Xeen tiʼ baʼax ku taasik

¿Maʼalob wa beetaʼanik U Suttʼaanil Túumben Luʼum?

¿Maʼalob wa beetaʼanik U Suttʼaanil Túumben Luʼum?

 U yáax jaats le biblia U Suttʼaanil Túumben Luʼum, wa Traducción del Nuevo Mundooʼ, a tu jaʼabil 1950 ka jóoʼsaʼabi (ich inglés). Desde leloʼ yaʼab baʼaxoʼob tsʼoʼok u yaʼalaʼal yoʼolal le bibliaaʼ; yaan tak máaxoʼob aʼalikeʼ maʼ jach maʼalob beetaʼaniliʼ tumen yaan tuʼuxoʼobeʼ maʼ igual baʼax ku yaʼalik yéetel uláakʼ bibliaʼobiʼ. Koʼox ilik baʼaxten.

  •   Jeʼel u páajtal k-confiar tiʼeʼ. Le ka beetaʼab U Suttʼaanil Túumben Luʼumoʼ meyajnaj tsʼíiboʼob ojéelaʼan jach jaaj baʼax ku yaʼalikoʼob, le maas úuchbentak tsʼoʼok u kaxtaʼaloʼoboʼ. Tsʼoʼoleʼ chʼaʼab en cuenta le baʼaxoʼob maas túumbentak tsʼoʼok u yojéeltaʼal yoʼolal le Bibliaoʼ. Maʼ jeʼex le biblia King James Version (Versión del Rey Jacobo) tiʼ 1611; utiaʼal u beetaʼal le bibliaaʼ meyajnaj tsʼíiboʼob maʼ jach ojéelaʼan wa jaaj baʼax ku yaʼalikoʼob, tsʼoʼoleʼ maʼ jach úuchbenoʼob jeʼex le tsʼíiboʼob meyajnaj utiaʼal u beetaʼal U Suttʼaanil Túumben Luʼumoʼ.

  •   Maʼ tu tsʼáaik naʼatbil yaanal baʼal. Le máaxoʼob traducirt U Suttʼaanil Túumben Luʼumoʼ tu yilaj u tsʼáaikoʼob naʼatbil le baʼaxoʼob u kʼáat Dios ka naʼataʼak le ka tu beetaj u tsʼíibtaʼal le Bibliaoʼ (2 Timoteo 3:​16). Yaʼab tiʼ le máaxoʼob traducirtik bibliaʼoboʼ yoʼolal u tradicionoʼobeʼ yaan horaeʼ ku kʼexkoʼob jujunpʼéel baʼaloʼob ichil le Bibliaoʼ. Por ejemploeʼ ku luʼskoʼob u kʼaabaʼ Dios, Jéeoba, yéetel ku tsʼáaikoʼob chéen Yuumtsil wa Dios.

  •   Tak tuʼux páajchajeʼ literal. Yaʼab u téeneleʼ ken traducirtaʼak le Bibliaoʼ ku beetaʼal paráfrasis, u kʼáat u yaʼaleʼ jach tsolbil u beetaʼal, ku luʼsaʼal jujunpʼéel tʼaanoʼob wa uláakʼ baʼaxoʼob kʼaʼanaʼantak yéetel yaan horaeʼ ku yoksaʼal xan yaanal tuukuliʼ. Baʼaleʼ U Suttʼaanil Túumben Luʼumeʼ tak tuʼux páajchajeʼ —wa maʼ tu tsʼáaik naʼatbil yaanal baʼal bey xan wa maʼ tu xaʼakʼpajal baʼax ku yaʼalikeʼ— literal úuchik u beetaʼal (jach jeʼex yanil teʼ idiomaʼob originaloʼoboʼ).

