Olay wuriis, yaatin Eela wombbay woppu giis. Wotaaddaratu kambbiyan deˈiya dunkkaaniya omarssa carkkoy loddan loddan qaattishin, Kawuwa Saaˈooli amarida asata shiishshidi haasayissees. A bayra naˈay Yonaataanikka he asaara deˈees, qassi issi yelaga henttanchchay ufayttiiddi ba taarikiya yootees. He yelagay Daawita, qassi I wozanappe haasayees. Saaˈooli Daawiti odiyobaappe issibinne halennaadan akeekan ezggees. Gido shin, Yonaataanawu aybi siyettideeshsha? I Yihoowayyo olettido adussa wodiyan darotoo xooniis. Shin hachchi olan xooniday Yonaataana gidennan, ha yelagaa. Daawiti wolqqaama asa gidida Gooliyada woriis! Daawiti hegaa keenaa keehi sabettidoogan Yonaataani qanaatidee?

 Yonaataani oottidobay nena malaalissana danddayees. Xiqisee hagaadan gees: “Daawiti Saa7oolaara haasayiyoogaa wurssidoogaappe guyyiyan, Saa7oola na7aa Yonaataani Daawitaara daro mata dabbotettaa medhdhiis; Yonaataani Daawita ba huuphedan siiqiis.” Yonaataani ba olaa maayuwanne ba wonddafiya Daawitayyo immiis; Yonaataani wonddafiya dukkiyogan erettida asa gidiyo gishshawu hegee gita imota. Hegaappekka aaruwan, Yonaataaninne Daawiti issoy issuwa ubbatoo maaddiya duuxxenna lagge gidanawu maacettidosona.—1 Sameela 18:1-5.

 Geeshsha Maxaafan odettida mino laggetettatuppe issoy hagaadan doomettiis. Laggetettay ammaniya asawu keehi koshshiyaba. Nuuni laggeta hayyuwan doorikko, qassi eta kaafiyanne etawu ammanettiya lagge gidikko, siiqoy baynna ha wodiyan nu ammanuwa minttana danddayoos. (Leemiso 27:17) Laggetettaa xeelliyagan Yonaataanappe tamaarana danddayiyobaa ane beˈoos.

 Hegaa mala laggetettay waani eesuwan doomettana danddayii? He oyshaa zaaroy hegaa mala laggetettaa doommanawu maaddiya waannabaara gayttidaba. Ane eta guyye taarikiyappe amaridabaa beˈa. He wode Yonaataanawu saˈay iita. A aaway Kawuwa Saaˈooli wodiyappe wodiyan laametti laametti biis; A eeshshaykka yaa iiti iiti biis. Issi wode ashkke, azazettiyagaanne ammanuwan mino gidida Saaˈooli, haˈˈi laamettidi zozzanne azazettenna kawo gidiis.—1 Sameela 15:17-19, 26.

 Yonaataani ba aawaara ulottiyo gishshawu, A aaway Saaˈooli laamettidoogee A keehi qofissennan aggenna. (1 Sameela 20:2) Saaˈoola hanotay Yihooway doorido deriya waati qohanaakko Yonaataani hirggennan waayi aggana. Kawoy azazettennaagee he deree balabaa oottidi Yihoowan nashettennaadan digganeeshsha? Ammanuwan mino gidida Yonaataana mala asawu hegee iita wode gidiyogee aynne sirissenna.

 Ha taarikee, Yonaataani yelaga Daawitaara laggetanawu dooridoy aybissakko akeekanaadan nuna maaddees. Yonaataani Daawita mino ammanuwa beˈiis. Hara Saaˈoola wotaaddaratuugaadan, Daawiti Gooliyada qottaa beˈidi baqibaqibeennaagaa akeeka. Yihoowa sunttaa tookkidi olettanawu biyogee, Gooliyadappenne I tookkido ola miishsha ubbaappe aadhdhiyogaa Daawiti yootiis.—1 Sameela 17:45-47.

