Lutani apo pali nkhani

Lutani apo pali mitu ya nkhani

SAMBIRO 03

Kasi Mungaligomezga Baibolo?

Kasi Mungaligomezga Baibolo?

Baibolo likulayizga vinthu vinandi chomene ndipo lili na ulongozgi uwemi. Mukwenera kuti mukukhumbisiska chomene kumanya ivyo Baibolo likusambizga, kweni panji nyengo zinyake mungamba kuvikayikira. Kasi mungagomezga nadi ulongozgi uwo uli mu buku lakale chomene ili kweniso ivyo likulayizga? Kasi mukugomezga kuti Baibolo lingamovwirani kuŵa wakukondwa sono kweniso kunthazi? Ŵanthu ŵanandi ŵakugomezga. Tiyeni tiwone usange namwe mungaligomezga.

1. Kasi ivyo Baibolo likuyowoya ni vyaunenesko nadi?

Baibolo likuti ivyo likuyowoya ni “mazgu gheneko gha unenesko.” (Mupharazgi 12:10) Likuyowoya vinthu ivyo vikachitika nadi ndipo ŵanthu awo ŵakuzunulika nawo ŵakaŵako nadi. (Ŵazgani Luka 1:3; 3:1, 2.) Ŵanthu awo ŵakusanda mdauko, kweniso awo ŵakufukura vinthu vyapasi ŵakusimikizgira kuti Baibolo likuneneska para likulongosora nkhani yakukhwaskana na madeti, ŵanthu, malo kweniso vinthu ivyo vikachitika kale.

2. Chifukwa wuli tingati Baibolo ndakovwira nangauli ni buku lakale chomene?

Kanandi Baibolo likuyowoya vinthu ivyo ŵanthu ŵakavipulikiskanga yayi apo vikalembekeranga. Mwachiyelezgero, ivyo Baibolo likulongosora pa nkhani za sayansi, ŵanthu ŵanandi ŵakavigomezganga yayi pa nyengo iyo vikalembekeranga. Kweni sono ŵasayansi ŵasimikizga kuti ivyo Baibolo likuyowoya ni vyaunenesko. Mazgu gha mu Baibolo “nyengo zose ngakugomezgeka, sono na muyirayira.”​—Salimo 111:8.

3. Chifukwa wuli tikwenera kugomezga ivyo Baibolo likuyowoya vyakukhwaskana na vya munthazi?

Mu Baibolo muli mauchimi agho ghakayowoyerathu “vinthu ivyo vindachitike.” (Yesaya 46:10) Likayowoyerathu vinthu ivyo vizamuchitika kunthazi, ndipo pakati pajumpha nyengo vikachitika nadi. Kweniso likayowoyerathu vinthu ivyo vikuchitika mazuŵa ghano. Mu sambiro ili, tidumbiskanenge mauchimi ghanyake gha mu Baibolo. Mauchimi agha ghakafiskika nkhanira ndendende nga umo Baibolo likayowoyera!

MANYANI VINANDI

Wonani kukolerana uko kulipo pakati pa ivyo Baibolo likayowoyerathu pa nkhani za sayansi na ivyo ŵasayansi ŵakuyowoya, ndipo fufuzani mauchimi ghanyake ghakukondweska agho ghali mu Baibolo.

4. Ŵasayansi ŵakukolerana na ivyo Baibolo likuyowoya

Kale, ŵanthu ŵanandi ŵakagomezganga kuti charu chili pachanya pa chinthu chinyake. Wonelerani VIDIYO.

Wonani ivyo buku la Yobu likayowoyerathu vyaka 3,500 ivyo vyajumpha. Ŵazgani Yobu 26:7, kufuma apo dumbiskanani fumbo ili:

  • Chifukwa wuli fundo yakuti charu chikuning’ina “pambura kanthu” njakuzizwiska?

Vyaka pafupifupi 200 ivyo vyajumpha ndipo ŵanthu ŵakamba kupulikiska umo maji ghakwendera. Kweni wonani ivyo Baibolo likayowoya vyaka 3,500 ivyo vyajumpha. Ŵazgani Yobu 36:27, 28, kufuma apo dumbiskanani mafumbo agha:

  • Kasi ntchivichi chikumukondweskani na umo maji ghakwendera?

