Amafunde Ikumi mafunde ayo Lesa apeele uluko lwa bena Israele ulwa ku kale. Aya amafunde bayeta no kuti Ifyebo Ikumi nelyo Amashiwi Ikumi, ayo bapilibula ishiwi pe shiwi ukufuma mu mashiwi ya ciHebere aya kuti ʽaseʹreth had·deva·rimʹ. Muli Pentateuch (Torah) e kutila amabuuku ya kubalilapo 5 aya mu Baibolo aya amashiwi e mo yaba. (Ukufuma 34:28; Amalango 4:13; 10:4) Amashiwi ayapalako aya mu ciGriki ni deʹka (ikumi) loʹgous (amashiwi), e kwafuma amashiwi ya kuti “Amashiwi Ikumi.”

 Lesa alembele Amafunde Ikumi pa mabwe yabili kabili apeele kasesema Mose pa Lupili lwa Sinai. (Ukufuma 24:12-18) Amafunde Ikumi yaba pa Ukufuma 20:1-17 na pa Amalango 5:6-21.

•  Umutande wa Mafunde Ikumi

•  Mulandu nshi umutande wa Mafunde Ikumi upusanina?

•  Mulandu nshi Lesa abapeelele Amafunde Ikumi?

•  Bushe Abena Kristu balingile ukulakonka Amafunde Ikumi?

•  Bushe Amafunde Ikumi yalicindama na muno nshiku?

•  Amashinte ya mafunde ayaba mu Mafunde Ikumi ayasangwa na mu Cipingo Cipya

1.   Ulepepa fye Yehova Lesa.—Ukufuma 20:3.

2.   Wilapepa ifimpashanya nelyo ifilubi.—Ukufuma 20:4-6.

3.   Wilalumbula apa fye ishina lya kwa Lesa.—Ukufuma 20:7.

4.   Ulesunga Isabata.—Ukufuma 20:8-11.

5.   Ulecindika abafyashi bobe.—Ukufuma 20:12.

6.   Wilaipaya.—Ukufuma 20:13.

7.   Wilacita ubucende.—Ukufuma 20:14.

8.   Wilaiba.—Ukufuma 20:15.

9.   Wilashinina umunobe ubunte bwa bufi.—Ukufuma 20:16.

10.   Wilakumbwa ifya mubiyo.—Ukufuma 20:17.

 Baibolo tayabika amanambala pe funde limo na limo. Kanshi inshila amafunde yakonkana yalapusanapusana. Umutande uli pa muulu e waseka pa nshila batantika aya mafunde. Na lyo line, ifyo Amafunde Ikumi yakonkana limo yalapusana. Amafunde ayo bapusanya sana lifunde lya kubalilapo, ilya bubili e lyo ne lya kulekeleshako. *

 Amafunde Ikumi yali mu Mafunde ayo Lesa apeele Mose. Muli aya Mafunde mwali amafunde ukucila pali 600 kabili mwali ifyo basuminishenye, nelyo icipangano ico Lesa apangene no luko lwa bena Israele. (Ukufuma 34:27) Lesa alaile abena Israele ukuti bali no kutunguluka nga ca kuti balekonka Amafunde abapeele ukupitila muli Mose. (Amalango 28:1-14) Na lyo line, ico abapeelele Amafunde ni co alefwaya ukupekanya uluko lwa bena Israele ukupokelela Mesia nelyo Kristu.—Abena Galatia 3:24.

 Awe. Abo Lesa apeele Amafunde yakwe, apali na Mafunde Ikumi luko lwa bena Israele. (Amalango 5:2, 3; Amalumbo 147:19, 20) Talyaba lifunde ukuti Abena Kristu balekonka Amafunde Lesa apeele Mose, nangu fye baYuda abasangwike Abena Kristu ‘balilekwako ku Mafunde.’ (Abena Roma 7:6) * “Ifunde lya kwa Kristu e lyapyana pa Mafunde Lesa apeele Mose, mwi funde lya kwa Kristu mwaba fyonse ifyo Yesu aebele abasambi bakwe ukulacita.—Abena Galatia 6:2; Mateo 28:19, 20.

 Ee. Pantu Amafunde Ikumi yalatulanga ifyo Lesa atontonkanya, kuti twasambililako ifingi nga tuleyabelenga. (2 Timote 3:16, 17) Amafunde Ikumi yashipilwe pa mashinte ya mafunde ayashakabele ayaleka ukubomba. (Amalumbo 111:7, 8) Na kuba, amashinte ya mafunde ayengi ayaba muli aya mafunde e pashimpwa ifyaba mu Cipingo Cipya.​—Moneni “ Amashinte ya mafunde ayaba mu Mafunde Ikumi ayasangwa na mu Cipingo Cipya.”

 Yesu asambilishe ukuti Amafunde yonse ayo Lesa apeele Mose, apaba na Mafunde Ikumi, yashintilile pa mafunde yabili ayakalamba. Atile: “‘Uletemwa Yehova Lesa obe no mutima obe onse, no mweo obe onse, no kutontonkanya kobe konse.’ Ili e funde ilikalamba kabili e lya ntanshi. Ilya cibili, ilyapalana ne li, litila, ‘Uletemwa umunobe nge fyo waitemwa we mwine.’” (Mateo 22:34-40) Kanshi nangu ca kuti Abena Kristu tabalingile ukusunga Amafunde ya kwa Mose, balingile ukutemwa Lesa na banabo.—Yohane 13:34; 1 Yohane 4:20, 21.