Murowe mpantta wa sirimuhina

Munepa Woowaarya Exeeni?

Munepa Woowaarya Exeeni?

Waakhula wa Biibiliya

 Munepa woowaarya, owerya wa Muluku, niireke so, ikuru sa Muluku. (Mikeya 3:8; Luka 1:35) Biibiliya onihimya wira Muluku onnivaha munepa awe woowaarya. Moota xeeni? Owo onnivaha ikuru sawe khula opuro wira opake ele oniphavela awe.—Esalimo 104:30; 139:7.

 MBiibiliyani, nuulumo noowi “munepa” ninkhuma nuulumo na elavulelo ya eHeeberi yoowi ruʹach ni Ekereku pneuʹma. Ikwaha sinceene nuulumo nno nintaphulela ikuru sa Muluku wala munepa woowaarya. (Maphattuwelo 1:2) Nave mBiibiliyani nuulumo nno pooti otaphulela itthu sikina ntoko:

 Sootaphulela iyo sootheene sirina muupuwelo mmosaru, eyo piiyo, etthu apinaatamu ahinwerya aya woona, masi enikumiherya etthu enooneya. Mwa enamuna emosaru, munepa wa Muluku “ori ntoko epheyo, yeeyo ehinooneya masi erina owerya wuulupale”.—An Expository Dictionary of New Testament Words, (Dicionário Expositivo de Palavras do Novo Testamento), a William Vine.

 Nave Biibiliya onnihimya munepa woowaarya wa Muluku okhala “matata” wala “ikatha” sa Muluku. (Esalimo 8:4; 19:2; Luka 11:20; mulikanyihe ni Matheyo 12:28.) Ntoko siisaale mutthu onirumeela awe matata ni ikatha sawe wira ovare muteko awe, Muluku onnirumeela munepa awe wira opake itthu ntoko:

Munepa woowaarya khahiyo mutthu

 Nnaamwi Biibiliya ohimyaka wira munepa ori ntoko “matata”, “ikatha” wala “ikuru” sa Muluku, Biibiliya khonihimya wira munepa woowaarya mutthu. (Okhuma 15:8, 10) Matata a mutthu onittottha matthatto wala ithokwa khanivara mekhaya, ahikhanle varutthuni va mutthu owo wala mutthu owo orina ene mpantta mmosa paahi wa erutthu. Mwa enamuna emosaru, munepa woowaarya khonivara mekhaya, Muluku tooneettiha. (Luka 11:13) Ikwaha sikina, Biibiliya onnilikanyiha munepa woowaarya ni maasi, nave okathi mukina onnivarihana ni waamini ni osuwela. Itthu iyo sotheene sinnooniherya wira munepa woowaarya khahiyo mutthu.—Yesaya 44:3; Miteko 6:5; 2 aKorinto 6:6.

 Biibiliya onnihimya nsina na Yehova Muluku ni na Mwanawe, Yesu Kristu. Masi Biibiliya khonihimya wira munepa woowaarya wookhalana nsina. (Yesaya 42:8; Luka 1:31) Okathi mwiixutti Siteefano oonihiwe awe wiirimu, owo aawenhe atthu anli paahi ohiya atthu araru. Biibiliya onihimya so: “Siteefano osareyale ene munepa woowaarya, aahiweha wiirimu ni aahoona ovuwa wa Muluku, nave aahimoona Yesu eemenle ene moono woolopwana wa Muluku”. (Miteko 7:55) Munepa woowaarya seiyo siri ikuru sa Muluku saavara muteko aya, nto ikuru iyo ti saamwiirinhe Siteefano okhalana yowoonihiwa ele.

Miyoonelo soohiloka voohimya sa munepa woowaarya

 Moonelo woohiloka: Munepa woowaarya wa Muluku “Nakuru Owaarya” wala mutthu a neeraru a yowiixuttiha yoowi Muluku ari atthu araru ntoko onooniherya awe 1 Yohani 5:7, 8, Biibiliya versão Almeida.

