Xana Mariya I Mana Wa Xikwembu?

TLANGA

Nhlamulo ya le Bibeleni

E-e, Bibele a yi dyondzisi swona leswaku Mariya i mana wa Xikwembu, a yi vuli leswaku Vakreste va fanele va gandzela Mariya. a Xiya leswi:

Mariya nga si tshama a ti vula mana wa Xikwembu. Bibele yi vula leswaku u veleke “N’wana wa Xikwembu,” ku nga ri Xikwembu hi xoxe.—Marka 1:1; Luka 1:32.
Yesu Kreste a nga si tshama a vula leswaku Mariya i mana wa Xikwembu kumbe leswaku u fanele a khomiwa tanihi hi munhu wo hlawuleka. Entiyisweni, Yesu u lulamise wansati loyi a khoma Mariya hi ndlela yo hlawuleka tanihi leswi a nga mana wakwe, a ku: “E-e, ematshan’weni ya sweswo, va tsaka lava twaka rito ra Xikwembu va tlhela va ri hlayisa!”—Luka 11:26-28.
Xivulwa lexi nge “Mana wa Xikwembu” ni lexi nge “Theotokos” lexi vulaka (mutswari wa xikwembu) a swi kumeki eBibeleni.
Nhlamuselo leyi nge “Hosi ya xisati ya le Tilweni” eBibeleni a yi kombeteli eka Mariya kambe yi vulavula hi xikwembukati lexi Vaisrayele lava xandzukeke a va xi gandzela xa mavunwa. (Yeremiya 44:15-19) “Hosi ya xisati ya le Tilweni” ku nga ha va ku ve Ishtar (Astarte), xikwembukati xa le Babilona.
Vakreste va le nkarhini wa khale a va n’wi gandzelanga Mariya naswona a va n’wi tekanga a ri wo hlawuleka ku tlula van’wana. Mutivi un’wana wa swa matimu u vule leswaku Vakreste va le nkarhini wa khale va nga ha va va papalate mipambukwa leyi, kumbexana hi leswi a va chava leswaku ku khoma Mariya hi ndlela yo hlawuleka swi nga ha vula leswaku va gandzela xikwembukati.—In Quest of the Jewish Mary.
Bibele yi vula leswaku Xikwembu xi ve kona mikarhi hinkwayo, a xi va nga na masungulo. (Pisalema 90:1, 2; Esaya 40:28) Leswi xi nga riki na masungulo, a xi nge vi na manana. Ku tlula kwalaho, Xikwembu xi nge tshami embelekweni wa Mariya; Bibele yi swi veka erivaleni leswaku hambi ku ri matilo ma nge xi ringani.—1 Tihosi 8:27.

Mariya A Hi “Mana Wa Xikwembu” Kambe I Mana Wa Yesu

Mariya u tswariwe eYuda naswona a ri ntukulu wa Hosi Davhida. (Luka 3:23-31) Naswona u tsakeriwe hi Xikwembu swinene hikwalaho ka ripfumelo ra yena ni ku tinyiketela kakwe. (Luka 1:28) Xikwembu xi hlawule yena leswaku a va mana wa Yesu. (Luka 1:31, 35) Mariya swin’we ni nuna wakwe, Yosefa a va ri ni vana van’wana.—Marka 6:3.

Hambileswi Bibele yi vulaka leswaku Mariya u ve mulandzeri wa Yesu, a ku na vuxokoxoko byo tala lebyi yi byi vulaka hi Mariya.—Mintirho 1:14.

Ha yini van’wana va vula leswaku Mariya i mana wa Xikwembu?

Vumbhoni bya khale byi kombisa leswaku Mariya, u sungule ku gandzeriwa eku heleni ka lembe xidzana ra vumune C.E. Hi nkarhi wolowo Kereke ya Khatoliki yi hundzuke vukhongeri bya Mfumo wa Rhoma. Hi kwalaho ka sweswo, vo tala lava a va huma eka vukhongeri bya vuhedeni va sungule ku tivitana Vakreste. Kereke yoleyo yi tlhele yi dyondzisa dyondzo leyi nga sekeriwangiki ematsalweni ya Vunharhu un’we.

Dyondzo yoleyo ya Vunharhu un’we yi endle leswaku vo tala va gimeta hi ku pfumela leswaku loko Yesu a ri Xikwembu, swi vula leswaku Mariya i mana wa Xikwembu. Hi 431 C.E., murhangeri wa kereke ya le Efesa u tivise ximfumo leswaku Mariya i “Mana wa Xikwembu.” Endzhaku ka xitiviso xexo, ku gandzela Mariya swi sungule ku kula ni ku toloveleka. Tanihi leswi lava humaka eka vukhongeri bya vuhedeni va sunguleke ku ya ekerekeni yoleyo, ku tirhisiwa ka swifaniso swa Wanhwana Mariya swi endle leswaku hakatsongotsongo va nga ha swi tirhisi swikwembukati swa vona swa ku veleka, swo tanihi Artemi (Diana, ku ya eka Varhoma) na Isis.

Hi 432 C.E, Pope Sixtus wa vunharhu, u hlele leswaku ku akiwa kereke eRhoma, yo kombisa ku xixima “Mana wa Xikwembu.” A yi akiwe ekusuhi ni laha a ku akiwe tempele ya khale leyi a yi kombisa ku xixima Lucina, xikwembukati xa ku veleka n’wana xa Rhoma. Mutsari un’wana u vule leswaku kereke leyi, “a ku ri mfungho wa le rivaleni wa leswaku kereke ya Khatoliki yi tshike ku gandzela “Mana Lonkulu” kutani yi gandzela Mariya.”—Mary—The Complete Resource.

a Vukhongeri byin’wana byi dyondzisa leswaku Mariya i mana wa Xikwembu. Byi dyondzisa leswaku Mariya i “Hosi ya xisati ya le Tilweni” kumbe Theotokos ku nga rito ra Xigriki leri vulaka leswaku “mutswari wa Xikwembu.”