Pintor tu konten

Pintor tu daftar isi

A3

Sejarah ni Bibel

Debata do na mangarang Bibel jala sian Ibana do Bibel on. Dijamin Ibana do na toktong adong Bibel on. Jala Ibana do na mandok asa disurat hata on:

“Martahan do hata ni Debatanta ro di saleleng ni lelengna.”Jesaya 40:8.

Sittong do hata i. Nang pe saonari dang adong be Akka Bukku Heber, Aram a manang Akka Bukku Junani Kristen na disurat najolo, alai boi do pos rohatta na sarupa do isi ni Bibel na adong saonari tu hata ni Debata na dipaboa Ibana najolo. Boasa?

DANG MAGO HATA NI DEBATA ALA ADONG AKKA PANALIN

Taringot tu Akka Bukku Heber na adong saonari, boi do pos rohatta na sarupa dope isina tu Akka Bukku Heber na disurat najolo. Alana najolo nungnga disuru Debata asa disalin b akka bukku i. Uppamana, di Israel najolo disuru Jahowa do akka raja manalin isi ni akka bukku Patik i. (5 Musa 17:18) Asing ni i, disuru Debata do halak Lepi manjaga Patik i jala mangajarhon i tu bangso i. (5 Musa 31:26; Nehemia 8:7) Dung diboan musu halak Israel tu Babel, lam godang do halak na gabe panalin manang juru tulis (Soferim). (Esra 7:6, surat na di toru) Di tikki i, godang do disalin Akka Bukku Heber na 39 bukku i.

Saleleng marratus taon, manat do akka panalin i manalin bukku i. Hira-hira di taon 500-1500 M adong do sada punguan ni halak Jahudi na toktong manjaga hasomalan lao manalin akka bukku i. Digoari do nasida Halak Masoret. Teks na lengkap sian nasida, i ma Kodeks Leningrad. On dibahen hira-hira taon 1008/1009 M. Alai hira-hira taon 1950 M didapot ma hira-hira 220 gulungan ni Bibel dohot akka bagianna di akka Gulungan Laut Mati. Akka gulungan on uttua do sian Kodeks Leningrad saribu taon. Dung dibandikkon Gulungan Laut Mati i dohot Kodeks Leningrad, on ma na didapot: Nang pe dang pola sarupa akka hatana, alai boi dohonon sarupa dope isina.

Alai songon dia do taringot akka bukku na 27 i, i ma Akka Bukku Junani Kristen? Na manurat akka bukku i parjolo sahali i ma akka apostel ni Jesus, dohot akka siseanna najolo. Dos songon hasomalan ni halak Jahudi na najolo, halak Kristen pe toktong do manalin akka bukku i. (Kolosse 4:16) Nang pe diorai kaisar Rom na margoar si Diokletianus nasida, jala nang pe marsitutu akka halak na asing lao manghancurhon bukku ni halak Kristen, alai toktong dope adong marribu gulungan i dohot akka bagianna sahat tu saonari.

Jala akka bukku ni halak Kristen i pe diterjemahon do tu akka bahasa na asing. Mulana, diterjemahon do Bibel tu akka bahasa najolo, songon bahasa Armenia, Etiopia, Georgia, Koptik, Latin, dohot Siria.

MAMILLIT TEKS BAHASA HEBER DOHOT JUNANI NA LAO DITERJEMAHON

Dang sarupa akka hata na adong di akka gulungan ni Bibel i. Attong molo songon i, songon dia do taboto na dia teks na asli?

Boi ma i dipatudos songon sahalak guru na manuru 100 halak muridna lao manalin sada bukku. Molo mago pe bukku na aslina i, boi dope taboto na dia teks na asli molo tabandikkon salinan na binahen ni saratus halak i. Adong do na sala na binahen ni akka murid i. Alai pasti dang sarupa hasalaan na binahen ni nasida. Suang songon i ma na binahen ni akka pakar ni Bibel i. Dung dapot ni nasida akka gulungan i dohot akka bagian-bagianna, dibandikkon nasida ma marribu akka salinan ni Bibel najolo. Sian i boi ma diboto nasida na dia do hasalaan na binahen ni akka panalin, jala na dia do teks na sasittongna adong di bahasa aslina.

“Boi dohonon dang adong dope bukku na asing na diterjemahon songon i dengganna, pas songon aslina i”

Alai aha do na boi mambahen pos rohatta molo isi ni Bibelta na adong saonari on sarupa songon na di bahasa aslina i? Sahalak pakar di bahasa Heber si William H. Green mandok, “Boi dohonon dang adong dope bukku na asing na diterjemahon songon i dengganna, pas songon aslina i.” Jala taringot tu Akka Bukku Junani Kristen manang na didok Padan na Imbaru, si F. F. Bruce mandok, “Unggodang do bukti taringot tu bukku Perjanjian Baru sian apala bukti taringot tu akka bukku na binahen ni akka jolma najolo. Haru tu akka bukku na so pola godang buktina i pe, pos do roha ni akka halak sarupa dope bukku i tu bukku aslina.” Jala didok ibana do muse, “Molo dang adong kaitan ni Padan na Imbaru i tu agama, pasti pos do roha ni akka halak na pas dope isi ni bukku i songon na di bahasa aslina.”