 Amarida layttaappe kase, Yonaataanikka hegaa malabaa yootiis. Yonaataani naaˈˈu asay hegeekka, inne A ola miishshaa tookkiyagaa xalaalay galchchida wotaaddaraa xoonana danddayiyogaa ammanettiis. Aybissi? Yonaataani, “[Yihoowa] diggiyaabi aibinne baawa” yaagiis. (1 Sameela 14:6) Yaaniyo gishshawu, Yonaataaninne Daawiti daroban issi mala: Eti Yihoowa mintti ammanoosonanne A wozanappe siiqoosona. Ha naaˈˈu asati duuxxenna mata lagge gidanaadan oottida waannabay hegaa. Yonaataani kawo naˈa, qassi layttay 50 heera gidido gastta asa; qassi Daawiti dorssaa heemmiya, layttay biron 20 kumiichchibeenna yelaga naˈa; gidoppe attin, he dummatettay eti laggetennaadan diggibeenna. a

 Eti maacettido maachchay eta laggetettay duuxxennaadan naagees. Waatidi? Daawiti Yihooway ayyo halchchidobaa erees: Kaallidi Israaˈeelan kawotanay A! I hegaa Yonaataanappe qosideeshsha? Mulekka! Etaagaa mala loˈˈo laggetettay minnidi deˈanaadan, issoy issuwappe aybanne qosennaaninne worddotennan qoncciyan haasayana koshshees. Daawiti kawo gidanaagaa erido wode Yonaataanawu aybi siyettidee? Yonaataani issi galla kawo gidanawunne ba aaway mooridobaa giigissanawu koyidaba gidiyakko shin? Geeshsha Maxaafan, Yonaataani ba wozanan iitabaa qoppidoogaa bessiyabi aybinne baa; I keehi koshshiyabaa hegeekka, Yonaataani ammanettida asa gidiyogaa xalaalaa yootees. I Yihoowa ayyaanay Daawita maaddiyogaa beˈiis. (1 Sameela 16:1, 11-13) Yaaniyo gishshawu, Yonaataani ba maacido maachchaa naagidi, Daawita ba morkkedan gidennan, ba laggedan xeelliyogaa aggibeenna. Yonaataani Yihoowa shenee polettin beˈanawu koyiis.

 He laggetettay gita anjjuwa demissiis. Yonaataana ammanuwappe nuuni ay tamaarana danddayiyoo? Yihoowa ashkkarati ubbay laggetettay ay keena maaddiyakko qoppana koshshees. Nu laggeti bariyan woy diccido hanotan nunaara issi mala gididaageetu xalaala gidana bessenna; eti tumu ammanoy deˈiyogeeta gidikko, nuuyyo daro loˈˈobaa oottana danddayoosona. Yonaataaninne Daawiti darotoo issoy issuwa minttettidosonanne maaddidosona. Eta laggetettaa paacciya wolqqaamabay guyyeppe gakkana deˈiyo gishshawu, etawu naaˈˈawukka hegaa mala maadoy koshshiis.

 Koyro heeran, Saaˈooli Daawita keehi dosidi ba wotaaddaratu gadaawa oottiis. Shin daro gamˈˈennan, Yonaataana xoonibeenna iita gidida qanaatee Saaˈoola xoonin, I Daawita qanaatiyogaa doommiis. Daawiti Israaˈeelatu morkketa, Pilisxxeemata zaari zaaridi xooniis. Hegaa gishshawu, Daawiti sabettiisinne nashettiis. Ubba issi issi Israaˈeela maccaasati, “Saa7ooli sha7aa woriis; Daawiti tammu sha7aa woriis” yaagidi yexxidosona. He yettay Saaˈoola ufayssibeenna. “He gallassaappe doommidi, Saa7ooli Daawita qanaate aifiyan xeelliis.” (1 Sameela 18:7, 9) I Daawiti baappe kawotettaa wotti ekkees giidi hirggiis. Hegee Saaˈooli eeyya asa gidiyogaa bessees. Daawiti Saaˈoolappe kaallidi kawotana deˈiyogaa erees, shin Yihooway tiyido kawoy haariiddi deˈishin A xoqollidi A sohuwa ekkanawu qoppikka erenna!

