Skip to content

Skip to table of contents

Sena Mulizyi?

Sena Mulizyi?

Sena Jesu wakali kufwubaazya buya ciindi naakali kwaamba cikozyanyo cijatikizya “tubwa”?

Cibumbwa camwana uujisi kabwa, iciyeeyelwa kuba caba Giriki naa bana Roma (mumwaanda wamyaka wakusaanguna B.C.E. kusikila mumwaanda wamyaka wabili C.E.)

Aciindi cimwi, Jesu naakali kunze aamunyinza wacisi ca Israyeli kucooko ca Roma mu Siriya, mukaintu umwi mu Giriki wakamusikila kutegwa alombe lugwasyo. Bwiinguzi mbwaakapa Jesu bwakali kubikkilizya acikozyanyo cakali kukozyanisya bantu ibatakali ba Juda ‘kutubwa.’ Mu Mulawo wa Musa, babwa bakali kubonwa kuti mbanyama basofweede. (Levitiko 11:27) Pele sena Jesu aawa wakali kufwubaazya mukaintu mu Giriki alimwi abantu bamwi ibatakali ba Juda?

Peepe. Kweelana ambwaakabapandulwida basikwiiya bakwe, ncaakali kwaamba aawa Jesu ncakuti, makanze ngaakajisi aciindi eciya akali aakugwasya ba Juda. Aboobo wakabelesya cikozyanyo kwaambila mukaintu mu Giriki kuti: “Tacili cibotu kubweza cinkwa cabana akuciwaalila tubwa.” (Matayo 15:21-26; Marko 7:26) Akati kaba Giriki alimwi abana Roma, kanji-kanji mubwa wakali kubikkilwa maano akuzumizyigwa kunjila muŋanda alimwi wakali kusobana abana. Aboobo ibbala lyakuti “tubwa” aciindi eeci lyakali kubelesyegwa munzila iitondezya bulongwe. Mukaintu mu Giriki wakazuminizyanya amajwi ngaakamba Jesu ciindi naakamwiingula kuti: “Inzya Mwami, pele tubwa tulalya bufwefwelenga buloka kutebulu lyabasimalelo.” Jesu wakamulumbaizya mukaintu ooyu akaambo kalusyomo lwakwe, aboobo wakamuponya mwanaakwe musimbi.—Matayo 15:27, 28.

Sena mwaapostolo Paulo wakapa lulayo lugwasya ciindi naakaamba kuti lweendo lwabo lwamu lwizi lumuke asyoonto?

Bwato bupati kapati ibuzekaudwe (mumwaanda wamyaka wakusaanguna C.E.)

Bwato ibwakanyamwide Paulo kuya ku Italy tiibwakali kweenda kabotu akaambo kamuwo iwakali kubbubbula. Nobakali kulyookezya, mwaapostolo wakabakulwaizya kuti lweendo lwabo ilwakasyeede lusumpizyigwe. (Milimo 27:9-12) Sena kuli kaambo Paulo ncaakaambila boobo?

Basikweenzya mato bakaindi bakalizyi kabotu-kabotu kuti kwakali kulibikka muntenda kweenda mulwizi lwa Mediterranean ciindi camupeyo. Akati-kati kamwezi wa November alimwi aakati-kati kamwezi wa March, lwizi lwakali kwaambwa kuti lwajalwa kutegwa bantu kabatanikweenzyi mato. Pele lweendo Paulo ndwaakali kwaamba aawa lwakali lweendo ilwakeelede kucitwa mu September naa October. Mubbuku lyakwe litegwa Epitome of Military Science, mulembi muna Roma wazina lya Vegetius (mumwaanda wamyaka wane C.E.) wakaamba boobu kujatikizya kweenda amato mulwizi oolu: “Myezi imwi cileelela kweenda mulwizi oolu, myezi imwi taili kabotu mpoonya myezi yasyaala tacikonzyeki buya pe.” Vegetius wakaamba kuti, kweenda mulwizi kuzwa mu May 27 kusikila ku September 14 cakali buyo kabotu, pele myezi ya September 15 kusikila ku November 11 tiiyakali kabotu pe, mpoonya kuzwa mu March 11 kusikila mu May 26 yakali kuyoosya kapati. Mbwaanga Paulo wakalizyibide kweenda, cakutadooneka wakalaazyi kabotu makani aaya. Kuboneka kuti sikweenzya bwato alimwi amukamwini bwato abalo bakalaazyi kabotu makani aaya pele tiibakakubikkila maano kucenjezya kwa Paulo. Aboobo bwato bwakaba muntenda alimwi bwakanyonyooka.—Milimo 27:13-44.