Bukku Jesaya pasal 40 na di Gulungan Laut Mati (dibahen taon 125 sahat tu taon 100 SM)

Dung dibandikkon akka teks Ibrani na dibahen saribu taon dukkon i, holan otik do perbedaanna. Godangan perbedaanna i holan panuratanna

Bukku Jesaya pasal 40 na di Kodeks Aleppo on ma teks Ibrani na rikkot na dibahen Halak Masoret hira-hira taon 930 M

Teks Bahasa Heber: Bibel Hata ni Debata tu Akka Jolma na Naeng mangolu di Tano na Imbaru di bahasa Inggris taon 1953-1960 diterjemahon sian Biblia Hebraica, na binahen ni si Rudolf Kittel. Di pudian ni ari, dung adong muse hasil penelitian na terbaru, na dibuat sian akka Gulungan Laut Mati dohot akka gulungan na asing, dipaimbaru ma muse teks bahasa Heber i, i ma na didok Biblia Hebraica Stuttgartensia dohot Biblia Hebraica Quinta. Sian Kodeks Leningrad do dibahen bukku na dua i. Jala di teks i adong do muse dibahen surat na di toru. Surat na di toru i marisi akka hata sian gulungan na asing dohot ma i Pentateukh Samaria, Gulungan Laut Mati, Septuaginta Yunani, Targum Aram, Vulgata Latin, dohot Peshitta Siria. Dibahen do songon i asa boi dibandikkon isi ni teks bahasa Heber i tu akka gulungan na asing. Jala tikki naeng manerjemahon Bibel Hata ni Debata tu Akka Jolma na Naeng mangolu di Tano na Imbaru na saonari on pe diida do muse teks bahasa Heber na dua i, i ma Biblia Hebraica Stuttgartensia dohot Biblia Hebraica.

Teks Bahasa Junani: Hira-hira taon 1853 dohot 1881, akka pakar ni Bibel, na margoar si B. F. Westcott dohot si F. J. A. Hort mambandikkon sude akka gulungan ni Bibel na adong tikki i. Dibahen nasida do songon i lao mambahen teks Junani na pas songon aslina. Jala hira-hira taon 1950 dipakke Panitia Penerjemahan ni Bibel on ma teks na binahen ni nasida i lao mambahen terjemahan ni Bibel. Di pudian ni ari lam godang ma dapot teks papirus. Dipakke nasida do teks papirus najolo na adong mulai sian taon 100 dohot 200 M. Jala teks Junani na binahen ni si Nestle dohot si Aland, dohot teks na binahen ni United Bible Societies naung mangihutton hasil penelitian na terbaru, dipakke nasida do lao mambahen Bibel on.

Sian akka teks bahasa Junani i, diboto ma adong do piga-piga ayat di akka bukku Junani Kristen na dibahen di akka Bibel naung leleng songon di King James Version, na ditamba-tambai akka panalin. Hape dang adong ayat i di teks aslina. Di piga-piga terjemahan na asing, dihapus do akka ayat i. Alai ala nungnga ditottuhon akka nomor ni ayat ni Bibel hira-hira taon 1500 tu ginjang, dibahen ma nomor ni ayat i alai dang adong dibahen isina. Akka ayat i, i ma Mateus 17:21; 18:11; 23:14; Markus 7:16; 9:44, 46; 11:26; 15:28; Lukas 17:36; 23:17; Johannes 5:4; Ulaon ni Apostel 8:37; 15:34; 24:7; 28:29; dohot Rom 16:24. Alai molo di Bibel on dang dihapus akka ayat i. Dibahen ma surat na di toru di akka ayat i.

Jala hata panutup na di Markus 16 (ayat 9-20), dohot hata panutup na jeppek na di Markus 16, dohot hata na di Johannes 7:53–8:11, sasittongna dang adong di teks aslina. Alani i, dang dipamasuk be akka ayat na ditambahon on tu Bibel on.

Jala akka hata na asing pe nungnga digatti di Bibel on. Digatti do i mangihutton na dia ma hata na lapatanna dos songon na di bahasa aslina. Uppamana, akka pakar mandok teks asli ni Mateus 7:13, “Masuk ma hamu sian gerbang na soppit. Ai tu hamagoan do gerbang na balga dohot dalan na bidang i.” Molo di Bibel Hata ni Debata tu Akka Jolma na Naeng Mangolu di Tano na Imbaru terjemahan najolo, dang dibahen hata “gerbang”. Alai dung dipareso muse hata aslina, adong do hata gerbang disi. Alani i, gabe dibahen ma hata “gerbang” di ayat on. Asing ni di ayat on dibahen do muse akka perubahan na asing. Alai sasittongna dang apala balga perubahanna i. Dang gabe muba hata ni Debata alani akka perubahan i.

Teks papirus na marisi 2 Korint 4:13–5:4 na dibahen hira-hira taon 200 M

a Di artikel on, didok do on Akka Bukku Heber.

b Najolo ikkon disalin do hata ni Debata, ala di akka bahan na mura sega do hata i disurat.