 Daawiti olan hayqqanaadan Saaˈooli hayyottikkonne, hegee I qoppidoogaadan hanibeenna. Daawiti ubbatoo olan xooniis, qassi asay A kaseegaappe aaruwan bonchchiisinne dosiis. Hegaappe simmin, Saaˈooli Daawita woranawu maqqido maqquwan ba naˈaanne ba ashkkarata gujjin, ba so asa ubbay maadettanaadan oottanawu maliis! Ba aaway hegaadan oottiyogaa beˈidi Yonaataani ay keena azzanidaakko qoppa! (1 Sameela 18:25-30; 19:1) Yonaataani ba aawawu ammanettida naˈa gidikkonne, ba laggiyawukka ammanettidaagaa. He naaˈˈu hanotatikka ammanettana bessiyogeeta; yaatin I awugaa dooranee?

 Yonaataani hagaadan giis: “Kawoi ba ashkkaraa Daawita naaqqoppo; aissi giikko, i nena naaqqibeenna; i oottidobai nena keehi go77iis. I Pilisxxeemiyaa woriyo wode ba shemppuwau qarettibeenna. GODAI Israa7eela ubbaayyo gita xoonuwaa immiis; hegaa be7ada neenikka ufaittadasa. Yaatin, neeni geeshsha asa naaqqanau aissi qoppai? Gaasoi bainnan Daawita woranau aissi koyai?” Darotoo gidana xayikkonne, Saaˈooli Yonaataani giyobaa siyiisinne Daawita worennan agganawu caaqqiis. Shin Saaˈooli ba gelido qaalaa naagiya asa gidenna. Daawiti daro xoonuwa demmi simmin, Saaˈooli qanaatiyan kumidi A bolli tooraa xonggiis! (1 Sameela 19:4-6, 9, 10) Shin Daawiti kessi ekkidi Saaˈoola sinttappe baqatiis.

 Neeni oossi ammanettana koshshiyakko paacetta eray? Hegee keehi waayissiyaba. Daro asay, hegaa mala hanotan neeni intte so asawu ammanettana koshshees giidi zorana danddayees. Shin yaatiyogee loˈˈoba gidennaagaa Yonaataani akeekiis. Daawiti Yihoowawu ammanettiyanne azazettiya ashkkara gidishin, Yonaataani waanidi ba aawaa miyyiyan eqqana danddayii? Yaaniyo gishshawu, Yonaataani Yihoowawu ammanettiyogaa bessiyabaa kuuyiis. I Daawitawu exatidoy hegaa gishshataassa. Yonaataani Yihoowayyo ammanettiyogaa kaseyiyaba gidikkonne, ba aaway koyiyoba xalaalaa yootiyogaa aggidi qoncciyan A zoriyogan ba aawaayyokka ammanettiyogaa bessiis. Ammanettiyogaa xeelliyagan Yonaataana leemisuwa kaallikko, nu ubbaykka goˈettana danddayoos.

 Saaˈooli Daawitaara sigettanaadan Yonaataani zaarettidikka zoriis, shin Saaˈooli he zoriya mule siyibeenna. Daawiti ba shemppuwawu yayyido gishshawu, asi beˈennan qosettidi Yonaataanakko biis. I baappe bayratiya laggiyawu, “taappenne haiquwaappe gidduwan mexi issi tanggoi attiis” yaagiis. Yonaataani ba aaway Saaˈooli Daawitaara sigettanawu koyiyakko aggiyakko shaakki eri simmidi Daawitassi yootanawu maayettiis. Daawiti qosetti uttidaashin, Yonaataani wonddafiyanne zubbiya goˈettidi hanidabaa malaatidi bessanawu maaciis. Daawiti ba qaalaa naaganaadan Yonaataani hagaadan giidi caaqettiis: “GODAI Daawita morkketa ubbaa biittaappe xoqollido wodekka, ta keettaa asaappe ne siiquwaa haassoppa.” Daawiti Yonaataana keettaa asaa ubbatoo qohuwappe naaganawu maayettiis.—1 Sameela 20:3, 13-27.