  • Kasi lemba ilo mwaŵazga lamovwirani kugomezga ivyo Baibolo likuyowoya?

5. Baibolo likayowoyerathu vinthu vyakukondweska

Ŵazgani Yesaya 44:27–45:2, kufuma apo dumbiskanani fumbo ili:

  • Kasi Baibolo likayowoyerathu vichi vyaka 200 pambere Babuloni wandaparanyike?

Mdauko ukusimikizgira kuti Themba Sayirasi la Peresiya, na ŵasilikari ŵake ŵakathereska msumba wa Babuloni mu 539 B.C.E. a Ŵakapatuska mlonga uwo ukavikiliranga msumba. Ŵakanjira pa vipata ivyo vikaŵa mwazi kwambura kurwa nkhondo. Sono pajumpha vyaka pafupifupi 2,500 kufuma apo ivi vikachitikira, ndipo ku Babuloni kukukhalaso ŵanthu yayi. Wonani ivyo Baibolo likayowoyerathu.

Ŵazgani Yesaya 13:19, 20, kufuma apo dumbiskanani fumbo ili:

  • Kasi uchimi uwu ukafiskika wuli?

Uko kale kukaŵa msumba wa Babuloni ku Iraq kukukhala ŵanthu yayi pasono

6. Baibolo likayowoyerathu vinthu ivyo vikuchitika mazuŵa ghano

Baibolo likuti tikukhala “mu mazuŵa ghaumaliro.” (2 Timote 3:1) Wonani ivyo Baibolo likayowoyerathu vyakukhwaskana na mazuŵa ghaumaliro.

Ŵazgani Mateyu 24:6, 7, kufuma apo dumbiskanani fumbo ili:

  • Kasi Baibolo likati vinthu vizamuŵa wuli mu mazuŵa ghaumaliro?

Ŵazgani 2 Timote 3:1-5, kufuma apo dumbiskanani mafumbo agha:

  • Kasi Baibolo likati mu mazuŵa ghaumaliro ŵanthu ŵazamuŵa na nkharo wuli?

  • Kasi ni nkharo wuli izo zazunurika pa lemba ili izo mukuwona kuti zikuchitika?

IVYO ŴANYAKE ŴAKUYOWOYA: “Baibolo ni buku la vidokoni.”

  • Kasi imwe ntchivichi chikumukhorweskani kuti ivyo Baibolo likuyowoya ni vyaunenesko?

MWAKUDUMURA

Mdauko, sayansi, na mauchimi vikulongora kuti ivyo Baibolo likuyowoya ni vyaunenesko.

Kuweleramo

  • Kasi ivyo Baibolo likuyowoya ni vyaunenesko panji ni vidokoni waka?

  • Kasi ni nkhani wuli zinyake izo ŵasayansi ŵakukolerana na Baibolo?

  • Kasi mukuwona kuti Baibolo likuneneska para likuyowoya ivyo vichitikenge munthazi? Chifukwa wuli?

Vyakuti Muchite

SANGANI FUNDO ZAKUSAZGIKIRA

Kasi ivyo Baibolo likuyowoya pa nkhani za sayansi ni vyaunenesko?

“Kasi Sayansi Yikukolerana na Ivyo Baibolo Likuyowoya?” (Nkhani ya pa intaneti)

Unenesko wakukhwaskana na “mazuŵa ghaumaliro.”

“Maucimi 6 Agho Mukuwona Kuti Ghakufiskika” (Gongwe la Mulinda, Meyi 1, 2011)

Wonani umo mauchimi gha mu Baibolo ghakuyowoya vya Ufumu wa Girisi ghakafiskikira.

Kukhozgeka na “Mazgu gha Uchimi” (5:22)

Wonani umo mauchimi gha mu Baibolo ghakawovwilira mwanalume munyake kuti wambe kuliwona makora Baibolo.

“Nkhagomezganga Yayi Kuti Kuli Chiuta” (Gongwe la Mulinda Na. 5 2017)

a B.C.E. chikung’anamura “Before the Common Era,” (Pambere Yesu wandize) ndipo C.E. chikung’anamura “Common Era.” (Nyengo ya Yesu)