Bazzotiyanne shuchchay kumido heeran galchchida olanchchata ane qoppa. He sohuwan deˈiya Pilisxxeema olanchchati malaaliya issibaa beˈidosona: Naaˈˈu Israaˈeela asati wombbaappe hefinttan qonccesan eqqidosona. Olanchchati he asata beˈidi malaalettikkonne eti banttana aynne oottokkona gi qoppidosona. Pilisxxeemati Israaˈeelata daro layttawu haaridosona, hegaa gishshawu Israaˈeelati goshshawu goˈettiyo miishshatakka poshissanau bantta morkke gidida Pilisxxeematukko boosona. Yaaniyo gishshawu, Israaˈeela wotaaddaratussi daro ola miishshi baa. Hegaa bolli, hageeti naaˈˈu asa xalaala! Ubba eti ola miishshaa loytti gixxida wotaaddarata gidiyakkokka, banttarkka morkketa tumuppe qohana danddayiyonaa? Pilisxxeemati qilliicciiddi, “Haa nuukko pude kiyite; nuuni inttena bessana!” yaagidosona.—1 Sameela 13:19-23; 14:11, 12.

 Hagee gitabaa tamaarissiyaba gidiyogee tuma, shin tamaarissana giida Pilisxxeemati banttawu tamaaridosona. Naaˈˈu Israaˈeelati dugekko woxxi wodhdhidi wombbaa pinnidosona, qassi pudettaa kiyiyogaa doommidosona. Hegee sitti giida pudetta gidiyo gishshawu, eti bantta tohuwaninne kushiyan hambburuucidi kiyana koshshiis, gidikkonne eti zaallaa oyqqi oyqqidi olanchchatukko pude kiyiyogaa aggibookkona! (1 Sameela 14:13.) Kaalettidi yiya bitanee ola miishshaa oyqqidoogaanne A ola miishshaa tookkiyagee A geeduwan deˈiyogaa Pilisxxeemati haˈˈi beˈana danddayoosona. Shin he bitanee kaalettin, tumuppe naaˈˈu asa xallay galchchida wotaaddarata ubbaa xoonana danddayii? He bitanee gooyiiyye?

 He bitanee gooyenna; I mino ammanoy deˈiyo asa. A sunttay Yonaataana, qassi A taarikiyappe ha wodiyan deˈiya tumu Kiristtaaneti darobaa tamaarana danddayoosona. Nuuni ha wodiyan olan hashetana xayikkonne, nuussi mino ammanoy deˈanaadan maaddiya xalatettaabaa, ammanettiyogaabaanne nu goˈˈaa aggibayiyogaabaa Yonaataanappe darobaa tamaarana danddayoos.—Isiyaasa 2:4; Maatiyosa 26:51, 52.

 Yonaataani olanchchati galchchido he sohuwa biidoy aybissakko akeekanawu, nuuni I diccido hanotaa erana koshshees. Yonaataani Israaˈeelan koyro kawuwa Saaˈoolawu bayra naˈa. Saaˈooli kawo gidanaadan tiyettiyo wode Yonaataani wodalla gakkiis; he wode awu layttay 20 woy hegaappe daro gidennan aggenna. Yonaataani baappe xuuraakka genttenna ba aawaara mata laggetettaa medhdhidaba milatees. He wode, Yonaataani ba aaway adussa, puulanchchanne xala olanchcha gidiyogaa xalla gidennan, mino ammanoy deˈiyonne ashkke asa gidiyogaakka erees. Yihooway Saaˈooli kawo gidanaadan dooridoy aybissakko Yonaataani akeekana danddayees. Xoossay erissidobaa yootiya Sameeli, Saaˈoola mala asi ha saˈan baynnaagaa yootiis!—1 Sameela 9:1, 2, 21; 10:20-24; 20:2.

 Yonaataani ba aaway kaalettin, Yihoowa morkketuura olettiyogaa bonchcho maatadan xeellidoogee qoncce. He olay ha wodiyan issi biittay hara biittaara olettiyoogaa mala gidenna. Hegaappe kase, Yihooway Israaˈeelati ba sunttan xeesettanaadan dooriis, qassi eeqa xoossatussi goynniya dereti eta darotoo qohidosona. Daagoona mala eeqa xoossatussi goynniya Pilisxxeemati, Yihooway doorido deriya eqettanawu woy ubba xayssanawu darotoo malidosona.

