Ngim boñge ba wanda i nhuu mandap map i mbus ngeñ bagwal bap ba bi tééne bo. Bape ba ntembee bagwal bap tole ba mpam i ndap bisôsôli inyu ba ni mawanda map. Kii u nla boñ ibale man woñ a nwéha we nyuu?

•  Baa man wem a nai ni ndok?

•  Kii me nla boñ ibale man wem a nlôk me?

•  Njee a gwé njom?

•  Lelaa me nla hôla man wem inyu boñ le me témb me bôdôl nye ñem?

•  Mahoñol ma ngim bagwal

U pala bañ pot hala. Bibel i nkal le: “Bijôñ bi tiñi ni ñem mañge,” maboñok ma boñge ba wanda ma ñunda le bibuk bini bi yé maliga. (Bingéngén 22:15.) Malét nkeñi wada le Laurence Steinberg a bi kal le: “Boñge ba wanda ba mbéna pala yoñ makidik ngi hek pék, ma bak mabe.” A bi kônde ki le: “Ni hel bañ le bon banan ba mboñ dihôha.” *

U hoñol bañ le man woñ a nyoñ makidik le a ga nôgôl ha bé we. Ngim minyiña mi ñunda le boñge ba wanda ba gwé ngôñ i lémél bagwal bap, to ibale ba mboñ wee mahoñol ma bagwal bap ma nkal bé bo to jam. Hiki ngéda man woñ a nwéha we nyuu, hala a ntééñga nye to ibale a ñunda bé hala.

•  I bôt ba yé nye ipañ bon ba gwé njom? Bibel i nkal le: “Bilôñ bibe bi ñôbôs bilem bilam.” (1 Korintô 15:33) I yé maliga le, boñge ba wanda ba nyoñ bilem bi mawanda map. Yak internet ni lihôñôs mam i télé bi nyoña boñge ba wanda ngandak. Jam lipe li yé le, boñge ba wanda ba ta bé nhôôlak inyu yi mam ma niñ; jon hala a nhélés bé bés i ngéda ba nyoñ makidik mabe. I ngéda ba mba ba nyoñ makidik yani ni nomaa, ba nlama nigil i neebe bikuu makidik map ma nla lona bo.

•  Baa me bi tibil bé niiga nye? U nla bôdôl hoñol le man woñ a gwé bilem bibe inyule u bi lédhene nye mam ngandak; tole u bi nwas nye le a boñok to kii i nlémél nye. Ilole u kahal yéñ i dihôha u bi boñ i ngéda u bé néñés man woñ, yéñ kii u nla boñ nano inyu hôla nye.

• Gwel wemede. Bebek le man woñ a nyi le to kii i leñek, u ga unup. Ndi u nla boñ mam nya ipe. Yoñ ngéda i kwel ni man woñ inyu yi kii i ntinde nye i boñ i jam li. Baa a yéñék ndik yi kii i ga tagbe ibale a mboñ jam li? Baa a ban-ga bé jam lipe i boñ? Baa a mboñ hala inyule a gwé bé mawanda? Baa a yé bebee i boñ to kii inyu bana mawanda? Manjom mana ma nti bé nye kunde i boñ i jam a mboñ, ndi nkwel u u nla hôla we ni man woñ i nok kii i ntinde nye i mboñ hala.

  Litiñ li Bibel: “Hiki mut a nlama ba mut a mpala emble, a tiñhaga pot, a bak mut nu a mpala bé unup.”​—Yakôbô 1:19.

• Hôla man woñ i hek pék. Kiki hihéga, u nla bat nye le: Kii jam lini li niiga we? Ibale jam lini li ntémb li pémél we, baa w’a boñ mam nya ipe? I nya mambadga ini i nla hôla we i niiga man woñ i hek pék.

  Litiñ li Bibel: “Kodol, ti mabéhna ma ngui, ti maéba, ni wongut yosôna lôñni likeñge i niiga.”​—2 Timôtéô 4:2.

• Kogse nye. I nla ba loñge le kogse u nti nye i kiha ni jam libe a mboñ. Kiki hihéga, ibale man woñ a ntembee we le a yé i yigil, ndi ki le a yé i béñge télé, u nla sôñga nye télé inyu ngim ngéda.

  Litiñ li Bibel: “I yom mut a nsal, yo ki yon a’ bumbul.”​—Galatia 6:7.

• Boñ biliya gwobisôna le u témb u bôdôl man woñ ñem. I yé maliga le hala a nla yoñ ngéda. Ndi man woñ a nlama yi le, ibale a nwéha we nyuu, u nla témb u bôdôl nye ñem. Boñ biliya le a yi kii a nlama boñ inyu boñ le u témb u bôdôl nye ñem. Ibale man woñ a nhoñol le w’a bôdôl ha bé nye ñem kekikel, a nla waa boñ biliya.

  Litiñ li Bibel: “Ni nyumbla bañ bon banan, tiga le ba nimis makénd map.”​—Kôlôsé 3:21.