Skip to content

Skip to table of contents

LUGWASYO KUMUKWASYI | KUKOMEZYA BANA

Kuyiisya Mwanaanu Kujatikizya Makani Aakoonana

Kuyiisya Mwanaanu Kujatikizya Makani Aakoonana

BUYUMUYUMU

Myaka misyoonto buyo yainda, bazyali bakalijisi coolwe cibotu cakuba bataanzi mukubandika abana babo kujatikizya makani aakoonana. Aboobo bakali kukonzya kupandulula zintu kabotu-kabotu kweelana amyaka yamwana alimwi anzyaakali kuyandika.

Eeci cakacinca. Bbuku litegwa The Lolita Effect lyaamba kuti: “Bana balatalika kubala tugwalo twaamba makani aakoonana kabacili baniini kapati, alimwi azintu zijisi makani aakoonana izyakabambilwa bana kuti kabeebelela acipekupeku ziyaabuvwula.” Sena zintu eezyi zicitika zilabagwasya bana naa zilabanyonganya?

NCOMWEELEDE KUZYIBA

Makani aakoonana alajanika kuli koonse. Mubbuku lyabo litegwa Talk to Me First, ba Deborah Roffman bakalemba kuti: “Mibandi, kwaambilizya makwebo, mafilimu, mabbuku, majwi aali munyimbo, mapulogilamu aa TV, tugwalo, zisobano, zikwankwani, mafooni alimwi amakkompyuta azwide zifwanikiso ziletela muzeezo wakoonana, mwaambo, alimwi azintu zitali kabotu zyalo zikonzya kupa [bakubusi, aabo bali afwaafwi kuba bakubusi, alimwi abana] kuyeeya kuti koonana . . . ncecintu ciyandika kapati.”

Basikwaambilizya makwebo abalo balijatikizyidwe. Basikwaambilizya makwebo abasikusambala balakulwaizya alimwi akusambala zyakusama zyabana iziletela muzeezo wakoonana, kubayiisya kuzwa nobacili baniini kubikkila maano kapati mbobalibonya. Bbuku lyakuti So Sexy So Soon lyakaamba kuti: “Basikwaambilizya makwebo balizyi kuti bana balayanda kukkomaninwa abeenzinyina, aboobo balabanyonganya. Zyoonse zifwanikiso iziletela muzeezo wakoonana alimwi azintu zipangwa tazibambilidwe kusambala bana pe,” pele “kupa kuti bana kabayanda kuba azintu zipya.”

Luzyibo lulikke taluzulide pe. Mbubwenya mbokuli kwiindana akati kakuzyiba mboibeleka mootokala alimwi akuba namutekenya uubikkila maano, kuli kwiindana ikuliko akati kakuba aluzyibo kujatikizya makani aakoonana alimwi akulubelesya luzyibo kutegwa muntu asale cabusongo.

Masimpe ngakuti: Mazuba aano, kwiinda kaindi, mweelede kugwasya bana banu kuyiisya ‘maano aabo’ ikutegwa kabacikonzya “kwaandaanya ciluzi acitaluzi.”—Bahebrayo 5:14.

NCOMUKONZYA KUCITA

Amubandike ambabo. Tacikwe makani naa cimvwisya nsoni, mukuli wanu ikubandika abana banu kujatikizya makani aakoonana. Amuuzumine.—Njiisyo yamu Bbaibbele: Tusimpi 22:6.

Amubandike buyo kwaciindi cisyoonto. Muciindi cakuba amubandi omwe mulamfwu kujatikizya makani aakoonana, amubelesye zyoolwe nobalikwaide kubandika, ambweni nomuli buyo nyobilo mulweendo mumootokala wanu naa nomucita mulimo umwi waaŋanda. Kutegwa mumugwasye mwanaanu kulikwaya, amumubuzye mibuzyo iipa kuti aambe mbwalimvwa. Mucikozyanyo, muciindi cakwaamba kuti, “Sena kwaambilizya makwebo mbuli kookuya kuletela muzeezo wakoonana ulakukkomanina?” mulakonzya kwaamba kuti, “Ino uyeeya kuti nkaambo nzi basikwaambilizya makwebo ncobabelesyela zifwanikiso izili boobo kusambala zintu zyabo?” Amana kwiingula mwanaanu, mulakonzya kumubuzya kuti, “Ino yebo ulimvwa buti kujatikizya makani aaya?”—Njiisyo yamu Bbaibbele: Deuteronomo 6:6, 7.

Amubandike kweelana aciimo. Bana batanatalika kuunka kucikolo cagiledi 1 balakonzya kuyiisyigwa mazina eeni aazizo zyabasankwa abasimbi, alimwi ambobakonzya kulikwabilila kubantu bajata bana. Nobayaabukomena, bana balakonzya kwaambilwa makani aamasimpe kujatikizya mbobazyalwa bana. Ciindi nobakubuka, beelede kuti kabaamvwisya kabotu makani aakoonana kumubili alimwi amukulilemeka.

Amubaambile zyeelelo. Amutalike kuyiisya mwanaanu kacili muniini kujatikizya kusyomeka, alimwi abulemu. Mpoonya ciindi nomubandika makani aakoonana, munoojisi aakutalikila. Alimwi, amwaambe zyeelelo zyanu cakusalazya. Mucikozyanyo, ikuti kamubona kuti koonana kwabantu batanakwatana takuli kabotu, amwaambe oobo. Alimwi amupandulule kaambo ncocili cibi. Bbuku litegwa Beyond the Big Talk lyaamba kuti: “Bana ibaamba kuti balizyi kuti bazyali babo tabakuzumini koonana kwabakubusi nkace-kace kuti inga bajatikizyigwa mumakani aakoonana.”

Amube cikozyanyo cibotu. Amupone kweelana azyeelelo nzyomuyiisya. Mucikozyanyo, sena mulaseka kuti kwaambwa masesya aacisapi, kusama kuletela muzeezo wakoonana, alimwi akutondezya kuti muntu mulamuyanda kakuli tamujisi makanze aakukwatana amuntu ooyo? Kucita boobo kulakonzya kuubya-ubya zyeelelo zyakulilemeka nzyomusola kuyiisya bana banu.—Njiisyo yamu Bbaibbele: Baroma 2:21.

Amukubone munzila yeelede. Koonana ncipego kuzwa kuli Leza, mubukkale bweelede nkokuti mucikwati—kulakonzya kukkomanisya kapati. (Tusimpi 5:18, 19) Amumugwasye mwanaanu kuzyiba kuti mukuya kwaciindi uyookkomana acipego eeco, kakunyina kuusa alimwi akulibilika ikuboola akaambo kakoonana muntu katanakwata naa kukwatwa.—1 Timoteyo 1:18, 19.