 Hegaa gishshawu, olettiyogee Yonaataana mala asay Xoossaa Yihoowawu ammanettidi oottiyogaa bessiyaba. Qassi Yihooway Yonaataani oottidobaa anjjiis. Saaˈooli kawoti simmidi sohuwara ba naˈay 1,000 wotaaddarata azazanaadan sunttiis, qassi Yonaataani Gebaaˈan galchchida Pilisxxeema olanchchata qohanawu he wotaaddarata kaalettiis. Yonaataani aara deˈiyageeti ola miishshaa loytti gixxana xayikkonne, Yihooway maaddin he olan xooniis. Gidikkonne, Pilisxxeemati daro olanchchata shiishshidosona. Yaatin Saaˈoola wotaaddaratuppe daroti yashshan kokkoridosona. Amaridaageeti woxxidi qosettidosona, ubba issoti issoti Pilisxxeematu bagga gididosona! Shin Yonaataani xala gidiyogaa mule aggibeenna.—1 Sameela 13:2-7; 14:21.

 Doomettan odettida gallassan, Yonaataani asi akeekennan ba ola miishshaa tookkiyagaa xalaalaara kiyidi baanawu qoppiis. Eti Mikimaasan Pilisxxeema olanchchati galchchidosaa gakkido wode, Yonaataani ba halchchidobaa ba ola miishshaa tookkiyagawu yootiis. Eti yan deˈiya Pilisxxeema olanchchatussi banttana qonccissidi bessidosona. Eti naaˈˈay banttakko pude kiyanaadan Pilisxxeema olanchchati naassikko, hegee Yihooway ba ashkkarata maaddanaagaa bessiya malaata. A ola miishshaa tookkiyagee ufayttidi maayettiis; I maayettidoy Yonaataani, ‘Daro asan gidin, guutta asan gidin, Yihooway ashshanaagaa diggiyabi aybinne baawa’ giidoogan minettidi gidennan aggenna. (1 Sameela 14:6-10) I woyganawu koyidee?

 Yonaataani ba Xoossaa loytti eriyogee qoncce. Qoodan etappe keehi dariya morkketa xoonanaadan Yihooway ba asaa maaddidoogaa I eriyogee aynne sirissenna. Yihooway issi issitoo, issi ura xallay xoonanaadan maaddiis. (Daannata 3:31; 4:1-23; 16:23-30) Yaatiyo gishshawu, Xoossaa ashkkarata maaddiday qoodaa coratettaa, minotettaa woy olaa miishshaa gidennaagaa Yonaataani erees; eta maaddiday eta ammanuwa. Yonaataani ammanettidi inne A ola miishshaa tookkiyagee galchchida wotaaddarata olanaakkonne Yihoowa oychchiis; Yihooway maayettidoogaa bessanaadan I issi malaataa dooriis. Yonaataani Yihooway maayettidoogaa akeeki simmidi xalatettan sinttawu biis.

 Yonaataana ammanuwappe naaˈˈubaa akeekoos. Koyruwan, I ba Xoossaa Yihoowa wozanappe bonchchees. Ubbaa Danddayiya Xoossay ba halchchuwa polanawu asa wolqqan zemppennaagaa I erees, shin Yihooway awu ammanettidi haggaaziya asata anjjiyogan ufayttees. (2 Hanidabaa Odiya 16:9) Naaˈˈanttuwan, Yonaataani olettanappe kase Yihooway malaataa bessanaadan koyiis. Ha wodiyan, nuuni oottiyobaa Xoossay maayettidaakkonne eranawu, I gita malaataa bessanaadan naagokko. Xoossay nuuppe koyiyo ubbabaa eranawu maaddiya, geeshsha ayyaanay kaalettin xaafettida Xoossaa Qaalay kumettay nuussi deˈees. (2 Ximootiyoosa 3:16, 17) Nuuni issi gitabaa kuuyanaappe kase, hegaara gayttidaagan Geeshsha Maxaafaappe zoriya koyiyoo? Yaatiyaba gidikko, Yonaataanaagaadan nuugaappe aaruwan Xoossay koyiyobaa kaseyiyogaa bessoos.

 He naaˈˈu asati, hegeetikka olanchchaynne A olaa miishshaa tookkiyagee olanchchati galchchidosaakko kiyanawu sitti giida pudettaa eesuwan shibbidosona. Wurssettan, Pilisxxeemati qohettana haniyogaa akeekidi, he naaˈˈatuura olettanaadan asata kiittidosona. Pilisxxeemati keehi daro gidiyogaa xalla gidennan, xoqqa sohuwan deˈiyo gishshawu, eta olanawu yiida he naaˈˈu asata aynne metootennan worana danddayoosona. Gidikkonne, Yonaataani olanchchata kayan kayan qohiis. A olaa miishshaa tookkiyagee qassi A geeduwa kaalli kaallidi eta woriis. He naaˈˈu asati, guutta sohuwan 20 morkke olanchchata woridosona! Qassi Yihooway hegaappekka aadhdhiyabaa oottiis. Geeshsha Maxaafay hagaadan gees: “Hegaappe guyyiyan, gaxa biittan de7iya Pilisxxeema asati dagammidosona; ambbaanotinne qatuwan de7iya olanchchati yashshau kokkoridosona. Biittaikka qaaxxiis; hegeenne, Xoossaappe kiitettida dagamaa.”—1 Sameela 14:15