 Ekeekhai: Nnaamwi aBiibiliya akina ntoko versão Almeida ahimyaka wira “wirimu, Tiithi, Nuulumo, ni Munepa Woowaarya, oraaru ala ori mmosa. Nave ooraaru ala annivaha onaamona valaponi”, asomi anceene ahoona wira mpantta ola khiwaalempwale ni murummwa Yohani ni khoniirela mpantta Biibiliya. Prusoore oniihaniwa Bruce Manning Metzger olempe so: “Moohaanyiherya moolumo ala towoothiwa ni khaniireerela wiirela mpantta Waataana wa Naanaano”. —A Textual Commentary on the Greek New Testament. (Ikomentaario sa Soolepa sa Waataana wa Naanaano a Ekereku).

 Moonelo woohiloka: Biibiliya onnilikanyiha munepa woowaarya ni mutthu, nto eyo enooniherya wira munepa woowaarya mutthu.

 Ekeekhai: Okathi mukina Soolempwa sinnilikanyiha munepa woowaarya ni mutthu. Masi eyo khenooniherya wira munepa woowaarya mutthu. Nave Biibiliya onnilikanyiha okhwa, ankhili ni etampi. (Miruku 1:20; aRoma 5:17, 21) Mwa ntakiheryo, Biibliya onihimya wira ankhili aakhalana “miteko” ni “anamwane”, nave etampi ‘ennittottela mureerelo’, ‘enniva’ ni ‘ennikhalela nrima itthu’.—Matheyo 11:19; Luka 7:35; aRoma 7:8, 11.

 Nave okathi murummwa Yohani aalavunle awe moolumo a Yesu, owo aahilikanyiha munepa woowaarya ni “namakhaliherya” aarowa ‘owooniherya’, ‘owettiha’, ‘olavula’, ‘wiiwa’, ‘olaleya’, ‘ovuwiha’ ni ‘waakhela’. Nave aahilavula ntoko wira munepa woowaarya mulopwana. (Yohani 16:7-15) Aahipaka eyo, mwaha woowi nuulumo na Ekereku noowi “namakhaliherya” (pa·raʹkle·tos) onkhala ntoko wira onihimmwa mulopwana moovarihana ni moota ninlavuliwa aya nttaava na Ekereku. Nto okathi murummwa Yohani aahimya awe munepa woowaarya orumeelaka nuulumo noowi pneuʹma, Yohani aahirumeela nuulumo noowi “owo”.—Yohani 14:16, 17.

 Moonelo woohiloka: Opatisiwa mwa nsina na munepa woowaarya onooniherya wira munepa woowaarya mutthu.

 Ekeekhai: Okathi mukina, Biibiliya onnirumeela moolumo oowi mwa “nsina na” ophavelaka wooniherya owerya wala okhulupale wa mutthu owo. (Otumererya 18:5, 19-22; Estheri 8:10) Eyo ennivarihana ni nuulumo na Emakhuwa noowi mwa “nsina na nlamulo”, eyo khemphavela ohimya wira nlamulo, mutthu. Nto vaavo mutthu onipatisiwa awe ‘mwa nsina’ na munepa woowaarya, mutthu owo onnisuwela owerya ni muteko wa munepa woowaarya wira Muluku opake ele oniphavela awe.—Matheyo 28:19.

 Moonelo woohiloka: Arummwa a Yesu ni maKristau a okathi wa arummwa yaanikupali wira munepa woowaarya mutthu.

 Ekeekhai: Biibiliya khonihiya eyo, nave sowiiraneya sa mulaponi khasinihimya eyo. Encyclopædia Britannica enihimya so: “Muupuwelo woowi munepa woowaarya Mutthu . . . okhumelenle okathi wa Muthukumano waasuweliwe Concílio de Constantinopla mwaakha wa 381”. Eyo yiiraneyale sivinre ene iyaakha 250 nuumala okhwa murummwa ookiserya.