Lutani apo pali nkhani

Kasi “Ŵanalume Ŵatatu Ŵavinjeru” Ŵakaŵa Anjani? Kasi Ŵakalondezga “Nyenyezi” ya ku Betelehemu?

Kasi “Ŵanalume Ŵatatu Ŵavinjeru” Ŵakaŵa Anjani? Kasi Ŵakalondezga “Nyenyezi” ya ku Betelehemu?

Ivyo Baibolo likuyowoya

 Mu nyengo ya Khisimasi, ŵanthu ŵanandi ŵakuyowoya vya “ŵanalume ŵatatu ŵavinjeru” panji kuti “mathemba ghatatu,” awo ŵakaluta kukawona Yesu wati wababika waka. Kweni mu Baibolo lindayowoyepo kuti ŵanthu aŵa ŵakaŵa ŵanalume ŵavinjeru panji mathemba. (Mateyu 2:1) Mateyu uyo wakalembako Makani Ghawemi, wakagwiliskira ntchito lizgu la Chigiriki lakuti ma’goi pakulongosora vya ŵanalume awo ŵakaluta kukawona Yesu. Lizgu lakuti ma’goi likuyowoya vya ŵanthu awo ŵakuwona vya nyenyezi na ŵanyake awo ŵakuchita vyamasalamusi. a Mu Mabaibolo ghanyake ŵakulemba kuti “ŵakuwona vya nyenyezi” panji “magi.” b

 Kasi “ŵanalume ŵavinjeru” ŵakaŵa ŵalinga?

 Baibolo lindayowoyepo za unandi wawo, nakuti ŵanthu ŵakuyowoya vyakupambana pa nkhani iyi. Buku la Encyclopedia Britannica, likuti: “Ŵanthu ŵa ku Asia ŵakuti Ŵamagi ŵakaŵa 12, kweni ŵa ku Europe na America ŵakuti ŵakaŵa ŵatatu. Panji ŵakuyowoya nthena chifukwa ŵanalume aŵa ‘ŵakamupa Yesu vyawanangwa vitatu, golide, lubani na mure.’—Mateyu 2:11.”

 Kasi “ŵanalume ŵavinjeru” ŵakaŵa mathemba?

 Mu nyengo ya Khisimasi ŵanthu ŵakuyowoya kuti ŵanalume aŵa ŵakaŵa mathemba, kweni Baibolo likuyowoya nthena yayi. Buku la Encyclopedia Britannica, likuti ŵanthu ŵakachita kusazgirako waka nkhani iyi ndipo “ŵanandi ŵakamba kugomezga vyakuti ŵanalume aŵa ŵakaŵa mathemba.”

 Kasi mazina gha “ŵanalume ŵavinjeru” ghakaŵa anjani?

 Baibolo likuyowoya yayi mazina ghawo. Buku la The International Standard Bible Encyclopedia, likuti “pali vidokoni na nkhani zinyake izo zikuti mazina ghawo ghakaŵa Gaspar, Melchior, na Balthasar.”

 Kasi “ŵanalume ŵavinjeru” ŵakaluta pawuli kukawona Yesu?

 Ŵakumanya vya nyenyezi ŵakwenera kuti ŵakaluta kukawona Yesu pakati pajumpha myezi yinandiko kufuma apo wakababikira. Fundo iyi yikupulikikwa chifukwa Themba Herode, uyo wakakhumbanga kukoma Yesu, wakati ŵasepuka wose ŵa vyaka viŵiri kukhilira pasi ŵakomeke. Herode wakasankha ŵana ŵa vyaka ivi kuyana na nyengo iyo ŵakumanya vya nyenyezi ŵara ŵakamuphalira.—Mateyu 2:16.

