Skip to content

Naʻe Fōtunga Fēfē ʻa Sīsū?

Naʻe Fōtunga Fēfē ʻa Sīsū?

Tali ʻa e Tohi Tapú

 ʻOku ʻikai ke ʻiloʻi ʻe ha taha ʻa e fōtunga tofu pē ʻo Sīsuú, koeʻuhí ʻoku ʻikai fakamatalaʻi ʻi he Tohi Tapú hono fōtunga hā maí. ʻOku fakahaaʻi mai heni ʻoku ʻikai ke mahuʻinga ʻa e fōtunga hā mai ia ʻo Sīsuú. Kae kehe, ʻoku ʻomai ʻi he Tohi Tapú ha fakamatala ʻe niʻihi fekauʻaki mo e fōtunga fakalūkufua ʻo Sīsuú.

  •   Fōtunga: Ko Sīsuú ko ha Siu pea ngalingali naʻá ne maʻu ʻa e ngaahi ʻulungaanga faka-Siú mei heʻene faʻeé. (Hepelū 7:​14) ʻOku ngalingali ko hono fōtungá naʻe ʻikai ke hā makehe atu ia. ʻI ha kātoanga ʻe taha naʻe malava ke ne fononga fakafufū atu mei Kāleli ki Selusalema ʻo ʻikai ke fakatokangaʻi ia. (Sione 7:​10, 11) Pea naʻe ʻikai ke ne hā makehe atu mei heʻene kau ākonga ofi tahá. Manatuʻi naʻe pau ke hanga ʻe Siutasi ʻIsikaliote ʻo fakahaaʻi atu ʻa Sīsū ki he fuʻu kakai toʻo meʻatau naʻa nau puke iá.​—Mātiu 26:47-​49.

  •   Loloa hono ʻulú: Ngalingali naʻe ʻikai ke loloa e louʻulu ʻo Sīsuú, koeʻuhí ʻoku pehē ʻi he Tohi Tapú ko e “ʻulu loloá ʻoku mole ai ʻa e lāngilangi ʻo ha tangata.”​—1 Kolinitō 11:14.

  •   Kava: Naʻe kava ʻa Sīsū. Naʻá ne muimui ki he lao faka-Siú, ʻa ia naʻe tapui ʻa e kakai tangatá mei hono ‘fakamatamatakoviʻi ʻa e hikuhiku ʻo honau kavá.’ (Livitiko 19:27; Kalētia 4:4) ʻOku toe lave ʻa e Tohi Tapú ki he kava ʻo Sīsuú ʻi he kikite fekauʻaki mo ʻene faingataʻaʻiá.​—ʻAisea 50:6.

  •   Sino: ʻOku fakahaaʻi mai ʻe he kotoa ʻo e ngaahi meʻá ni ko Sīsuú naʻe moʻui lelei fakaesino. ʻI he lolotonga ʻene ngāue fakafaifekaú, naʻá ne fononga ʻi ha ngaahi laui maile. (Mātiu 9:​35) Naʻá ne fakamaʻa tuʻo ua ʻa e temipale faka-Siú, fulihi ʻa e ngaahi tēpile ʻa e kau fakafetongi paʻangá, pea tuʻo taha ʻene seʻe ʻa e fanga manú ki tuʻa ʻaki ha uipi. (Luke 19:45, 46; Sione 2:​14, 15) ʻOku pehē ʻa e Cyclopedia ʻa McClintock mo Strong: “ʻI he fakamatala kakato fakaʻevangelioó ʻoku fakahaaʻi ai ʻa e longomoʻui mo e moʻui lelei fakaesino [ʻa Sīsuú].”​—Voliume IV, peesi 884.

  •   Fakafōtunga: Naʻe loto-māfana mo manavaʻofa ʻa Sīsū, pea naʻe ʻikai ha veiveiua naʻe hā mahino mai ia mei hono matá. (Mātiu 11:28, 29) Naʻe kumi kiate ia ʻa e kakai mei he matakali kotoa pē ki ha tokoni mo ha fakafiemālie. (Luke 5:​12, 13; 7:​37, 38) Naʻa mo e fānaú naʻa nau ongoʻi fiemālie ʻi heʻene ʻi aí.​—Mātiu 19:13-​15; Maʻake 9:​35-​37.

Maʻuhala fekauʻaki mo e fōtunga ʻo Sīsuú

 Maʻuhala: ʻOku faʻa fakakikihi ʻa e niʻihi ʻo pehē ko ha tokotaha tupuʻi ʻAfilika ʻa Sīsū koeʻuhí ʻi he tohi Fakahaá ʻoku fakahoa ʻa e louʻulu ʻo hono ʻulú ki he fulufuluʻisipi pea ko hono vaʻé ki he “balasa lelei.”​—Fakahā 1:​14, 15, Paaki Motuʻa.