Baʼaxten U Suttʼaanil Túumben Luʼumeʼ maʼ jeʼex uláakʼ bibliaʼobiʼ

 Libroʼob maʼ oksaʼaboʼobiʼ. Le bibliaʼob ku meyaj tiʼ le Iglesia Católica yéetel tiʼ le Iglesia Ortodoxaoʼ ku taasik libroʼob apocrifoʼob. Le libroʼobaʼ maʼ canonicoʼobiʼ tumen mix juntéen ilaʼaboʼob tumen le judíoʼob bey u tsʼíibiloʼob le Antiguo Testamentooʼ. Tsʼoʼoleʼ jeʼex u yaʼalik le Bibliaoʼ «tiʼ le judíoʼob kʼubéentaʼab le u kiliʼich tʼaanoʼob Diosoʼ» (Romailoʼob 3:​1, 2). Le oʼolaleʼ U Suttʼaanil Túumben Luʼum bey xan uláakʼ bibliaʼob túumben traducirtaʼaniloʼobeʼ maʼalob bey maʼ tu taaskoʼob le libroʼob apocrifoʼoboʼ.

 Versiculoʼob maʼ oksaʼaboʼobiʼ. Jujunpʼéel bibliaʼobeʼ ku taaskoʼob versiculoʼob wa tʼaanoʼob minaʼan teʼ tsʼíiboʼob maas úuchbentak tiʼ le Bibliaoʼ, chéen oksaʼaboʼob ka máan kʼiin. b Baʼaleʼ U Suttʼaanil Túumben Luʼumeʼ maases maʼ tu taasik le baʼaloʼobaʼ, yéetel wa ku taaskeʼ, ku reconocertik minaʼan teʼ tsʼíiboʼob maas kʼamaʼanoʼoboʼ. Bey u beetik xan uláakʼ bibliaʼoboʼ.

 Yaanal bix u yaʼalik wa baʼax. Yaan horaeʼ u tsʼaʼabal jach jeʼex yanil ichil le idiomaʼob originaloʼoboʼ jeʼel u tsʼáaik naʼatbil yaanal baʼaleʼ. Jeʼex le baʼax tu yaʼalaj Jesús teʼ Mateo 5:3, suuk u traducirtaʼal beyaʼ: «Kiʼ u yóoloʼob le máaxoʼob ku kʼaj óoltikoʼob u yóotsilil u pixanoʼoboʼ» (El Nuevo Testamento de Nuestro Señor Jesucristo ich Maya; Quiliʼich Biblia). Ken aʼalaʼak «u yóotsilil u pixanoʼoboʼ» jeʼel u tsʼaʼabal naʼatbileʼ Jesuseʼ u kʼáat ka óotsilchajkoʼon. Chéen baʼaleʼ Jesuseʼ tu yóotaj u yaʼal kʼaʼabéet u nuʼuktikoʼon Dios utiaʼal ka yanaktoʼon kiʼimak óolal. U Suttʼaanil Túumben Luʼumeʼ letiʼe baʼax ku tsʼáaik naʼatbiloʼ tumen bey u yaʼalikaʼ: «Kiʼimak u yóol le máaxoʼob wiʼijoʼob tiʼ tuláakal le baʼaxoʼob ku tsʼáaik Diosoʼ» (Mateo 5:3). c

Baʼax ku yaʼalik máakoʼob kaʼanchajaʼan u xookoʼob maʼ j-Jaajkunajoʼobiʼ

  •   Tiʼ junpʼéel carta tu beetaj le traductor yéetel erudito bíblico Edgar J. Goodspeed 8 tiʼ diciembre tiʼ 1950, tu yaʼalaj yoʼolal le Kiliʼich Tsʼíiboʼob ich Griego. U Suttʼaanil Túumben Luʼumoʼ: «Jatsʼuts in wilik le meyaj ka beetkeʼex tuláakal yóokʼol kaaboʼ, yéetel jach uts tin tʼaan le traducción a beetmeʼexoʼ tumen tʼáalkab u xoʼokol, séeb u naʼataʼal yéetel jach yaan u muukʼ baʼax ku yaʼalik. Tsʼoʼok in wilkeʼ yaʼab baʼax u yojel le máaxoʼob traducirtoʼ yéetel xakʼalxooknajoʼob tubeel».

    Edgar J. Goodspeed

  •   Le profesor Allen Wikgren, tiʼ u Universidadil Chicagoeʼ, tu yaʼaleʼ maʼalob beetaʼanik U Suttʼaanil Túumben Luʼum tumen ku taasik tʼaanoʼob kʼaj óolaʼanoʼob bejlaʼeʼ, yéetel maʼ chéen ku copiartik baʼax ku yaʼalik uláakʼ bibliaʼobiʼ, tsʼoʼoleʼ «ku taasik yaʼab tekstoʼob jach maʼalob traducirtaʼaniloʼob» (The Interpreter’s Biblia, volumen I, táan juʼun 99).