 Yonaataani Saaˈoolawu Dawitabaa loˈˈobaa yootiis, shin kawoy hanqquwa eexxi kiyiis! I Yonaataana, “Laa geellanne makkalanchcha mishiree na7au” yaagiis, qassi I Daawitawu ammanettiyogee eta so asawu kawushsha gidiyogaa yootiis. Yonaataani ba goˈˈaa qoppanaadan oottanawu I hagaadan giis: “Isseya na7ai ha sa7aa bollan de7ido peeshan ubban neeni woikko ne kawotettai eqqenna.” Yonaataani ba qofaa laammennan ixxidi ba aawaa hagaadan woossiis: “I aibissi haiqqii? i oottidobi aibee?” Saaˈooli hanqquwa eexxi kiyiis! I cimidaba gidikkonne, haˈˈikka wolqqaama olanchcha. I ba naˈaa bolli tooraa xonggi bayiis! Tooraa xonggiyogan I keehi loohida asa gidikkonne haliis. Yonaataani keehi azzanidonne yeellatido gishshawu, keehi hanqqettiiddi aggidi biis.—1 Sameela 20:24-34.

 Wonttetta gallassi maallado, Yonaataani Daawiti qosettido heeri biis. Eti kase maayettidoogaadan I zubbiya dukkidi, Saaˈooli Daawita woranawu koyiyogaa aggibeennaagaa Daawiti eranaadan oottiis. Hegaappe simmin, Yonaataani ba ashkkaraa guyye katamaa kiittiis. Inne Daawiti he sohuwan banttarkka attido gishshawu, issippe haasayiyo guutta wodiya demmidosona. Naaˈˈaykka yeekkidosona, qassi Daawiti bete duussaa doommidoogan Yonaataani azzaniiddi A saro da giidi, ba yelaga laggiyappe shaahettiis.—1 Sameela 20:35-42.

 Ha metiya wodiyan, Yonaataani bana siiqiya asa gidennan ammanettiya lagge gidiyogaa bessiis. Ammanettida asa ubbaa morkkee Seexaanay, Yonaataani Saaˈoola leemisuwa kaallidi, maataanne bonchchuwa kaseyanaadan koyidoogee qoncce. Seexaanay asay ba xalaalaa siiqanaadan denttettanawu koyiyogaa hassaya. I nu koyro aawaanne aayyiyo, Addaamanne Hewaano hegaadan oottiis. (Doomettaabaa 3:1-6) Gidoppe attin, Yonaataana hegaadan oottana danddayibeenna. Seexaanay ayba yiillotideeshsha! Neeni hegaa mala paaciya xoonanee? Ha wodiyan ba xalaalaa siiqiyogee ubbasaa laaˈidaba. (2 Ximootiyoosa 3:1-5) Yonaataani ba xalaalaa siiqiyogaa aggidi ammanettidi oottidobaappe nuuni tamaariyobi deˈanee?

 Saaˈooli Daawita ixxiyo ixoy keehi daridi, A muleera haariis. Yonaataani ba aaway wotaaddara ubbaa shiishshidi, aynne mooribeenna issi bitaniya xayssanawu gooyiya asadan biitta ubban woxerettiyogaa beˈidi aybanne oottana danddayibeenna. (1 Sameela 24:1, 2, 12-15; 26:20) Yonaataani hegan hashetidee? Yonaataani ba aawaara hashetidi Daawita yedettidoogaa bessiyabi aybinne Geeshsha Maxaafan baawa. Yonaataani Yihoowassi, Daawitassinne laggetettawu caaqqido caaquwaassi ammanettidaagaa gidiyo gishshawu hegan hashetibeenna.

 I ba yelaga laggiya xeelliyo ogee mule laamettibeenna. Guyyeppe, I Daawitaara gayttiyo injjiya demmiis. Eti, “Woraa” giyo birshshettay deˈiyo Horeeshan gayttidosona. Horeeshi, Kebroonappe tohossa arshsho baggaara amarida kilo meetiriya haakkidi deˈiya deretiya wora heera. Yonaataani bana daafan yeggidi, ha bawu baqatiyagaa koyiyoy aybissee? Yonaataana halchchoy Daawiti “[Yihoowan] wolqqaa demmanaadan” maaddanaassa gidiyogaa Geeshsha Maxaafay yootees. (1 Sameela 23:16) Yonaataani waatidi hegaadan oottidee?

