Bantu balibombya balemeka bamwi. Tabalisumpuli pe alubo tabaliboni kabayandikana kwiinda bamwi. Muntu uulibombya ulabayanda bamwi alubo ulazumina kugwasigwa abamwi.

Kuti muntu kalibombya bamwi bayeeya kuti nga ulikuyoowa kukachilwa pesi teembubo pe. Simpe ndyakuti bantu balibombya balazumina kuti kuli zintu nzibatazi kabotu anzibatakonzyi kuchita.

• Kulibombya kupa kuti tukonzye kumvwanana abamwi. Bbuku litegwa The Narcissism Epidemic lyakati: “Bantu balibombya kulabawubila kumvwanana abamwi.” Alubo lyakayungizya kuti, bantu bali boobu “kulabawubila kwaambuula abamwi.”

• Kulibombya kuyoogwasya mwanaako kunembo. Kuti mwanaako wayiya kulibombya kulamugwasya lino anaazookomena, muchikozyano chiindi naazooyanduula mulimu. Dr. Leonard Sax wakalemba kuti: “Kuti uuchikula kalisyoma alubo katazi zintu nzyatakonzyi kuchita, chiindi chiingi tazwidilili pe nayanduula mulimu. Pesi uuchikula uuswiilila zintu zyaambwa amuntu ulikumubuzya-buzya atala amulimu, ulafwambaana kujana mulimu.” *

Yiisya mwanaako kuti kalibona munzila yeelede.

NZILYAAMBA BBAYIBBELE: ‘Kuti naa umwi uyeeya kuti ulayandikana kapati kakuli taakwe ambabede, ulalyeena lwakwe mwini.’—Bagalatiya 6:3.

• Utanoobabuzyi zintu zitachitiki bana bako. Majwi aakuti, “Zyoonse nzulombozya zizoochitika” aakuti “Ulakonzya kuba kufumbwa mbuyanda” alakonzya kubonekaanga ngachoonzyo pesi teembukubede pe mubuumi. Bana bako balakonzya kuzwidilila kuti bayeeya akulibambila nzibayanda kuzoochita kakuchili chiindi mpawo babeleka changuzu kuzizuzikizya.

• Mulumbayizye muzintu nzyachita. Kubuzya mwana kuti “ulimubotu” takupi kuti alibombye. Pesi weelede kumulumbayizya kuzintu nzwaabona.

• Mubuzye mpayelede kugolela mukubelesya fooni. Chiindi chiingi, bantu balalisumpula mumafooni kabaamba zintu nzibakonzya kuchita anzibakachita, kuchita oobu teekulibombya pe.

•   Yiisya mwanaako kuti kafwambaana kukumbila lulekelelo. Yiisya mwanaako kuti kafwambaana kubona akuzumina kuti wabisya.

Musungwaazye kuti kalumba.

NZILYAAMBA BBAYIBBELE: “Amutondezye kuti mulalumba.”—Bakolose 3:15.

• Kulumba zintu zyakalengwa. Bana beelede kwiiya kulumba zintu zyakalengwa akuziba kuti zilatugwasya mubuumi. Tuyanda moya wakuyoya, maanzi aakunywa achakulya. Belesya zikozyano eezi kuti ubagwasye kuti kabalumba zintu zyakalengwa akuziba kuti kuli Mulengi.

• Kulumba bantu. Gwasya mwanaako kuti atabi aabbivwe akuzumina kuti bamwi balaazintu nzibamwiinda. Alubo weelede kubalumba kuti bachita kabotu akwiiya kuzwa kuli mbabo.

• Kutondeezya kulumba. Yiisya bana bako kuti kabaamba kuti “ndalumba,” kutali kwaamba biyo pesi kazizwa aansi amoyo. Kulumba kutugwasya kuti tukkale katulibombya.

Yiisya bana bako kuti kugwasya bamwi kulikabotu.

NZILYAAMBA BBAYIBBELE: “Amucite zintu zyoonse cakulicesya akubona bamwi kuti balamwiinda. Mutabikkili buyo maano kuzintu nzyomuyanda nywebo zilikke, pele akuzintu nzyobayanda bamwi.”—Bafilipi 2:3, 4.

• Yiisya mwanaako kuti kachita milimu yaang’anda. Kuti wazibizya mwanaako kutachita milimu yaang’anda ngakwabaanga uliikumubuzya kuti, kusaana kulayandikana kwiinda milimu yaang’anda. Mwana weelede kusaanguna kuchita milimu yang’anda mpawo natasaane. Mugwasye kubona mbukuyandikana kubeleka milimu yaang’anda akuti bamwi banoomulumba akumulemeka akaambo kakwiichita.

• Musungwaazye kubona kuti kugwasya bamwi nchilongezyo. Kuchita oobo kugwasya bana kuti bakomene kabotu. Nkinkaako, sungwaazya mwanaako kuti ayanduule bantu bayanda lugwasyo. Mubuzye nzyayelede kuchita kuti akonzye kugwasya bamwi. Mulumbe akumusungwaazya akaambo kakugwasya bamwi.