɛ ahomtsew dze, naaso afotusɛm bi wɔ Bible no mu a sɛ edze yɛ edwuma a ɔbɔboa ma sika kakraabi a ibenya no eetum dze edzi dwuma yie.

1. Gye to mu dɛ ndzɛmba asesa.

 Bible ngyinadosɛm: Mesũa mbrɛ wonya bor do nye mbrɛ wodzi hia.​—Philippifo 4:12.

 Ɔwɔ mu dɛ sɛ edze sika a ibenya no toto kan dze no ho a obosuar dze, naaso ibotum esũa mbrɛ ibesi abɔ wo bra ma ɔnye mbrɛ mprɛmprɛ wo sikasɛm ayɛ no eehyia. Sɛ egye to mu ntsɛmara dɛ wo sikasɛm asesa na eyɛ nsesa wɔ w’asetsena mu, ɔbɔboa ɔwo na w’ebusua no nyina ma hom eegyina ano.

 Fa w’asowa toto dɛ bi a ebɛtse dɛ aban anaa adɔyɛkuw bi dze mboa rema a. Sɛ etse bi a, tu ho anamɔn ntsɛm ma wɔmboa wo, osiandɛ mboa a ɔtsetse dɛm no ɔnnkyɛr nna woetwa mu.

2. Enye ebusua no mbɔ mu nsusu ho.

 Bible ngyinadosɛm: “Mbrɛ egyinatu nnyi no, tsirmpɔw yɛ kwa: na egyinatufo dodow mu na wosi no pi.”​—Mbɛbusɛm 15:22.

 Enye wo hokafo na wo mba nsusu mbrɛ hom sikasɛm ayɛ no ho. Sɛ wosusu ho yie a, ibotum aboa obiara ma oeehu tsebea a ebusua no aba mu na ama oeetum ataa nhyehyɛɛ fofor a ebusua no ayɛ no ekyir. Sɛ obiara boa ma hom hwɛ kakra a hom benya no do yie a, hom botum dze sika kakra a hom benya no ayɛ ndzɛmba pii.

3. Sese sika a ehwɛ kwan dɛ ibenya wɔ bosoom biara.

 Bible ngyinadosɛm: ‘Dzi kan tsena ase na bu ho nkontaa.’​—Luke 14:28.

 Sɛ wo sikasɛm ayɛ basaa ma ntsi ɔwɔ dɛ etsetsew ndzɛmba do wɔ w’asetsena mu a, hwɛ biribiara edze wo sika no yɛ. Odzi kan, sese sika a ehwɛ kwan dɛ ibenya wɔ bosoom no mu. Na afei kyerɛw dza edze wo sika no yɛ wɔ bosoom biara mu no to hɔ. Sɛ inyim dɛ ɔwɔ dɛ eyɛ nsesa wɔ mu mpo a ɔwodze kyerɛw to hɔ. Fa sika a edze sie ma tsebea a ennhwɛ kwan dɛ ɔbɛba no ka ho.

 Sɔ iyi hwɛ: Sɛ eresese kaw a ebɔ no bosoom no mu a, mma wo werɛ mmfir dɛ edze ndzɛmba nketsenketse a etotɔ no bɛka ho. Sɛ ihu kaw a ebɔ wɔ iyinom ho a bi a ɔbɛyɛ wo nwanwa. Dɛ mfatoho no, aber a banyin bi sesee sika a ɔdze tɔɔ chewing gum wɔ afe no mu no, obohun dɛ ɔyɛ dɔla ɔhaha pii!

4. Fa wo sika tɔ ndzɛmba a ohia wo nkotsee na tsetsew ndzɛmba do.

 Bible ngyinadosɛm: ‘Na hom aasɔ ndzɛmba a no ho hia no ahwɛ.’​—Philippifo 1:10.

 Fa sika a enya wɔ bosoom biara no toto kaw a ebɔ wɔ bosoom biara mu no ho. Afei hwɛ dɛ hendze na ibotum eyi efi mu anaa atsetsew do mbrɛ ɔbɛyɛ a irinndzi mmbor dza inya wɔ bosoom biara no do. Susu dza odzidzido yi ho hwɛ:

  •   Kaar. Sɛ ewɔ kaar ebien na no mboree a, ana ibotum atɔn kor? Sɛ ewɔ kaar a no bo yɛ dzen a, ana ibotum atɔn na aakɔtɔ dza no bo nnyɛ dzen? Ana ibotum afow taxi, trotro anaa edze bicycle akɔ beebi a erokɔ no sen dɛ ebɛfa wankasa wo kaar?