  •   Yoʼolal le Kiliʼich Tsʼíiboʼob ich Griego. U Suttʼaanil Túumben Luʼumoʼ, le comentarista bíblico británico Alexander Thomsonoʼ tu yaʼalaj: «Chíikaʼan u yilaʼaleʼ jach yaan u naʼat yéetel maʼalob u meyaj le máaxoʼob traducirtoʼ, tumen tak tuʼux páajchajeʼ tu yilaj u tsʼáaikoʼob naʼatbil ich inglés tuláakal le baʼax ku yaʼalik le tsʼíib ich griegooʼ» (The Differentiator, abril tiʼ 1952, táan juʼun 52).

  •   Ka tʼaanaj le teólogo Charles Francis Potter yoʼolal jujunpʼéel tekstoʼob jelaʼan bix traducirtaʼaboʼ, tu yaʼalaj: «Kin tsʼáaik cuentaeʼ le máaxoʼob traducirtoʼ, kex maʼ tu tsʼáaj u kʼaabaʼobeʼ, maʼalob meyaj tu beetoʼob, tu yeʼesoʼob yaan u naʼatoʼob yéetel chíikaʼan yaʼab baʼax u yojloʼob, tumen meyajnajtiʼob le maas maʼalob úuchben tsʼíiboʼob ich griego yéetel hebreooʼ» (The Faiths Men Live By, táan juʼun 300).

  •   Le ka tu tsolaj Robert M. McCoy baʼax ku tuklik yoʼolal U Suttʼaanil Túumben Luʼumeʼ, tu yaʼalaj yaan u jelaʼanil yéetel yaan u jatsʼutsil. Tu tsʼookeʼ tu yaʼalaj: «Le traducción [tu beetaj u j-jaajkunajoʼob Jéeoba] tiʼ le Nuevo Testamentooʼ ku yeʼesikeʼ teʼ organizacionaʼ yaan máakoʼob kaʼanchajaʼan u xookoʼob u yojel u yutskíintoʼob le problemaʼob ku yantal le táan u traducirtaʼal le Bibliaoʼ» (Andover Newton Quarterly, enero tiʼ 1963, táan juʼun 31).

  •   Le profesor S. MacLean Gilmouroʼ kex maʼ jatsʼuts tu yilil bix traducirtaʼabik jujunpʼéel u xóotʼoloʼob U Suttʼaanil Túumben Luʼumeʼ, tu reconocertaj «jach u yojloʼob griego» le máaxoʼob traducirtoʼ (Andover Newton Quarterly, septiembre tiʼ 1966, táan juʼun 26).

  •   Yoʼolal U Suttʼaanil Túumben Luʼum táakbesaʼab ichil le Biblia interlinealoʼ (Kingdom Interlinear Translation of the Greek Scriptures), le profesor Thomas N. Winteroʼ tu tsʼíibtaj: «Ichil le traducción tu beetaj le comité anonimooʼ chʼaʼab en cuenta le baʼaxoʼob maas túumbentak tsʼoʼok u yojéeltaʼaloʼ, tsʼoʼoleʼ le baʼax ku yaʼalikoʼ tu nuʼuk yanil yéetel jach tubeel» (The Classical Journal, abril-mayo tiʼ 1974, táan juʼun 376).

  •   Tu jaʼabil 1989, Benjamin Kedar-Kopfstein, profesor yéetel hebraísta tu luʼumil Israeleʼ, tu yaʼalaj: «Ken in xakʼalxokt le tʼaanoʼob ku meyaj teʼ Biblia Hebrea yéetel tiʼ bix suuk u traducirtaʼaleʼ, yaʼab u téenel kin xokik le biblia ich inglés U Suttʼaanil Túumben Luʼumoʼ. Cada ken in xokeʼ kin tsʼáaik cuenta beetaʼab tuláakal le ku páajtal utiaʼal ka naʼataʼak tubeel le baʼax ku yaʼalikoʼ».