 Yonaataani ba yelaga laggiya, “Yayyoppa” yaagiis. I gujjidikka hagaadan giis: “Ta aawaa Saa7ooli nena kushiyaaninne bochchenna.” I ay ammanettidi hegaadan giidee? Yonaataani Yihoowa halchchoy polettanaagaa mintti ammanettiyo gishshataassa. I gujjidikka, “Neeni Israa7eela bolli kawotana” yaagiis. Xoossay erissidobaa yootiya Sameeli daro layttappe kase hegaa yootanaadan kiitettiis, qassi haˈˈi Yonaataani Yihoowa qaalay ubbatoo ammanttiyagaa gidiyogaa Daawita hassayissiis. Yonaataani ba sinttanaabaa shin woygidee? “Taanikka neeppe garssaara haarana.” Hegee I keehippe ashkke asa gidiyogaa bessiyaba! I baappe 30 layttaa kaalotiya ura azazuwa kaallidi ayyo oottanawu koyiis! Yonaataani, “Harai atto ta aawai Saa7oolikka hegaa erees” yaagiis. (1 Sameela 23:17, 18) Saaˈooli, kaallidi kawo gidanaadan Yihooway doorido bitaniya I xoonana danddayennaagaa ba wozanan erees!

 Hegaappe simmin deˈiya layttatun, Daawiti aara gayttidoogaa darotoo qoppidi ufayttidoogee qonccee. Hegaappe simmin eti issoy issuwara gayttibookkona. Yonaataani Daawitappe garssaara haaranaagaa yootidobay polettibeennaagee azzanttiyaba.

 Yonaataani ba aawaa maaddidi, Israaˈeelatu morkke gidiyogan erettiya Pilisxxeematuura olettanawu biis. A aaway ay moorikkonne, I Yihoowa oosuwa ba deˈuwan kaseyiyo gishshawu, A wozanay qumˈˈennan ba aawaa maaddidi olettana danddayees. Ubba wodiyagaadan I xalatettaaninne ammanettidi olettiis, shin olan Israaˈeelati xoonettidosona. Saaˈoola iitatettay darin, Xoossa Higgiyan odettida keehi iitaba gidida, iita ayyaanaa oosuwakka I oottido gishshawu, Yihooway A anjjiyogaa aggiis. Yonaataana gujjin Saaˈoola naati heezzay olan hayqqidosona. Saaˈooli masunxxidi bana barkka woriis.—1 Sameela 28:6-14; 31:2-6.

 Daawiti keehippe kayyottiis. Kehanne atto giya Daawiti, I keehippe metootanaadaninne tuggatanaadan oottida Saaˈoolawukka kayyottiis! Daawiti Saaˈoolaabanne Yonaataanabaa zilaassaa xaafiis. Daawiti ba siiqiyo laggiyawunne zoriyagawu kaallidi deˈiya qarettiyabaa giis: “Ta ishaa Yonaataanaa, taani neeyyo azzanais; ne taayyo daroppe al77o. Neeni tana siiqiyo siiqoi garamissiyaagaa, maccaasa siiqoppekka aadhdhidi garamissiyaagaa.”—2 Sameela 1:26.

 Daawiti Yonaataanaara maacettidobaa dogibeenna. I amarida layttappe guyyiyan tohoti silido Yonaataana naˈaa Mafibosheeta koyi demmidi, awu koshshiyabaa kunttiis. (2 Sameela 9:1-13) Daawiti ammanettiyogaanne bonchchiyogaa, qassi metiyaba gidikkokka laggiyawu ammanettiyogaa Yonaataanappe tamaaridoogee qoncce. Nuunikka hegaa malabaa tamaariyoo? Nuuni Yonaataana mala lagge demmana danddayiyoo? Nuuni shin hegaa mala lagge gidana danddayiyoo? Nuuni nu laggeti Yihoowa mintti ammananaadan maaddikko, Xoossawu ammanettiyogaa kaseyikko, qassi nu goˈˈaa aggidi ammanettiyageeta gidikko, Yonaataana mala lagge gidana danddayoos. Aagaadan ammaniyageetakka gidoos.