  •   Enyigyedze. TV do dwumadzi ahorow a wotua ho kaw bosoom biara no, ana ibotum etwa mu kakra? Ana ibotum ahwehwɛ dza no bo nnyɛ dzen pii? Dɛ mfatoho no, ibotum akɔ nwomakorabea a ɔwɔ w’apaamu hɔ no na aakɛgye nwoma na video ahorow a wonntua ho kaw no bi.

  •   Nsu, Nkandzea Na Ndzɛmba Wɔdze Sɔ Gya. Enye w’ebusua no nsusu mbrɛ hom bɛyɛ a hom bɛtsew kaw a hom bɔ wɔ nsu, nkandzea, nye ndzɛmba a wɔdze sɔ gya ho. Sɛ eremmfa kandzea nnyɛ hwee a, dum no; na sɛ iruguar so a, hwɛ na annsɛɛ nsu pii. Sɛ eyɛ dɛm a ibotum esie sika.

  •   Edziban. Yɛ edziban wɔ fie na dzi sen dɛ ebɔtotɔ edziban wɔ abɔntsen edzi. Yɛ edziban a ebɔnoa no ho nhyehyɛɛ. Sɛ ɔbɛyɛ yie a, yɛ edziban kɛse kor na eedzi no nkakrankakra. Sɛ idzi edziban na sɛ bi ka a, mma nnsɛɛ no, kora do na asan so eedzi. Sɛ epɛ dɛ ikedzi gua a, kyerɛw dza epɛ dɛ etɔ no na ama eekwetsir dza ɔnnyɛ wo pɛ dɛ ebɔtɔ no. Sɛ ndɔbaa bi ne ber so a, ɔyɛ a obu wɔ guamu ntsi tɔ bi. Kwetsir dɛ ebɔtɔ edziban a ahoɔdzen nnyi mu. Bɔ mbɔdzen dɛ ibodua atosodze.

  •   Atar. Sɛ epɛ dɛ etɔ atar bi a, hwɛ hu dɛ w’atar bi na ayɛ dadaw ma ntsi epɛ dɛ etɔ bi hyɛ ananmu, na mma nnya adwen dɛ atar no aba do ntsi ɔwɔ dɛ woara so hyɛ bi. Sɛ inya boronyi-oewu bi a n’enyi tsew a tɔ bi. Sɛ ɔbɛyɛ yie a hata wo ndzɛmba wɔ ahoma do, iyi bɛma atsew kaw a ebɔ wɔ enyinam ahoɔdzen ho no do.

  •   Ndzɛmba A Ebɔtɔ Daakye. Ansaana ebɔtɔ adze biara no, bisa woho dɛ: ‘Ana mubotum etua kaw? Aso mihia ankasa?’ Ewɔ elɛktrɔnek efir anaa kaar, naaso epɛ dɛ inya dza wɔaba do fofor no bi. Ana ibotum atwentweɔn tɔ a ebɔtɔ iyinom no do? Na ndzɛmba a nnhia bio no so ɛ, ana ibotum atɔn? Sɛ eyɛ dɛm a, ɔbɛma enya sika kakra.

 Sɔ iyi hwɛ: Sɛ wo sika a inya no do tsew a, ibohu dɛ mfaso wɔ do dɛ ibegyaa ndzeyɛɛ bi a ɔsɛɛ obi apɔwmudzen nye ne sika yɛ. Bi nye sigyarɛtsenom, kyakyatow nye nsãwe. Sɛ obi gyaa dɛm ndzɛmba yi yɛ a ɔnnyɛ ne sikasɛm nko na ɔbɛyɛ papa na mbom ɔbɛsan so enya apɔwmudzen a odzi mu.

5. Ma Nyankopɔn no som ho nhia wo.

 Bible ngyinadosɛm: “Nhyira akã sunsum mu ehiafo.”​—Matthew 5:3.

 Bible hyɛ hɛn nkuran dɛ yɛnkɛr pɛ. Ɔkã dɛ: “Na nyansa yɛ akoban, dɛ mbrɛ sika so yɛ akoban: na nyimdzee n’abɔso nye yi, dɛ nyansa kora nyia ɔwɔ no no no nkwa.” (Ɔsɛnkafo 7:12) Dɛm nyansa no wɔ Bible no mu, na nyimpa pii ehu dɛ Bible akwankyerɛ a wɔdze ayɛ edwuma no aboa hɔn ma woeketsir sikasɛm ho dadwen.—Matthew 6:31, 32.