Lutani apo pali nkhani

Lutani apo pali mitu ya nkhani

NKHANI YA PA CHIKOPI

Ivyo Tingachita Kuti Tijivikilire ku Matenda

Ivyo Tingachita Kuti Tijivikilire ku Matenda

Zuŵa lililose mathupi ghithu ghakulimbana na ŵalwani ŵambura kuwoneka awo ŵangatikoma. Ŵanyake mwa ŵalwani aŵa ni mabakiteriya, mavayirasi, na twamoyo tunyake uto tungatirwaliska. * Kanandi tikumanya yayi para mathupi ghithu ghakulimbana na ŵalwani aŵa chifukwa mathupi ghithu ghakuŵakoma pambere ŵandatirwaliske. Ndipouli, nyengo zinyake mathupi ghithu ghakutondeka kulimbana na ŵalwani aŵa. Para vyaŵa nthena, pakukhumbikwira kuti timwe munkhwala kuti utovwire.

Kale ŵanthu ŵanandi ŵakamanyanga makora yayi umo majeremusi ghakulwariskira munthu. Kweni cha m’ma 1800, ŵasayansi ŵakabowozga kuti majeremusi ndigho ghakwambiska matenda. Ntheura tikamba kuyezgayezga kuti tijivikilire ku matenda. Ndipo ŵasayansi ŵakamba kuyezgayezga kulimbana panji kuchepeskako matenda ghanyake nga ni nthomba na poliyo. Ndipouli, kwizaso matenda ghanyake ghakofya chomene nga ni yellow fever na dengue. Kasi matenda ghakuthandazgika wuli? Tiyeni tiwone nthowa zinyake:

  • Chaka chilichose ŵanthu ŵanandi ŵakuluta ku vyaru vinyake uko ŵakukatora panji kuthandazga matenda. Nyuzipepara yinyake yikuti: “Pafupifupi matenda ghose ghakupirana ghangathandazgika na ŵanthu awo ŵakuluta mu vyaru vinyake. Ntheura chikuŵa chipusu kutora panji kuthandazga matenda ghakofya.”—Clinical Infectious Diseases.

  • Mabakiteriya ghanyake ghamba kukana munkhwala. Lipoti linyake la World Health Organization (WHO) likuti: “Charu chafika paheni chomene ndipo ŵanthu ŵambaso kufwa na nthenda izo zikachizgikanga.”

  • Maboma ghanandi ghakutondeka kulimbana na matenda chifukwa cha nkhondo kweniso ukavu.

  • Ŵanthu ŵanandi ŵakumanya makora yayi ivyo ŵangachita kuti ŵaleke kutora matenda.

Nangauli vili nthena, kweni pali vinandi ivyo mungachita kuti mujivikilire ku matenda pamoza na banja linu. Nkhani yakulondezgapo yikulongosora ivyo tingachita kuti tijivikilire ku matenda.

^ ndime 3 Twamoyo tunandi (microbes) nga umo viliri na mabakiteriya ghanyake tukwambiska matenda yayi. Kweni tunyake tungatilwariska. Nkhani iyi na yakulondezgapo zikulongosora vinandi pa nkhani iyi.