 Ŵakumanya vya nyenyezi ŵakaluta kukawona Yesu pa usiku uwo wakababikira yayi. Baibolo likuti: “Ŵakati ŵanjira mu nyumba ŵakawona mwana pamoza na nyina, Mariya.” (Mateyu 2:11) Fundo iyi yikulongora kuti panyengo iyi mbumba iyi yikakhalanga mu nyumba, ndipo Yesu wakaŵaso mu chakulyeramo viŵeto yayi.—Luka 2:16.

 Kasi Chiuta ndiyo wakatuma “ŵanalume ŵavinjeru” aŵa kulondezga “nyenyezi” ya ku Betelehemu?

 Ŵanyake ŵakugomezga kuti Chiuta ndiyo wakatuma “nyenyezi” ya ku Betelehemu kuti yilongozgere ŵakumanya vya nyenyezi kwa Yesu. Kweni pali maukaboni agho ghakulongora kuti fundo iyi njautesi.

  •   “Nyenyezi” yira yikadankha kuŵalongozgera ku Yerusalemu. Baibolo likuti: “Ŵakumanya vya nyenyezi ŵakumafumiro gha dazi ŵakiza ku Yerusalemu. Ŵakati: ‘Lili nkhu themba la Ŵayuda ilo lababika? Pakuti tikawona nyenyezi yake apo tikaŵa kumafumiro gha dazi, ndipo tiza kuti tizakalisindamire.’”—Mateyu 2:1, 2.

  •   Themba Herode, ndiyo wakamba kulongozgera ŵakumanya vya nyenyezi ku Betelehemu, ni “nyenyezi” yayi. Herode wakati wapulika vya kubabika kwa “themba la Ŵayuda,” wakafufuza vya uko Khristu wakwenera kubabikira. (Mateyu 2:3-6) Herode wakati wamanya kuti nkhu Betelehemu, wakaphalira ŵakumanya vya nyenyezi kuti ŵalute, ndipo para ŵakamusanga ŵazakamuphalire.

 Apa ndipo ŵakumanya vya nyenyezi ŵakaluta ku Betelehemu. Baibolo likuti: “Ŵakati ŵapulika mazgu gha themba, ŵakaluta. Ndipo wonani! nyenyezi iyo ŵakayiwona apo ŵakaŵa kumafumiro gha dazi yikadangira panthazi pawo, m’paka yikimilira pachanya pa malo agho pakaŵa mwana.”—Mateyu 2:9.

  •   Ŵakati ŵamba kuwona nyenyezi, pakachitika vinthu ivyo vikaŵika umoyo wa Yesu pangozi ndipo pamasinda ŵana ŵanyake ŵanandi ŵambura mulandu ŵakakomeka. Ŵakumanya vya nyenyezi ŵakati ŵafuma mu Betelehemu, Chiuta wakaŵachenjezga kuti ŵaleke kuweleraso kwa Herode.—Mateyu 2:12.

 Kasi Herode wakachita vichi? Baibolo likuti: “Herode wakati wawona kuti ŵakumanya vya nyenyezi ŵamupusika, wakakalipa chomene. Wakatuma ŵanthu kukakoma ŵasepuka wose mu Betelehemu na mu vigaŵa vyake vyose. Ŵakakoma ŵana ŵa vyaka viŵiri kukhilira pasi, mwakuyana na nyengo iyo ŵakumanya vya nyenyezi ŵakamuphalira.” (Mateyu 2:16) Chiuta wangachita chara viheni vyanthena ivi.—Yobu 34:10.

a Herodotus, wakulemba mdauko Wachigiriki uyo wakaŵako m’ma 400 B.C.E., wakati ŵamagi ŵa mu nyengo yake ŵakaŵa Ŵamediya (Ŵaperesiya) ndipo zikaŵa nkhwantha pakuwona vya nyenyezi na kung’anamulira maloto.

b Wonani Mabaibolo gha New American Standard Bible, The New American Bible, The New English Bible, na New International Version Study Bible. Baibolo la King James Version likuti ŵanalume aŵa ŵakaŵa “ŵanalume ŵavinjeru,” kweni likuyowoyapo yayi kuti ŵakaŵa ŵatatu.