 Saaˈoolinne A asay Pilisxxeemati shabbirettidi laalettiyogaanne, ubba issoy issuwara olettiyogaa haahuwan beˈidosona! (1 Sameela 14:16, 20) Israaˈeelati xalatettan eta qohidosona; geella eti hayqqida Pilisxxeematu ola miishshaa wotti ekkidi hegaadan oottennan aggokkona. He galla Yihooway ba asawu gita xoonuwa immiis. I he malaalissiya wodiyappe simminkka mule laamettibeenna. Ha wodiyan nuuni an ammanettikko, Yonaataanaagaadaaninne A ola miishshaa tookkiya sunttay qonccibeenna bitaniyagaadan, nuuni dooridoban mule zilˈˈettokko.—Milkkiyaasa 3:6; Roome 10:11.

 He xoonuwappe simmin hanidabay Yonaataanaagaadan Saaˈooli ufayttanaadan oottibeenna. Saaˈooli gita balaa baliis. I Xoossay erissidobaa yootiya Leewa zare gidida Sameeli yarshshana bessiya yarshshuwa yarshshiyogan, Yihooway sunttidoogawu azazettibeenna. Sameeli gakki simmidi, Saaˈooli azazettibeenna gishshawu A kawotettay gamˈˈennagaa yootiis. Hegaappe simmin, Saaˈooli ba asaa olawu kiittido wode, koyrottidi hagaadan caaqqissiis: “Sa7ai qammennan de7ishiininne taani ta morkketuyyo halo kessennan de7ishin, quma miya urai qanggettidaagaa gido!”—1 Sameela 13:10-14; 14:24

 Saaˈooli haasayidobay I iita asa gidiiddi deˈiyogaa bessees. Ashkkenne ayyaanaaban mino gidida bitanee bana xoqqu oottiyagaanne yaaretiya asa gidideeyye? Hegaa bollikka, xalanne minnidi oottiya he wotaaddarata hegaa mala bessenna azazuwa azazanaadan Yihooway mule yootibeenna. Qassi, Saaˈooli “taani ta morkketuyyo halo kessennan de7ishin” giidoogee shin? Hegee Saaˈooli he olaa ba goˈˈawu olettiyabadan qoppidoogaa bessiyabee? Keehi koshshiyabay I halo kessiyogaa, A bonchchuwa woy xoonuwa gidennan, Yihoowa suure pirddaa gidiyogaa dogidee?

 Yonaataani A aaway bessennaban asaa caaqettidoogaabaa aynne erenna. I olan keehi daafurido gishshawu, ba gatimaa xeeran eessaa bochchidi hegaa laacciis; I sohuwara wolqqaa demmiis. Guyyeppe issi bitanee, asay aynne meennaadan A aaway caaqettidoogaa ayyo yootiis. Yonaataani hagaadan giis: “Ta aawai biittaassi meto medhdhiis. Taani ha eessaappe guuttaa laaccin, ta aifee ai keenaa dooyettidaakko be7a. Asai ba morkketuppe omooddidobaappe hachchi miidabaa gidiyaakko, aiba lo77oo shin; eti worana Pilisxxeematu qoodaikka ai keenaa daranaagaa shin.” (1 Sameela 14:25-30) I giidobay likke. Yonaataani ba aawawu ammanettida naˈa, shin coo bessennaban ammanettibeenna. I ba aaway oottiyo woy giyo ubbabaa coˈˈu giidi maayibeenna; hegee harati A bonchchanaadan oottiis.

 Saaˈooli I caaqissidobaa Yonaataani kanttidoogaa siyido wodekka, I azazidobay bessennaba gidiyogaa ammananawu koyibeenna. Ubba I ba naˈay hayqqana koshshiyogaa yootiis! Yonaataani aara palamettibeenna woy maaranaadan woossibeenna. I giidobaa akeeka. I ba shemppuwawu qarettennan, “hekko taani hagan de7ais; taani haiqqana” yaagiis. Gidikkokka, asay A gishshaa hagaadan giis: “Yonaataani, Israa7eelassi ha gita xoonuwaa ehiidaagee haiqqanee? Hegee mulekka hanenna! De7o Xoossai ero! A huuphiyaappe issi binnaaninne biittan wodhdhenna; aissi giikko, i hachchi hagaa Xoossaa maaduwan oottiis.” Yaatin aybi hanidee? Saaˈooli asay giidobaa siyiis. He taarikee, “Yaatidi asai Yonaataana ashshin, i haiqqennan attiis” yaagees.—1 Sameela 14:43-45.

