Lutani apo pali nkhani

Kasi Ntchivichi Chikachitikira Ŵakaboni ŵa Yehova mu Nyengo ya Chipani cha Nazi?

Kasi Ntchivichi Chikachitikira Ŵakaboni ŵa Yehova mu Nyengo ya Chipani cha Nazi?

 Pa Ŵakaboni ŵa Yehova 35,000 ku Germany na mu vyaru vinyake ivyo vikaŵa pasi pa charu ichi, Ŵakaboni ŵa Yehova 1,500 ndiwo ŵakafwa pa nyengo iyi. Icho chikapangiska kuti ŵanthu aŵa ŵafwe chikumanyikwa yayi. Pakuti kafukufuku wachali mukati, chiŵerengero kweniso vinyake vyakukhwaskana na ivyo vikachitika vingazakasintha.

 Kasi ntchivichi chikapangiska kuti ŵafwe?

  • Mashini agho Ŵanazi ŵakadumuliranga mitu ŵanthu

      Ŵakakomeka: Pafupifupi Ŵakaboni ŵa Yehova 400 ŵakakomeka ku Germany na mu vyaru vinyake ivyo vikaŵa pasi pa ulamuliro wa chipani cha Nazi. Milandu yinandi yikeruzgikanga mu khoti, ndipo jaji wakadumuranga kuti ŵakakomeke. Ŵakaŵadumuranga mitu. Ŵanyake ŵakaŵalasanga na futi pambere nkhani yawo yindalute ku khoti.

  •   Ŵakafwa chifukwa cha nkhaza za ku misasa: Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakujumpha 1,000 ŵakafwira mu misasa na mu majele pasi pa ulamuliro wa Nazi. Ŵakafwa chifukwa cha ntchito zinonono, nthambuzgo, njara, kuzizima chomene, kulwara, panji kusoŵa mankhwala. Chifukwa cha nkhaza izo ŵakaŵachitiranga mu nyengo ya Nkhondo ya Chiŵiri ya pa Charu Chose, ŵanandi ŵakafwa nkhondo yati yamara.

  •   Vinyake ivyo vikapangiska kuti ŵafwe: Ŵanyake ŵakafwanga chifukwa ŵakaŵajaliranga mu chipinda cha josi liheni la gasi, kweniso ŵanyake ŵakafwa chifukwa cha mankhwala agho madokotala ghakayezgeleranga pa iwo, ndipo ŵanyake ŵakaŵalasanga nyereti ya poyizoni.

 Chifukwa wuli ŵakatambuzgika?

 Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakatambuzgika chifukwa chakulondezga ivyo Baibolo likuyowoya. Apo chipani cha Nazi chikachichizganga Ŵakaboni ŵa Yehova kuchita ivyo vikususkana na Baibolo, Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakakana. Iwo ŵakasankha “kupulikira Chiuta nga muwusi m’malo mwa ŵanthu.” (Milimo 5:29) Wonani vinthu viŵiri ivyo vikaŵapangiska kuti ŵasankhe nthena.

  1.   Ŵakakana kunjilirapo pa ndyali. Nga umo viliri na Ŵakaboni ŵa Yehova pa charu chose, Ŵakaboni ŵa Yehova ku German nawo ŵakakana kunjilirapo pa ndyali apo chipani cha Nazi chikalamuliranga. (Yohane 18:36) Lekani ŵakakana

  2.   Ŵakalutilira kuchita ivyo ŵakugomezga. Nangauli Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakaŵakanira kuchita ivyo ŵakugomezga, kweni iwo ŵakalutilira

 Pulofesa Robert Gerwarth wakati Ŵakaboni ŵa Yehova “ndiwo ŵekha awo ŵakatambuzgika chifukwa cha chigomezgo chawo, apo chipani cha Nazi chikalamuliranga.” a Ŵakayidi ŵanyake ku misasa yakusuzgirako ŵanthu, ŵakadokera kuwona kuti Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakayima nganganga pa ivyo ŵakugomezga. Kayidi munyake wa ku Austria wakati: “Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakuluta yayi ku nkhondo. Iwo ŵakuwona kuti ntchiwemi kuti iwo ndiwo ŵakomeke, kuluska kukoma ŵanyawo.”

 Kasi ŵakafwira nkhu?

  •   Misasa yakusuzgirako ŵanthu: Ŵakaboni ŵa Yehova ŵanandi ŵakafwira ku misasa ya Nazi. Ŵakaŵa ku misasa ya ku Auschwitz, Buchenwald, Dachau, Flossenbürg, Mauthausen, Neuengamme, Niederhagen, Ravensbrück, na Sachsenhausen. Ku msasa wa Sachsenhausen kwekha, kukafwira Ŵakaboni ŵa Yehova 200.

  •   Majele: Ŵakaboni ŵa Yehova ŵanyake ŵakaŵatambuzga m’paka kufwa mu jele. Ŵanyake ŵali kufwa chifukwa cha nkhaza.

  •   Uko ŵakakomekera: Ŵakaboni ŵa Yehova ŵanandi ŵakakomekera ku jele la Berlin-Plötzensee, Brandenburg, na la Halle/Saale. Kweniso, malo ghanyake 70 uko Ŵakaboni ŵa Yehova ŵali kukomekera ghali kulembeka.

 Ŵanyake awo ŵali kukomeka

  •  Zina: Helene Gotthold

     Uko wakakomekera: Plötzensee (Berlin)

     Helene, wakaŵa wakutengwa ndipo wakaŵa na ŵana ŵaŵiri, iyo wakakakikapo kanandi waka. Mu 1937, ŵakamuchitira nkhaza m’paka nthumbo iyo wakaŵa nayo yikafuma. Pa December 8, 1944, ŵakamudumura mutu mu jele la Plötzensee, ku Berlin.

  •  Zina: Gerhard Liebold

     Uko wakakomekera: Brandenburg

     Gerhard wakaŵa na vyaka 20 apo ŵakamudumura mutu pa May 6, 1943. Iyo wakafwira mu jele ilo adada ŵake nawo ŵakaŵadumuliramo mutu ndipo pakaŵa kuti pajumpha vyaka viŵiri pera. Wakalemba kalata yakulayirana na amama, mudumbu kweniso chibwezi chake kuti: “Kwambura nkhongono ya Fumu, mphanyi nindakwaniske kuchita ivi.”

  •  Zina: Rudolf Auschner

     Uko wakakomekera: Halle/Saale

     Rudolf wakaŵa waka na vyaka 17 apo wakakomeka pa September 22, 1944. Mu kalata yake ya kulayirana na amama ŵake, iyo wakalemba kuti: “Ŵabali ŵanandi nawo ŵakomeka, nane nanozgeka.”

a Hitler’s Hangman: The Life of Heydrich, peji 105.