 Moʻoni: ʻOku fakahaaʻi mai ʻi he tohi ʻa Fakahaá ʻa e “ngaahi fakaʻilonga.” (Fakahā 1:1) Ko e fakamatala fekauʻaki mo e louʻulu mo e vaʻe ʻo Sīsuú ʻoku ngāueʻaki ia ʻi ha lea fakaefakatātā ke fakatātaaʻi ʻa e ngaahi ʻulungaanga ʻo Sīsū hili ʻene toetuʻú, kae ʻikai ko hono fakamatalaʻi ʻa hono fōtunga hā mai ʻi he taimi naʻá ne ʻi māmani aí. ʻI he pehē ko Sīsuú ko hono “ʻulú naʻe hinehina ia ʻo hangē ko e fulufuluʻisipi hinehiná, hangē ko e sinoú,” ʻoku ngāueʻaki ʻi he Fakahā 1:14 ʻa e lanú, kae ʻikai ko hono fakamatalaʻi ʻo e louʻulú. ʻOku fakahaaʻi heni ʻa e poto ʻo Sīsuú koeʻuhí kuó ne moʻui ʻi he ngaahi taʻu lahi. (Fakahā 3:​14) ʻOku ʻikai ke fakahoa ʻi he vēsí ni ʻa e louʻulu ʻo Sīsuú ki ha fulufuluʻisipi pe ki ha sinou.

 Ko e vaʻe ʻo Sīsuú naʻe “hangē ha kopa lelei ʻi he taimi ʻoku uloulo ai ʻi ha fōnisé.” (Fakahā 1:​15) ʻOku toe pehē ko hono fofongá naʻe “hangē ko e laʻaá ʻi he taimi ʻoku ngingila taha ai ʻene uló.” (Fakahā 1:​16) Koeʻuhí ʻoku ʻikai ha matakali ʻoku tatau ʻa e lanu honau kilí mo e ngaahi fakamatala ko ení, ʻoku pau pē ko e vīsone ko ení ʻoku tuʻu fakaefakatātā, ʻo fakahaaʻi ai ko Sīsū naʻe toetuʻú ʻa e tokotaha “ʻa ia ʻokú ne ʻafio ʻi he maama ʻoku taʻealaaʻu ki ai.”​—1 Tīmote 6:​16.

 Maʻuhala: Ko Sīsū naʻe sino vaivai.

 Moʻoni: Ko Sīsū naʻe ngali tangata ʻene tōʻongá. Ko e fakatātaá, naʻá ne fakahaaʻi loto-toʻa atu ia ki he fuʻu kakai toʻo meʻatau ʻa ia naʻa nau haʻu ke puke iá. (Sione 18:​4-8) ʻOku pau pē naʻe toe mālohi fakaesino ʻa Sīsū ʻi heʻene ngāue ko ha tufunga, ʻo ngāueʻaki ʻa e ngaahi meʻangāue naʻe ʻikai ke fakaʻuhila.​—Maʻake 6:3.

 Ko e hā leva ʻa e ʻuhinga naʻe fiemaʻu tokoni ai ʻa Sīsū ke fata ʻa e ʻakau fakamamahí? Pea ko e hā ʻa e ʻuhinga naʻá ne ʻuluaki mate ai ʻi he faʻahinga naʻe tautau fakataha mo iá? (Luke 23:26; Sione 19:31-​33) Ki muʻa ke tautau ʻa Sīsuú, naʻe mātuʻaki vaivai ʻaupito hono sinó. Naʻá ne hokosia ha langa lahi ko ia ai naʻá ne ʻā ʻi he poó kakato. (Luke 22:42-​44) Naʻe ngaohikoviʻi ia ʻe he kau Siú ʻi he pō ko iá, pea ʻi he pongipongi hokó naʻe fakamamahiʻi ia ʻe he kau Lomá. (Mātiu 26:67, 68; Sione 19:​1-3) ʻOku ngalingali ko e ngaahi tuʻunga eni naʻá ne ʻai ai ke vave ʻene maté.

 Maʻuhala: Naʻe mata mamahi maʻu pē ʻa Sīsū.

 Moʻoni: Naʻe tapua haohaoa mai ʻe Sīsū ʻa e ngaahi ʻulungaanga ʻo ʻene Tamai fakahēvaní, ʻa Sihova, ʻa ia ʻoku fakamatalaʻi he Tohi Tapú “ko e ʻOtua fiefiá.” (1 Tīmote 1:​11; Sione 14:9) Ko hono moʻoní, naʻe akoʻi ʻe Sīsū ʻa e niʻihi kehé ki he founga ke fiefia aí. (Mātiu 5:​3-9; Luke 11:28) ʻOku fakahaaʻi mai he ngaahi moʻoniʻi meʻa ko ení naʻe tapua mai ʻe Sīsū ʻa e fiefiá mei hono matá.