  •   Jason David, u profesoril Estudios Religiososeʼ, ka tsʼoʼok u xakʼaltik nueve bibliaʼob ich inglés jach kʼaj óolaʼanoʼobeʼ, tu tsʼíibtaj: «Tiʼ tuláakal le bibliaʼob tin xakʼaltoʼ U Suttʼaanil Túumben Luʼumeʼ letiʼe biblia maas maʼalob bix traducirtaʼaniloʼ». Tsʼoʼoleʼ kex yaʼab máakoʼob yéetel biblistaʼob ku yaʼalikoʼob pʼáat jelaʼan le biblia yoʼolal baʼax ku creertik le máaxoʼob traducirtoʼ, le profesor BeDuhnoʼ maʼ bey u tuklikiʼ, tumen tu yaʼalaj: «U maas yaʼabil tiʼ le tuʼuxoʼob ku yaʼalaʼal jelaʼan tsʼaʼabikoʼ, beetaʼab beyoʼ tumen u jaajileʼ letiʼe baʼax unaj u naʼataʼaloʼ» (Truth in Translation, táan juʼun 163, 165).

  •   Le biblista yéetel profesor tiʼ teología Xabier Pikazaoʼ tu tsʼíibtaj yoʼolal U Suttʼaanil Túumben Luʼum ich español: «Yaʼab catolicoʼob yéetel protestanteʼob kaʼanchajaʼan u xookoʼobeʼ ku yaʼalikoʼobeʼ yaan tuʼux fallarnaj le máaxoʼob traducirt le bibliaaʼ yéetel yaan tuʼuxeʼ u yóoliliʼ tu tsʼáajoʼob yaanal tuukuliʼ. Baʼaleʼ u jaajileʼ u túulisil le meyaj beetaʼabaʼ ku yáantik máak u naʼat tubeel u Tʼaan Dios, yéetel jeʼel u bisik máakoʼob teʼ túumben Luʼumoʼ, u kʼáat u yaʼaleʼ tu Reino le Mesíasoʼ» (Nuevo Comentario Bíblico San Jerónimo, táan juʼun 778).

a Maʼ táan k-tʼaan tiʼ le U Suttʼaanil Túumben Luʼum jóoʼsaʼab ich inglés tu jaʼabil 2013, baʼaxeʼ tiʼ le bibliaʼob yáax jóoʼsaʼaboʼoboʼ. Utiaʼal u traducirtaʼal U Suttʼaanil Túumben Luʼum ich mayaeʼ meyajnaj le biblia ich inglesoʼ baʼaleʼ ilaʼab xan baʼax ku yaʼalik le idiomaʼob originaloʼoboʼ.

b Por ejemploeʼ ilawil El Nuevo Testamento de Nuestro Señor Jesucristo ich Maya bey xan le Quiliʼich Bibliaoʼ (U Tʼaan Yumku). Teʼ bibliaʼobaʼ oksaʼab le versiculoʼobaʼ: Mateo 17:21; 18:11; 23:14; Marcos 7:16; 9:44, 46; 11:26; 15:28; Lucas 17:36; 23:17; Juan 5:4; Beetaʼanoʼob (Baʼaxoʼob) 8:37; 15:34; 24:7; 28:29, yéetel Romailoʼob 16:24. Le bibliaʼob Reina-Valera, Torres Amat yéetel Le Tumben Nuptʼanoʼ tu tsʼáajoʼob tʼaanoʼob ku tsʼáaik naʼatbil jaaj u kaʼansajil le Trinidadoʼ, baʼaleʼ le tʼaanoʼobaʼ maʼ unaj u binoʼob teʼ Bibliaoʼ tumen chéen oksaʼaboʼob ka máan le siglosoʼ.

c Le biblia La Palabra de Dios para Todos, maʼatech u yaʼalik «u yóotsilil u pixanoʼob» teʼ Mateo 5:3, baʼaxeʼ ku yaʼalik «uts yaniloʼob le máaxoʼob u yojloʼob kʼaʼabéettiʼob le baʼaxoʼob ku tsʼáaik Diosoʼ».