 Yonaataani xalatettan, minnidi oottiyogaaninne ba shemppuwawu qarettennan aggiyogan, loˈˈo sunttay deˈiyo asa gidiis. A daafabay gakkido wode, A loˈˈo sunttay A shemppuwa ashshiis. Nu ubba galla oottiyoban ay mala sunttaa demmiiddi deˈiyakko qoppiyogee bessiyaba. Loˈˈo sunttay alˈˈo gidiyogaa Geeshsha Maxaafay yootees. (Eranchchaa 7:1) Nuuni Yonaataanaagaadan Yihoowa sinttan loˈˈo sunttaa demmikko, hegee keehi gitaba.

 Saaˈooli mooridaba gidikkokka, Yonaataani daro layttawu ammanettidi ba aawaa maaddidi olettiyogaa aggibeenna. A aaway azazettennan ixxiyogaanne otorettiyogaa beˈidi I keehi azzanidoogee qoncce. A aaway oottiyoban saˈay cammi cammi biis, qassi Yonaataani hegaa teqqanawu awu wolqqi baa.

 Yihooway Muuse wodeppe doommidi keehi iitabaa oottida Amaaleeqa deriya muleera xayssanaadan Saaˈoola sunttido wode, awu deˈiya metoy qonccidi kiyiis. (Kessaabaa 17:14) Saaˈooli eta mehiya ubbaa xayssanaadaaninne eta kawuwa Agaaga woranaadan awu odettiis. Saaˈooli olan xooniis, haroodeegaadankka Yonaataani ba aaway azazin xalatettan olettidoogee aynne sirissenna. Shin Saaˈooli eriiddi Yihoowa azazuwa naagibeenna, Agaaga worennan omooddiis, qassi mehiyakka xayssibeenna. Xoossay erissidobaa yootiya Sameeli, Yihooway Saaˈoola bolli pirddido wurssetta pirddaa hagaadan giis: “Neeni GODAA qaalaa ixxido gishshau, GODAI neeni kawo gidiyoogaa ixxiis.”—1 Sameela 15:2, 3, 9, 10, 23.

 Hegaappe simmin, takkennan Yihooway ba geeshsha ayyaanaa Saaˈoolappe ekkiis. Yihooway Saaˈoola siiquwan maaddiyogaa aggido gishshawu, I saruwa xayiis, qassi elle hanqqettiyagaanne unˈˈettiyagaa gidiis. Hegee Xoossappe kiitettida iita ayyaanay loˈˈo ayyaanaa sohuwan geliis giyogaa mala. (1 Sameela 16:14; 18:10-12) Yonaataani xoqqa maatay deˈiyo A aaway laamettidi hegaadan hanidoogaa beˈidi ay keena unˈˈettideeshsha! Gidikkonne, Yonaataani Yihoowawu ammanettidi oottiyogaa mule aggibeenna. I bawu danddayettida keenan ba aawaa maaddiis, ubba issi issitoo awu qoncciyan yootiis, shin awudenne laamettenna ba Xoossanne Aawaa Yihoowabaa qoppiyogaa aggibeenna.— 1 Sameela 19:4, 5.

 Neeni siiqiyo uri woy ne so asappe issi uri laamettidi iitabaa oottin beˈa eray? Hegee keehippe qohiyaba gidana danddayees. Yonaataana leemisoy guyyeppe mazamuraawee hagaadan gidoogaa nuuni hassayanaadan oottees: “Ta aawainne ta aayyiyaa tana aggiyaakkonne, GODAI tana dichchana.” (Mazamure 27:10) Yihooway ammanettiyagaa. Nagaranchcha asay nena qohiyabaa woy azzanttiyabaa oottikkokka, Yihooway nena mokki ekkana, qassi ooppenne aadhdhiya aawa gidana.

 Yihooway kawotettaa Saaˈoolappe ekkidi harawu immanawu koyidoogaa Yonaataani erennan aggenna. Yaatin Yonaataani ay oottidee? I ba huuphe ay mala kawo gidana danddayiyakko qoppideeshsha? Ba aaway mooridobaappe issi issibata giigissidi ammanettiyogaaninne azazettiyogan loˈˈo leemiso gidanawu qoppidee? A wozanan deˈiyabaa erokko; shin hegaa mala qofay polettibeennaagaa eroos. Hegaa giyogee he ammanettida asa Yihooway aggibayiis giyogee? Akkay, Yonaataani ammanettida lagge gidiyogan Geeshsha Maxaafan xaafettida loˈˈo leemisotuppe issuwa gidanaadan Yihooway A goˈettiis! Yonaataana xeelliyagan hara huuphe yohuwan he laggetettaabaa beˈana.